انواع سود؛ از سود نقدی تا سود انباشته

مقدمه‌ای بر تقسیم‌بندی انواع سود

سود یکی از رایج‌ترین و پرکاربردترین اصطلاحات بازار‌های مالی است و کمتر کسی از فعالان بازار سرمایه وجود دارد که با آن آشنایی نداشته باشد. اما سود را می‌توان در دسته‌بندی‌های مختلفی مورد بررسی قرارداد. بسته به دیدگاه‌های مختلف می‌توان سود را تقسیم‌بندی کرد و انواع آن را نام برد، به طور مثال سه دسته از رایج‌ترین انواع سود، سود خالص، سود ناخالص و سود عملیاتی هستند که هرکدام از آن‌ها را مفصل در مقالاتی جداگانه بررسی کرده‌ایم. این دسته‌بندی ناشی از جنس هزینه‌هایی است که از درآمد کسر شده‌اند. اما می‌توان سود را از منظرهای متفاوتی تقسیم‌بندی کرد که ما در این مقاله به برخی از آن‌ها اشاره خواهیم کرد.

برای دسترسی به دوره‌های آموزشی و محتواهای تحلیلی وارد این صفحه شوید.

مفهوم سود و انواع آن در یک نگاه کلی

به‌عنوان ساده‌ترین و رایج‌ترین تعریف برای سود، می‌توان به درآمد منهای هزینه اشاره کرد. میزان تفاوت درآمد و هزینه برای هر کسب‌وکار و یا شرکتی سود آن شرکت را تشکیل می‌دهد که ممکن است صاحبان آن شرکت قصد داشته باشند تا آن را مجدداً سرمایه‌گذاری کنند و یا اینکه صرف سایر امورشان کنند. یکی از جنبه‌های تقسیم‌بندی سود که مدنظر ما در این مقاله است، در اینجا رخ می‌دهد. یعنی پس از محقق شدن سود برای آن چه اتفاقی رخ خواهد داد که دراین‌رابطه با مفاهیم سود انباشته و سود نقدی آشنا خواهیم شد.

تقسیم‌بندی سود را می‌توانیم از جنبه‌ای دیگر هم انجام داد. این تقسیم‌بندی‌ سود به واسطه‌ی هویت درآمد‌ها و هزینه‌های شرکت صورت می‌گیرد. ما در این تقسیم‌‍بندی سود با مفاهیمی نظیر سود ناخالص، سود خالص و سود عملیاتی آشنا خواهیم شد که در واقع تفکیک از منظر هزینه‌هاست. در یک نگاه جزئی‌تر و با تفکیک از منظر درآمدها نیز می‌توانیم به مفاهیمی نظیر سود سرمایه‌گذاری که از عنوان سایر درآمدها در شرکت‌های غیرسرمایه‌گذاری نشأت می‌گیرد، اشاره کنیم. در ادامه به شرح هر یک از این موارد خواهیم پرداخت.

انواع سود؛ سود ناخالص

اصلی‌ترین جریان درآمدی شرکت‌های تولیدی، درآمد حاصل از فروش کالاها و خدماتشان است. حال اگر هزینه‌های مربوط به بهای تمام‌شده‌ی کالای فروش رفته را از درآمد فروش کسر کنیم به عددی می‌رسیم که به آن سود ناخالص شرکت گفته می‌شود. بهای تمام‌شده‌ی کالای فروش رفته تمامی هزینه‌هایی که مستقیماً در تولید نقش دارند را در خود گنجانده است. اغلب هزینه‌هایی که از فروش کسر می‌شوند تا به سود ناخالص دست پیدا کنیم، هزینه‌های متغیر هستند که کاملاً متناسب با سطح و میزان تولید هستند. درباره‌ی نحوه‌ی تحلیل و بررسی این نوع از سود در مقاله‌ای جداگانه مفصلاً توضیح داده‌ایم.

انواع سود؛ سود عملیاتی

یکی دیگر از انواع سود که وابسته به نوع هزینه‌های کسر شده، دسته‌بندی‌شده است، سود عملیاتی است. برای به‌دست‌آوردن مبلغ سود عملیاتی باید هزینه‌های عمومی و اداری را نیز از سود ناخالص کسر کرد. آیتمی تحت عنوان سایر هزینه‌ها نیز که زیرمجموعه‌ی هزینه‌های عمومی و اداری نیستند همین‌طور ارتباطی با بهای تمام شده نداشته‌اند هم در این بخش کسر می‌شود. علاوه ‌بر آن آیتمی تحت عنوان سایر درآمدهای عملیاتی باید به رقم به‌دست‌آمده افزوده شود تا به رقم سود عملیاتی دست پیدا کنیم. آیتم‌های سایر هزینه‌ها و سایر درآمدها در مقایسه با بهای تمام شده یا هزینه‌های عمومی و اداری و همین‌طور درآمد فروش ارقام بسیار کم‌تری هستند اما نباید از آن‌ها صرف‌نظر کرد.

سود عملیاتی مربوط به فعالیت اصلی شرکت بوده و به‌مثابه یک دماسنج اوضاع شرکت را در پیرامون حوزه‌ی فعالیت اصلی‌اش می‌سنجد. منفی بودن سود عملیاتی از آنجایی‌ که هنوز هزینه‌های مالی در آن محاسبه نشده است، امری بسیار مذموم برای شرکت‌ها شمرده خواهد شد. در ارتباط با ابعاد و چگونگی بررسی و تحلیل سود عملیاتی در مقاله‌ای مفصلاً بحث کرده‌ایم که می‌توانید به آن مراجعه کنید.

انواع سود؛ سود خالص

سود خالص اصلی‌ترین نوع سود است که غالباً مورد توجه تحلیل‌گران قرار می‌گیرد. این تفکیک نیز به واسطه‌ی نوع هزینه‌های کسر شده در مسیر دستیابی به این سود است. برای استحصال رقم سود خالص مهم‌ترین قلمی که از سود عملیاتی کسر می‌شود، آیتم هزینه‌های مالی است که اشاره به بازپرداخت سود تسهیلات دریافتی دارد. علاوه‌ بر آن درآمدهای مربوط به سرمایه‌گذاری شرکت نیز (با فرض اینکه فعالیت اصلی شرکت سرمایه‌گذاری نباشد) در این بخش افزوده می‌شود. سایر درآمد یا هزینه‌های متفرقه نیز که غیرعملیاتی‌اند هم در این بخش در صورت وجود اضافه یا کسر می‌شوند.

برخی از بخش‌های سایر درآمدها و هزینه‌ها تکرارپذیرند اما برخی از آن‌ها ممکن است صرفاً برای یک سال بوده باشند. مثلاً درآمدهای ناشی از تسعیر ارز ممکن است دائمی نباشند و باید در تحلیل این آیتم برای چند سال به این نکته توجه داشت. مواردی مثل سود سپرده یا سود نقدی زیرمجموعه‌های شرکت نیز جزء سایر درآمد‌ها محسوب می‌شوند.

اما در انتها نیز هزینه‌های مربوط به مالیات را از سود ناخالص پیش از کسر مالیات، کم می‌کنیم و سرانجام به سود خالص دست پیدا خواهیم کرد. به مقوله‌ی سود خالص و تحلیل آن نیز در مقاله‌ای جداگانه پرداخته‌ایم که می‌توانید به آن مراجعه کنید.

انواع سود و شرایط پرداخت آن به سهام‌داران

اگر بخواهیم یک دسته­بندی برای انواع سود از دیدگاه سهام‌داران و نحوه­ی دریافت آن ارائه دهیم، می­توانیم انواع سود را به دو دسته­ی سود نقدی و عایدی ناشی از تغییرات قیمت تقسیم‌­بندی کنیم. سود نقدی در واقع آن عایدی است که به طور سالانه و همان­طور که از نام آن پیداست به‌صورت نقدی به‌حساب سهام‌دار واریز خواهد شد. البته ناگفته نماند که این مبلغ در صورتی مستقیماً به‌حساب سهام‌دار واریز خواهد شد که مراحل احراز هویت سهام‌دار در سامانه سجام صورت‌گرفته باشد. در این صورت با بهره­گیری از سامانه­ی سجام، مبلغ سود نقدی مستقیماً به‌حساب سرمایه­گذار واریز خواهد شد. اما درصورتی‌که سهام‌دار مراحل احراز هویت از طریق سامانه سجام را طی نکرده باشد برای دریافت سود نقدی می­بایست به یکی از شعب بانکی که شرکت معرفی خواهد کرد مراجعه کند.

میزان این سود به‌ازای هر سهم در مجمع سالیانه شرکت تعیین خواهد شد. اما نوع دیگری از سود، عایدی است که ناشی از تغییرات قیمتی اتفاق خواهد افتاد. این نوع از سود امکان تبدیل‌شدن به زیان را نیز داراست چرا که ممکن است پس از خرید سهم، قیمت آن روندی کاهشی را تجربه کند. این نوع از سود یا زیان قبل از فروش سهم بالقوه بوده و پس از فروش بالفعل خواهد شد و تأثیراتش را روی سرمایه­‌ی فرد سهام‌دار خواهد گذاشت.

صندوق املاک و مستغلات چیست؟

انواع سود خالص پس از تحقق

پس از تحقق سود خالص و محاسبه‌ی آن می‌توان بر اساس اقدامی که درباره‌ی آن سود انجام می‌شود نیز اقدام به تقسیم‌بندی‌ سود کرد. سود نقدی و انباشته از اقسام این تقسیم‌بندی سود هستند که در ادامه به آن‌ها خواهیم پرداخت.

1. سود انباشته: بخشی از سود شرکت است که بین سهام‌داران توزیع نشده و در شرکت برای سرمایه‌گذاری مجدد باقی خواهد ماند. باقی‌ماندن سود در شرکت و سرمایه‌گذاری مجدد آن می‌تواند منجر به سوددهی بیشتر شده و در نهایت به نفع سهام‌داران تمام شود. انباشت این سود در طول چندین سال می‌تواند تبدیل به رقم قابل‌توجهی شده که به شرکت در اموری نظیر پرداخت بدهی‌های گذشته، خرید تجهیزات جدید و طرح‌های توسعه‌ای کمک شایانی کند. همچنین از سود انباشته به‌عنوان محلی برای افزایش سرمایه شرکت‌ها نیز استفاده می‌شود.
2. سود نقدی: سود نقدی بخشی از سود تحقق‌یافته‌ی شرکت در طول سال مالی است که بین سهام‌داران توزیع شده است. میزان این سود به‌ازای هر سهم از طریق مجمع سالیانه شرکت و با رأی‌گیری تعیین می‌شود و به شکل نقدی در اختیار سهام‌داران قرار می‌گیرد. سود نقدی یکی از انواع عایدی‌های سرمایه‌گذاری است که به شکل سالانه به سرمایه‌گذاران پرداخت می‌شود.

جمع‌بندی آکادمی دانایان

در این مقاله سعی کردیم تا انواع سود را با دو دیدگاه تشریح کنیم. اولین دیدگاه مربوط به ماهیت درآمدها و هزینه‌ها بود و از آن منظر سود را به سه قسمت اصلی ناخالص، عملیاتی و خالص تقسیم‌بندی کردیم و درباره‌ی هرکدام توضیح مختصری ارائه دادیم. نوع دیگری از تقسیم‌بندی‌ سود که آن را مطرح کردیم، تقسیم‌بندی سود خالص بنا بر تصمیمی که نسبت به آن گرفته می‌شود، بود. سود نقدی و سود انباشته از اقسام این نوع تقسیم‌بندی سود بودند که هرکدام کارایی‌هایی داشتند. در ارتباط با ماهیت آن‌ها نیز قدری توضیح دادیم اما برای مطالب بیشتر و آشنایی با فرآیندهای تعیین میزان هر یک از آن‌ها، شما را به مطالعه‌ی مقاله‌ی مربوط به سود نقدی دعوت می‌کنیم.