در جهان امروزی صندوق‌های سرمایه‌گذاری به‌عنوان یکی از ابزارهای نوین مالی پرطرف‌دار در سراسر جهان شناخته می‌شوند و اقبال قابل‌توجهی نسبت به آن‌ها از سوی علاقه‌مندان و فعالان بازار‌ها وجود دارد. واحدهای سرمایه‌گذاری در این صندوق‌ها را در یک تقسیم‌بندی کلی می‌توان به دو دسته‌ی قابل معامله (ETF) و مبتنی بر ساختار صدور و ابطال تقسیم‌بندی کرد. مهم‌ترین وجه تمایز این دو نوع صندوق از یکدیگر نیز در نحوه‌ی مبادله و خریدوفروش واحدهای آن‌ها است. ما در این مقاله به تعریف و بیان ویژگی‌های صندوق‌های قابل معامله یا همان ETF خواهیم پرداخت.

صندوق ETF یا صندوق قابل معامله چیست؟

صندوق سرمایه‌گذاری ETF یا Exchange Traded Fund نوعی از صندوق‌های سرمایه‌گذاری هستند که بسیار شبیه به صندوق‌های سرمایه‌گذاری مشترک عمل می‌کنند اما تفاوت‌هایی با آن دارند. واحدهای این صندوق‌ها به‌سهولت و آسانی و مشابه سهام شرکت‌ها، با در اختیار داشتن کد بورسی قابل معامله و سرمایه‌گذاری هستند. قیمت واحدهای این نوع از صندوق‌ها بر اساس عرضه و تقاضا تعیین می‌شود و خالص ارزش دارایی آن‌ها نیز به‌صورت مستمر و هر دو دقیقه یکبار به‌روزرسانی می‌شود.

این مسئله از وجوه تمایز میان این نوع صندوق‌ها و صندوق‌های مشترک است که در پایان هر روز کاری خالص ارزش دارایی آن‌ها محاسبه و اعلام خواهد شد. این صندوق‌ها ممکن است در هر یک از انواع صندوق‌های سرمایه‌گذاری درآمد ثابت، سهامی، مختلط، طلا، صندوق در صندوق، جسورانه و شاخصی وجود داشته باشند. صندوق‌های سرمایه‌گذاری قابل معامله به علت تفاوت در ماهیت نقل‌وانتقال واحد‌هایش، دارای برخی تفاوت‌ها در ارکان صندوق نیز هست که در ادامه و در بخش ارکان صندوق به آن اشاره خواهیم کرد.

ارکان صندوق‌های ETF یا صندوق قابل معامله

ارکان صندوق‌های سرمایه‌گذاری قابل معامله بسته به نوع صندوق یعنی درآمد ثابت، سهامی، مختلط و … تعریف می‌شود و مطابق با حوزه‌ی فعالیت صندوق، هر رکن دارای وظایف مربوط به خود است. این وظایف را در مقالات مربوط به انواع صندوق‌های سرمایه‌گذاری ذکر کرده‌ایم. اما یکی از ارکان صندوق‌های ETF که به واسطه‌ی قابل‌معامله بودن آن تعریف می‌شود، رکن بازارگردان صندوق سرمایه‌گذاری است که به‌جای رکن ضامن نقدشوندگی در صندوق‌های با ساختار صدور و ابطال تأسیس می‌شود. وظیفه‌ی این رکن کمک به بهبود نقدشوندگی واحد‌های سرمایه‌گذاری صندوق است تا سرمایه‌گذاران بتوانند با اطمینان بیشتری به مبادله‌ی واحدهای این صندوق‌ها بپردازند.

پیدایش صندوق‌های سرمایه‌گذاری قابل معامله ETF

قبل از راه‌اندازی اولین صندوق سرمایه‌گذاری ETF در اوایل دهه‌ی 1990 میلادی، سرمایه‌گذاری روی شاخص‌ها بسیار پرطرف‌دار بود، اما به علت بالا بودن هزینه‌ها و حداقل نیاز سرمایه‌گذاری، امکان سرمایه‌گذاری برای سرمایه‌گذاران خرد فراهم نبود. این مسئله سبب پیدایش صندوق‌های قابل معامله‌ی ETF شد تا ضمن تمرکز بر موضوعات، شاخص‌ها و صنایع خاص بتوانند در عین توجه به تخصص‌گرایی در سرمایه‌گذاری، هزینه‌های سرمایه‌گذاری را از طریق تجمیع وجوه و بهره‌گیری از صرفه‌های ناشی از مقیاس افزایش بدهند. برای این منظور اولین صندوق قابل‌معامله در جهان در حوزه‌ی طلا آغاز به کارکرد و پس از آن این ابزار تبدیل به یکی از محبوب‌ترین و فراگیرترین ابزارهای نوین مالی در سطح جهان شد. در کشور ما نیز در حال حاضر صندوق‌های قابل‌معامله‌ی متعددی جهت انجام سرمایه‌گذاری وجود دارد.

برخی ویژگی‌های صندوق‌های قابل معامله‌ی ETF

در خصوص صندوق‌های قابل معامله‌ی ETF اولین ویژگی که به ذهن متبادر می‌شود، مسئله‌ی کم‌هزینه بودن سرمایه‌گذاری در این صندوق‌ها است. این همان مسئله‌ای است که از دلایل به‌وجودآمدن این ابزار مالی در بازار سرمایه بوده است. نکته‌ی دیگری که می‌توان بدان اشاره کرد مسئله‌ی مربوط به نقدشوندگی بالاتر این نوع از صندوق‌ها نسبت به صندوق‌های با ساختار صدور و ابطال است. البته این بدان معنی نیست که همیشه و در همه حال امکان خروج سرمایه از این صندوق‌ها بدون کاهش قیمت وجود دارد، اما به‌هرحال به علت وجود رکن بازارگردان در این نوع از صندوق‌ها بحث نقدشوندگی وضعیت بهتری دارد.

مسئله‌ی دیگر بحث محاسبه‌ی خالص ارزش دارایی این صندوق‌ها است. بر خلاف صندوق‌های سرمایه‌گذاری مبتنی بر ساختار صدور و ابطال که روزانه یکبار و آن هم در پایان روز، خالص ارزش دارایی آن‌ها محاسبه می‌شود، در این نوع از صندوق‌ها به طور مداوم و با فواصل زمانی 2 دقیقه‌ای در زمان باز بودن بازار، خالص ارزش دارایی محاسبه می‌شود. از سوی دیگر این امکان وجود دارد تا سرمایه‌گذاران به شکل آنلاین و برخط بتوانند برای خریدوفروش واحد‌های سرمایه‌گذاری‌شده‌ی خود اقدام کنند.

از سایر نکات مفید و سودمند صندوق‌های سرمایه‌گذاری می‌توان به بحث معافیت مالیاتی دارایی‌ها اشاره کرد. البته این موضوع را نباید با مالیات مربوط به نقل‌وانتقال واحدهای صندوق اشتباه گرفت و بر نقل‌وانتقال واحدها مالیاتی اندک تعلق می‌گیرد. در کل کارمزد خریدوفروش این صندوق‌ها اندک بوده، این مسئله در کنار معافیت مالیات دارایی و کم بودن مالیات خریدوفروش سبب شده تا هزینه‌های مبادلاتی سرمایه‌گذاری در این صندوق‌ها کاهش پیدا کند.

صندوق‌های سرمایه‌گذاری ETF فعال و غیرفعال

سرمایه‌گذاری فعال و سرمایه‌گذاری غیرفعال به‌عنوان دو استراتژی متفاوت نقطه‌ی مقابل یکدیگرند. در سرمایه‌گذاری فعال معاملات مکرر به‌منظور کسب بازده بیشتر از میانگین بازدهی شاخص صورت می‌گیرد. طبیعتاً این کار نیاز به تخصص بالایی دارد و البته که در کنار تخصص بالا، ریسک بالایی را نیز به سرمایه‌گذاران تحمیل می‌کند. این کار در وهله‌ی اول به علت بالارفتن تعداد معاملات هزینه‌های مبادلاتی را برای سرمایه‌گذاران افزایش می‌دهد. از سوی دیگر چنین کاری ممکن است سبب شود تا سرمایه‌ی مشتریان در معرض مخاطرات ناشی از نوسانات نیز قرار بگیرد. البته اگر سرمایه‌گذاری فعال به شکل درست و با حداقل اشتباه صورت بگیرد می‌تواند با انعطاف بالای سبد دارایی، از فرصت‌های سرمایه‌گذاری مختلف نهایت استفاده را ببرد و سبب شود تا بازدهی بالایی عاید سرمایه‌گذاران شود.

در مقابل سرمایه‌گذاری فعال، سرمایه‌گذاری غیرفعال یا منفعلانه وجود دارد. در این استراتژی، سرمایه‌گذاری با یک دید بلندمدت انجام و از معاملات متعدد اجتناب می‌شود. بدین ترتیب طبیعتاً هزینه‌های مبادلاتی در این نوع از سرمایه‌گذاری کمتر بوده، از این منظر فواید بیشتری را عاید سرمایه‌گذاران می‌کند. به‌طورکلی این رویکرد نسبت به سرمایه‌گذاری فعال، در یک نگاه بلندمدت غالباً بازدهی بالاتر و ریسک کمتری را به همراه دارد.

جزئیات کامل و فواید هر دو نوع سرمایه‌گذاری فعال و منفعل را می‌توانید در مقاله‌ی «مدیریت فعال و منفعل پورتفو، معایب و مزایا» مطالعه فرمایید.

صندوق‌های ETF ممکن است با هر یک از دو استراتژی سرمایه‌گذاری فعال و غیرفعال وجود داشته باشند. طبیعتاً سرمایه‌گذاری غیرفعال هزینه‌های جانبی کمتری برای بهینه‌یابی و تشکیل سبد سرمایه‌، همین‌طور ریسک پایین‌تری دارد. بنابراین افراد در زمان انتخاب صندوق سرمایه‌گذاری ETF می‌بایست حتماً نسبت به استراتژی آن صندوق در سرمایه‌گذاری اطلاع پیدا کنند زیرا نوع سرمایه‌گذاری غیرفعال برای افراد ریسک‌گریز مناسب‌تر است.

سخن پایانی آکادمی دانایان

در این مقاله در خصوص صندوق‌های قابل معامله‌ی ETF، تعریف آن‌ها، نحوه‌ی به‌وجودآمدن، ویژگی‌ها و استراتژی‌های مختلف سرمایه‌گذاری در آن‌ها توضیحاتی را ارائه دادیم. این صندوق‌ها از ابزار‌های نوین مالی پرطرف‌دار در بازارهای مالی جهان هستند و بهره‌گیری از آنان تبدیل به امری بسیار رایج شده است. برای انتخاب صندوق سرمایه‌گذاری مطلوب می‌بایست ابتدا به استراتژي سرمایه‌گذاری آن و سپس به نحوه‌ی عملکرد و میزان بازدهی صندوق در طول دوره‌های مالی مختلف توجه کرد تا در پایان بتوان سرمایه‌گذاری کم‌ریسک و مطلوبی را انجام داد.

برای دسترسی به سایر محتواهای تحلیلی و آموزشی وارد شوید.