سرمایه‌گذاری از موضوعات اقتصادی است که برای افراد جامعه تحت هر شرایطی اهمیت بالایی خواهد داشت. این امر در شرایط تورمی کشور ما ابعاد و اهمیت‌های مضاعف‌تری نیز پیدا خواهد کرد. از این ‌رو به‌ تمامی افرادی که وجوه مازاد در اختیار دارند اقدام به سرمایه‌گذاری توصیه می‌شود و به واسطه‌ی همین شرایط تورمی، سرمایه‌گذاری نسبت به نگهداری پول نقد ارجحیت پیدا می‌کند.

پس از درک لزوم سرمایه‌گذاری به بحث روش‌های آن می‌رسیم. به‌ طور کلی دو حالت را می‌توان برای سرمایه‌گذاری متصور بود؛ سرمایه‌گذاری مستقیم و سرمایه‌گذاری غیرمستقیم. در حالت اول فرد سرمایه‌گذار شخصاً اقدام به سرمایه‌گذاری می‌کند و امور مربوط به آن را مستقیماً دنبال می‌کند. اما در حالت دوم افراد می‌توانند با بهره‌گیری از ابزار‌های مختلف اقدام به سرمایه‌گذاری کنند. سرمایه‌گذاری غیرمستقیم غالباً به دو بخش سبدگردانی و بهره‌گیری از صندوق‌های سرمایه‌گذاری تقسیم‌بندی می‌شود. در این مقاله به بررسی تفاوت‌های میان صندوق‌های سرمایه‌گذای و سبدگردانی پرداخته شده است، یعنی استفاده از سبدگردان‌ها و یا سرمایه‌گذاری در صندوق‌ها را بررسی خواهیم کرد.

سبدگردانی چیست؟

پیش از آنکه به سراغ بیان تفاوت‌های بین سبدگردانی و صندوق‌های سرمایه‌گذاری برویم، لازم است تا آشنایی مختصری نسبت به این دو ابزار پیدا کنیم. از آنجایی در ارتباط با صندوق‌های سرمایه‌گذاری و انواع آن مقالات متعددی ارائه کرده‌ایم، در ارتباط با ماهیت و نحوه‌ی عملکرد آن‌ها می‌توان به آن مقالات مراجعه کرد و در این قسمت از مقاله صرفاً به معرفی سبدگردان‌ها به‌عنوان روشی از سرمایه‌گذاری غیرمستقیم بسنده خواهیم کرد.

سبدگردانی یا مدیریت پرتفولیو نوعی هنر و علم انتخاب و نظارت بر گروهی از سرمایه‌گذاری‌ها برای دستیابی به اهداف بلندمدت مالی مدنظر است. به زبان ساده سبدگردانی، تمامی امور مربوط به خریدوفروش سرمایه‌گذاری‌ها اعم از سهام و … برای کسب بازدهی‌های بالاتر و رفتاری بهینه‌تر است که در راستای اهداف بلندمدت مالی اشخاص یا شرکت‌ها انجام می‌شود.

این موضوع کاملاً امری تخصصی است و عمل مطابق اصول فعالیت در بازارهای مالی موضوعی است که نیاز به مهارت‌های به‌خصوصی دارد که ممکن است فراگیری آن‌ها از نظر وقت و هزینه برای تمام سرمایه‌گذاران مقرون‌به‌صرفه نباشد. از این رو مؤسساتی هستند که با بهره‌گیری از فنون سرمایه‌گذاری و مدیریت سبد دارایی‌های مالی توسط افراد متخصص و مجرب، سرمایه‌گذاران را در نیل به سرمایه‌گذاری مطلوب و بهینه و پربازده یاری می‌کنند و به‌عنوان یکی از ابزار‌های سرمایه‌گذاری غیرمستقیم بسیار پرکاربرد هستند.

در کشور ما نیز شرکت‌های سبدگردان متعددی این خدمات را به سرمایه‌گذاران ارائه می‌دهند. تا پایان سال ۱۴۰۰ تعداد ۵۸ مجوز شرکت سبدگردانی توسط متولی صدور این مجوزها یعنی سازمان بورس و اوراق بهادار صادر شده است. این در حالی است که تعداد صندوق‌های سرمایه‌گذاری در تمامی انواع آن بسیار بیشتر از این عدد است و از این‌ رو می‌توان در بحث سرمایه‌گذاری غیرمستقیم، بهره‌گیری از صندوق‌های سرمایه‌گذاری را رایج‌تر از استفاده از سبدگردان‌ها دانست.

انتخاب بین سبدگردانی یا صندوق‌های سرمایه‌گذاری

پس از تصمیم‌گیری درباره‌ی اقدام به سرمایه‌گذاری از روش غیرمستقیم، سؤالی که مطرح می‌شود در ارتباط با نوع انجام سرمایه‌گذاری غیرمستقیم است. سبدگردان‌ها و صندوق‌های سرمایه‌گذاری تفاوت‌هایی دارند که تسلط بر آن تفاوت‌ها طبیعتاً بر تصمیم‌گیری استفاده از آن‌ها تأثیرگذار بوده و موضوع اصلی این مقاله نیز بررسی همین تفاوت‌هاست که در ادامه به آن‌ها اشاره خواهیم کرد.

تفاوت صندوق‌ها با سبدگردانی در نوع مالکیت سرمایه‌گذار

یکی از وجوهی که در آن تفاوت زیادی بین سبدگردان‌ها و صندوق‌های سرمایه‌گذاری وجود دارد، نوع مالکیت سرمایه‌گذار است. در روش بهره‌گیری از سبدگردان‌ها با اینکه نوع سرمایه‌گذاری غیرمستقیم است، اما شخص سرمایه‌گذار دارای یک نوع مالکیت مستقیم در محل سرمایه‌گذاری است. منظور از مالکیت مستقیم آن است که شخص سرمایه‌گذار به‌عنوان مالک قسمتی از شرکت که سهامش را توسط سبدگردان خریده است خواهد بود و اجازه‌ی شرکت در مجامع آن شرکت را دارد و طبیعتاً دارای حق رأی متناسب با میزان سهمش نیز خواهد بود. اما در صندوق‌های سرمایه‌گذاری این‌گونه نیست و شخص سرمایه‌گذار مالکیت مستقیم ندارد. در سرمایه‌گذاری از این طریق، سهام شرکتی که مورد سرمایه‌گذاری واقع شده است به مالکیت شخصیت حقوقی صندوق سرمایه‌گذاری در می‌آید و دیگر خود شخص سرمایه‌گذار قادر به شرکت در مجمع و داشتن حق رأی در تصمیمات محل سرمایه‌گذاری نهایی‌اش نخواهد بود.

تفاوت صندوق سرمایه‌گذاری با سبدگردانی در توجه به ترجیحات ذهنی افراد

در سرمایه‌گذاری با دو مفهوم رایج بازده و ریسک که ارتباط تنگاتنگی با یکدیگر دارند مواجه هستیم. اساساً بازده را می‌توانیم به‌عنوان پاداشی برای پذیرش ریسک نیز تلقی کنیم؛ اما این سطح پذیرش ریسک در افراد مختلف به‌شدت متفاوت است و این تفاوت تأثیراتی بر بازده خواهد داشت. تفاوت در میزان ریسک‌پذیری افراد ریشه در موارد متعددی دارد که به طور مثال می‌توان به سن، تحصیلات، شغل، میزان ثروت شخص و حتی شاید جنسیت فرد نیز اشاره کرد. این پارامترها مواردی هستند که در سبدگردان‌ها برای تشکیل سبد سرمایه‌گذاری شخصی برای افراد موردتوجه قرار می‌گیرند اما در صندوق‌های سرمایه‌گذاری این‌گونه نیست. به عبارت ساده‌تر می‌توان گفت که سرمایه‌گذاری از طریق سبدگردان‌ها با توجه‌ به تشکیل سبد‌های با ریسک متنوع برای افراد مختلف به ترجیحات ذهنی اشخاص مختلف توجه بیشتری دارد.

تفاوت صندوق سرمایه‌گذاری با سبدگردانی از منظر چابکی و انعطاف‌پذیری

یکی دیگر از وجوه تفاوت، تفاوت‌هایی است که از دیدگاه تحرک سرمایه بین محل‌های مختلفی که می‌تواند برای سرمایه‌گذاری موردتوجه قرار گیرد، مطرح می‌شود. به عبارت ساده‌تر در انواع مختلف صندوق‌های سرمایه‌گذاری محل سرمایه‌گذاری وجوه سرمایه‌گذاران تا حدودی مشخص شده است. منظور از این مشخص‌شدن آن است که غالباً در اساسنامه و امید نامه‌ی صندوق‌های سرمایه‌گذاری قید می‌شود که این صندوق‌ها اجازه دارند تا چه میزان از سرمایه‌هایشان را در چه محلی سرمایه‌گذاری کنند. به طور مثال در صندوق املاک و مستغلات باید ۶۰ درصد از وجوه صندوق در فعالیت اصلی‌اش تحت حالات مختلفی که در مقاله‌ی مربوط به آن بیان کرده‌ایم سرمایه‌گذاری شود.

پیش مطالعه:
صندوق سرمایه‌گذاری املاک و مستغلات؛ نحوه‌ی عملکرد، ارکان و مزایا

در این نوع از صندوق‌ها باید حداکثر ۳۵ درصد به اوراق مرتبط و ۵ درصد نیز به سهام شرکت‌های ساختمانی اختصاص یابد. این نسبت‌ها باید در تمام دوره‌ی مالی مدنظر رعایت شود و بدین شکل اگر فرصت‌های مطلوبی در بازار سهام و یا فعالیت اصلی صندوق وجود نداشته باشد نمی‌توان بیش از ۳۵ درصد سرمایه را در اوراق سرمایه‌گذاری کرد. این در حالی است که در سبدگردان‌ها شرایط به این شکل نیست و می‌توان گفت در حالت کلی سبدگردان‌ها نسبت به صندوق‌های سرمایه‌گذاری از چابکی و انعطاف بیشتری در سرمایه‌گذاری برخوردار هستند. این تفاوت در صندوق‌های سهامی و یا صندوق‌های مختلط که ترکیبی از سهام و اوراق دارند بیشتر ظهور و بروز پیدا خواهد کرد.

تفاوت صندوق سرمایه‌گذاری و سبدگردانی از منظر حداقل سرمایه‌ی لازم

یکی از موضوعاتی که در انتخاب محل مدنظر برای سرمایه‌گذاری تأثیرات به‌خصوصی دارد، بحث حداقل سرمایه‌ی لازم است. در صندوق‌های سرمایه‌گذاری حداقل سرمایه‌ی لازم برای سرمایه‌گذاری بسیار پایین‌تر از سبدگردان‌ها است و حتی با خرید یا صدور یک واحد یا یونیت نیز که ارزش چندان بالایی ندارد می‌توان اقدام به سرمایه‌گذاری در صندوق‌ها کرد. شاید یکی از دلایل ایجاد این محدودیت توسط سبدگردان‌ها همان بحث توجه بیشتر به ترجیحات افراد و ارائه‌ی سبدهای متنوع و متناسب با خصوصیات اشخاص باشد. این امر طبیعتاً سبب می‌شود تا اقدام به سبدگردانی برای وجوه اندک چندان برای شرکت‌ها مقرون‌به‌صرفه نباشد و از این رو محدودیت حداقل سرمایه‌ی لازم را اعمال کنند.

تفاوت سبدگردانی و صندوق سرمایه‌گذاری از منظر نظارت بر فعالیت‌ها

در اکثر سبدگردان‌ها پنلی برای ارائه گزارش‌ها مستمر به سرمایه‌گذار اعطا می‌شود که از طریق آن می‌تواند هم اقدام به دریافت مشاوره و… کند و هم جزئیات تغییرات سبد سرمایه‌گذاری‌اش را حتی به شکل روزانه رویت کند. این در حالی است که در صندوق‌های سرمایه‌گذاری یک حدود کلی برای محل سرمایه‌گذاری‌ها در امیدنامه ارائه می‌شود و برخی از گزارش‌ها نیز در سریع‌ترین حالت ممکن به شکل ماهانه ارائه می‌شوند. با وجود تمام این‌ها بازهم دنبال‌کردن جزئیات خریدوفروش دارایی توسط صندوق‌های سرمایه‌گذاری مقدور نیست.

تفاوت سبدگردانی با صندوق‌ها در هزینه‌های مبادلاتی

هزینه‌های مبادلاتی از عوامل بسیار بااهمیت و تأثیرگذار در هر فعالیت اقتصادی هستند. نمونه‌ی هزینه‌های مبادلاتی در بحث سرمایه‌گذاری در واقع همان کارمزدهای مدنظر است. اساساً سرمایه‌گذاری در شرکت‌های سبدگردان نسبت به صندوق‌ها پرهزینه‌تر است و کارمزدهای بالاتری به شخص سرمایه‌گذار تحمیل می‌شود. از جمله دلایل بالاتر بودن این کارمزدها نیز می‌توان به همان اختصاصی بودن امر سرمایه‌گذاری در سبدگردان‌ها نسبت به صندوق‌ها اشاره کرد.

سخن پایانی آکادمی دانایان

در این مقاله سعی کردیم تا ضمن معرفی مختصر ابزار سبدگردانی به بررسی تفاوت‌های سبدگردانی با صندوق‌های سرمایه‌گذاری بپردازیم. حال ممکن است این سؤال پیش بیاید که با وجود تمام این موارد کدام یک از این ابزارها می‌تواند انتخاب بهتری برای سرمایه‌گذاری باشد؟ پاسخ به این سؤال کاملاً وابسته به هر فرد و شرایط خاص او است چرا که عواملی نظیر میزان سرمایه و میزان ریسک‌پذیری فرد و … به‌ شدت در انتخاب او تأثیرگذار خواهد بود. اما به ‌هرحال اقدام به سرمایه‌گذاری از توصیه‌های فراگیری است که می‌توان به‌ تمامی افراد داشت و استفاده و بهره‌گیری از دو ابزار سبدگردانی و صندوق سرمایه‌گذاری به فراخور شرایط هر فرد نیز از پیشنهادهایی است که می‌توان به افرادی که وقت و تخصص لازم برای سرمایه‌گذاری مستقیم را ندارند، ارائه کرد.

برای مطالعه‌ی بیشتر در زمینه سرمایه‌گذاری می‌توانید وارد این صفحه شوید.

مقالات مرتبط

مقایسه‌ی سرمایه‌گذاری در بورس و مسکن؛ کدام یک بهتر است؟ سرمایه‌گذاری در بورس یا دلار؟ کدام یک مناسب‌تر است؟