مالیات بر عایدی سرمایه چیست؟

مالیات بر عایدی سرمایه، نوعی مالیات مستقیم است که از سود ناشی از فروش دارایی‌های غیرمولد اخذ می‌شود. این مالیات برای نخستین‌بار در سال ۹۹ به‌طور جدی مطرح شد و هدف اصلی آن، کاهش انگیزه‌های سوداگرانه در بازارهای غیرمولد نظیر مسکن، ارز و طلا بود. تصمیم بر آن بود که مالیات سرمایه به آن دسته از دارایی‌هایی تعلق ‌گیرد که طی دوره‌ای از زمان افزایش قیمت داشته‌اند، بدون اینکه به ارزش واقعی آن‌ها افزوده شود.
هدف دولت از اجرای این طرح آن است که از سود حاصل از فروش دارایی‌هایی که در تولید اقتصادی نقشی ندارند، مالیات دریافت کند. به‌طور مشخص، اگر فردی دارایی‌هایی مانند مسکن، طلا یا ارز خریداری کرده و پس از مدتی با قیمت بالاتری بفروشد، سود حاصل از این فروش، مشمول مالیات بر عایدی سرمایه خواهد شد. برای مثال، اگر فردی خانه‌ای را یک سال پیش به مبلغ ۲۰۰ میلیون تومان خریده و اکنون به مبلغ ۷۰۰ میلیون تومان فروخته باشد، مبلغ ۵۰۰ میلیون تومان سود کرده و این سود مشمول مالیات می‌شود.
نکته‌ای که در رابطه با این نوع مالیات وجود دارد، تفاوت مالیات بر عایدی سرمایه و مالیات بر ارزش‌ افزوده است که به نوع دارایی‌ها و درآمدهای مشمول آن بازمی‌گردد. مالیات بر عایدی سرمایه به سود دارایی‌های غیرمولد و سوداگرانه تعلق می‌گیرد، درحالی‌که مالیات بر ارزش افزوده بیشتر به فروش کالاها و خدمات مربوط می‌شود.
یکی از اهداف اجرای مالیات بر سرمایه در ایران، هدایت سرمایه‌های غیرمولد به سمت بازارهای مولد است؛ به‌گونه‌ای که دولت‌ها تلاش می‌کنند با اعمال این نوع مالیات‌ها، جذابیت سرمایه‌گذاری در بخش‌هایی مانند طلا و ارز را کاهش داده و از طرف دیگر، بازارهایی نظیر بازار سرمایه را که به تولید کمک می‌کنند، رونق دهند. این امر باعث می‌شود که سرمایه‌ها به‌جای بازارهای غیرمولد و سوداگرانه، به سمت تولید و ایجاد ارزش افزوده در اقتصاد کشور هدایت شوند.این رویکرد همچنین می‌تواند در کاهش نوسانات بازارها و جلوگیری از حباب‌های قیمتی تأثیرگذار باشد. اکنون که دریافتیم مالیات بر سرمایه چیست، با دارایی‌هایی که مشمول این قانون می‌شوند، آشنا خواهیم شد.

مالیات بر عایدی سرمایه شامل چه مواردی می‌شود؟

براساس متن قانون مالیات بر عایدی سرمایه، دارایی‌هایی که شامل مالیات بر عایدی سرمایه می‌شوند، شامل املاک، وسایل نقلیه، طلا، نقره، جواهرات و ارزها هستند. مهم است بدانیم که این مالیات با هدف جلوگیری از فعالیت‌های سفته‌بازانه و دلالی وضع شده و به نیازهای مصرفی افراد عادی مرتبط نمی‌شود. بنابراین، فروش تنها یک سکه یا خودرو، مشمول مالیات بر عایدی سرمایه نخواهد بود. در ادامه بررسی خواهیم کرد که براساس هر نوع کالا، مالیات بر عایدی سرمایه چند درصد است؟ و موارد معافیت قانون مالیات بر عایدی سرمایه چیست؟

مالیات بر عایدی سرمایه در بخش مسکن:

مالیات بر عایدی سرمایه در حوزه مسکن یکی از قوانین مهم مالیاتی است. بر اساس این قانون، اگر ملکی کمتر از یک سال نگهداری شود، ۶۰ درصد از سود حاصل از فروش آن مشمول مالیات می‌شود که این میزان در صورت نگهداری بیش از پنج سال به ۵ درصد کاهش می‌یابد.

موارد معافیت‌ از مالیات بر عایدی سرمایه:

• افرادی که تنها یک ملک مسکونی به‌منظور سکونت داشته باشند.
• املاکی که به ارث رسیده یا به‌عنوان مهریه منتقل شده‌اند.
• افراد بالای ۱۸ سال با یک ملک دارای دوره‌ی تملک بیش از دو سال.
• هر شخص حقیقی برای همسر و فرزندان بالای ۱۸ سال خود که ملکی ندارند، تا چهار ملک با دوره‌ی تملک بیش از دو سال.
• اراضی کشاورزی شامل باغ‌ها و زمین‌های زراعی با دوره‌ی تملک بیش از سه سال و حداقل سه سال زیر کشت بودن.
• اولین معامله ملک پس از دریافت پروانه ساختمانی تا قبل از دریافت گواهی اتمام عملیات ساخت‌وساز.

مالیات بر عایدی سرمایه خودرو:

خودرو به‌عنوان دارایی سرمایه‌ای مشمول مالیات بر عایدی سرمایه است. در صورت فروش خودرو کمتر از یک سال پس از خرید، ۳۰ درصد از سود، مشمول مالیات می‌شود، اما اگر مدت نگهداری بیش از سه سال باشد، معاف از مالیات بر عایدی سرمایه خودرو خواهد بود.

موارد معافیت‌ از مالیات بر عایدی سرمایه خودرو:

• اشخاص با تنها یک خودرو و مالکیت بیش از یک سال.
• تا چهار خودرو برای اعضای خانواده، به شرط سن بالای ۱۸ سال و مالکیت بیش از دو سال.
• خودروهای شخصی متعلق به افراد غیرتجاری با مالکیت بیش از دو سال و بدون خودروهای دیگر.

مالیات بر عایدی سرمایه در بخش طلا، ارز و رمز ارز:

در بازار طلا و ارز، اگر دارایی‌های فرد کمتر از یک سال نگهداری شود، ۳۰ درصد سود حاصل از فروش آن‌ها مشمول مالیات می‌شود. این میزان برای دوره نگهداری بین یک تا دو سال به ۲۰ درصد و برای دوره بیش از دو سال به ۱۰ درصد کاهش می‌یابد. افراد حقیقی که در طول پنج سال گذشته از معافیت مالیاتی استفاده نکرده‌اند، برای فروش تا سقف ۲۰۰ گرم طلا، از مالیات بر عایدی سرمایه طلا معاف هستند. همچنین، کسانی که کمتر از ۲ هزار یورو (یا معادل آن از سایر ارزها) دارند، از پرداخت مالیات بر عایدی ارز معاف هستند.

موارد معافیت‌ از مالیات بر عایدی طلا و ارز:

• افراد بالای ۱۸ سال می‌توانند تا ۲۰۰ گرم طلای ۱۸ عیار بدون مالیات بفروشند، مشروط بر اینکه در پنج سال گذشته از این معافیت استفاده نکرده باشند.
• افرادی که کمتر از ۲۰۰۰ یورو دارند، از مالیات بر عایدی ارز معاف هستند.
به‌منظور اجتناب از مشکلات مرتبط با خرید فیزیکی طلا، می‌توانید از طریق بورس طلا خرید کنید.

مالیات بر عایدی در بورس:

هرگونه سود حاصل از فروش سهام نیز مشمول مالیات بر عایدی سرمایه است، اگرچه در کشورهای مختلف قوانین متفاوتی وجود دارد. در ایران، شفافیت در بازار بورس و سهام باعث شده تا محاسبه و اخذ مالیات از این بخش آسان‌تر باشد. هرچند برخی نگرانند که این مالیات ممکن است باعث کاهش تمایل به سرمایه‌گذاری در بورس شود.

طبق تبصره ۷ قانون، موارد زیر از مالیات بر عایدی سرمایه معاف هستند:

• عایدی حاصل از نقل و انتقال اوراق بهادار و کالاهای قابل معامله در بورس و فرابورس
• صندوق‌های کالایی و صندوق‌های املاک
• گواهی‌های سپرده‌ی کالایی (مانند سکه طلا)
مالیات بر عایدی سهام، پس از مسکن و املاک، از دیگر منابع مهم مالیاتی است. نظرات درباره تاثیر این مالیات بر انگیزه سرمایه‌گذاری متفاوت است و ممکن است بر شرکت‌های فعال در بورس تاثیر بگذارد.

زمان اجرای مالیات بر عایدی سرمایه

اجرای مالیات بر عایدی سرمایه به دو عنصر کلیدی وابسته است: تصویب قانون مربوطه توسط مجلس شورای اسلامی و فراهم شدن زیرساخت‌های اجرایی توسط سازمان امور مالیاتی. این قانون با هدف ثبت و کنترل تمامی خرید و فروش‌های دارایی‌های مشمول طراحی شده، اما هنوز به‌طور کامل در کشور عملیاتی نشده است.
براساس اظهارات رئیس مرکز آموزش، پژوهش و برنامه‌ریزی مالیاتی، بسیاری از مهلت‌های قانونی مربوط به این طرح شش ماهه در نظر گرفته شده‌اند. یعنی از تاریخ تصویب، نهایتاً شش ماه فرصت برای تصویب آیین‌نامه‌های اجرایی در نظر گرفته شده است. با این حال، بر اساس ماده‌ی هشتم این قانون، برای فراهم شدن زیرساخت‌ها و تکمیل پایگاه‌های اطلاعاتی مورد نیاز، حداکثر ۲۰ ماه فرصت وجود دارد. این زمان برای اطمینان از آماده‌سازی کامل سیستم‌های مرتبط تعیین شده، اما ممکن است این روند سریع‌تر نیز پیش رود.
در حال حاضر، جزئیات دقیق فرمول محاسبه‌ی مالیات بر عایدی سرمایه و روش‌های پرداخت آن مشخص نشده است. همچنین برای مالکان دارایی‌های مشمول، مدت زمان سه ساله‌ای به‌عنوان تنفس تعیین شده است تا در این بازه بدون پرداخت مالیات بتوانند دارایی‌های خود را به فروش برسانند. مهلت یادشده، هر زمان طرح مالیات بر عایدی سرمایه تصویب شد و زیرساخت‌های آن تکمیل گردید، آغاز می‌شود.