اگر گوسفند جلوی گله از یک مانع بپرد، سایر گوسفندان نیز به تبعیت او همین کار را تکرار خواهند کرد. در این رفتار، برای گوسفندی این سؤال مطرح نمی‌شود که آیا سایر راه‌های عبور از این مانع چیست؟ این یک «رفتار گله‌ای» است! رفتار گله‌ای در امور مختلف و زمینه‌های گوناگون زندگی انسان نیز رخ می‌دهد. جالب است بدانید که رفتار گله‌ای در سرمایه‌گذاری و بازارهای اقتصادی نیز مشاهده می‌شود. اگر در این حوزه فعالیت دارید، باید رفتار گله‌ای را بشناسید و بدانید که چطور می‌توانید از انجام آن جلوگیری کنید. توصیه می‌کنیم از مطالعه‌ی این محتوای آکادمی دانایان غافل نشوید. در این مطلب آن‌چه که برای بررسی رفتار گله‌ای در سرمایه‌گذاری نیاز دارید، بیان شده است.

حرکت یا رفتار گله‌ای چیست؟

زندگی انسان در اجتماع و جامعه، برخواسته از ذات اجتماعی او است. زندگی در اجتماع، علی‌رغم فواید و امتیازهای فراوانی که دارد، می‌تواند آسیب‌زا نیز باشد. یکی از آسیب‌هایی که اجتماع می‌تواند بر فرد وارد سازد، میل او به همسو شدن با سایر افراد آن اجتماع خواهد بود. چرا که بیش‌تر افراد از این‌که روشی مغایر با اجتماع در پیش بگیرند، احساس معذب بودن خواهند داشت. بنابراین، هر فرد بدون تحلیل و بررسی، رفتارهایی را الگو قرار می‌دهد که اجتماع به سمت آن سوق پیدا کرده‌ است.
به این پدیده، رفتار گله‌ای یا رفتار توده‌وار گفته می‌شود. رفتار گله‌ای انسان‌ها، دقیقاً مشابه با رفتار گله‌ای از حیوانات است و به علت همین تشابه، آن را این‌گونه نام‌گذاری نموده‌اند. احتمالاً شما نیز شاهد رفتار گله‌ای از گوسفندها و یا هر حیوان دیگری، در هنگام خوردن غذا یا عبور از یک منطقه بوده‌اید. در حیوانات، هر رفتاری که ردیف اول انجام دهند، سایرین در گله نیز به تبعیت آن‌ها، آن رفتار را تکرار خواهند کرد.

نمونه‌هایی از رفتار گله‌ای

ما به عنوان فردی از جامعه‌ی خود، هر روز شاهد اتفاقات و رفتارهای گله‌ای بسیاری هستیم. گاه خودمان نیز قاطی این رفتارها می‌شویم. یک نمونه‌ی ملموس و بارز از این رویداد، «صنعت مد» است. در صنعت مد، شاهد رفتار گله‌ای طرفداران مد هستیم. روزی از خواب بیدار می‌شویم و می‌بینیم که شلوار ساق گشاد مد شده است! یک روز جین آبی روشن مد می‌شود و روز دیگر همه یک دستنبد چرمی در دست چپشان می‌بندند! تبعیت از این رفتارهای گله‌ای در جامعه، بسیار طبیعی به نظر می‌رسد.
اتفاقاً در این زمینه، آزمایش‌های جالب زیادی انجام شده است. در یکی از این آزمایش‌ها، افراد در اتاق انتظار یک کلینیک نشسته‌اند. گروهی از افراد حاضر در این اتاق انتظار، با تیم آزمایش‌کننده هماهنگ هستند. این افراد، در هر ساعت مشخصی، از جای خود برمی‌خیزند و لحظه‌ای بعد می‌نشینند. با ورود افراد دیگر که از این آزمایش خبر ندارند، آن‌ها نیز به تبعیت از افراد اول، از جای خود برمی‌خیزند. کم‌کم افراد هماهنگ با آزمایش، وارد اتاق پزشک شده و بعد از سالن خارج خواهند شد. نکته‌ای که باقی می‌ماند همین رفتار برخاستن از جا و نشستن بر صندلی لحظه‌ای بعد است که هم‌چنان توسط افراد دیگر ادامه دارد، بدون آن‌که بفهمند که چرا چنین می‌کنند؟!

رفتار گله‌ای، خوب یا بد؟

به رفتار پیروی و اطاعت کورکورانه از یک گروه بزرگ‌تر، رفتار گله‌ای گفته می‌شود که در بخش قبلی، آن را شرح دادیم. در این‌جا این سؤال مطرح می‌شود که آیا حرکت گله‌ای آسیب‌زا است یا نه؟ در پاسخ باید بگوییم که در بیش‌تر مواقع بله، این حرکت آسیب‌زا است. آن‌چه سبب ایجاد اثرات سوء از این رفتار خواهد شد، بحث عدم تحلیل و بررسی رفتار و به عبارت دیگر، تقلید کورکورانه است.
در حقیقت بد بودن رفتار گله‌ای، به خاموش ماندن قوه‌ی تحلیل فرد باز می‌گردد. مثلاً ممکن است برای یک شخص، رفتن به دانشگاه در سن ۲۰ سالگی، گزینه‌ی خوبی نباشد در حالی که اغلب افراد، با این روند از ۲۰ سالگی عبور خواهند کرد. اما فردی که در یک رفتار گله‌ای گیر کرده باشد بدون تحلیل اثرات دانشگاه رفتن، دانشگاه می‌رود و شاید هرگز نتیجه‌ی مطلوب و قابل قبولی را دریافت نکند.

رفتار گله‌ای در سرمایه‌گذاری

باتوجه به این‌که حرکت گله‌ای به علت قرارگیری در اجتماع پدید می‌آید، بنابراین رفتار گله‌ای در بورس و سرمایه‌گذاری نیز می‌تواند به وجود آید. اگر به بازارهای مالی ورود کنید، متوجه خواهید شد که عده‌ای از سرمایه‌گذاران تنها به تبعیت از رفتار سرمایه‌گذارانی که یک سهام را خریده‌اند، وارد خرید آن سهام خواهند شد. این افراد، هیچ‌گونه تحلیل تکنیکی و بررسی بر دلیل خرید سهام توسط سرمایه‌گذاران دیگر را انجام نخواهند داد. به عبارت بهتر، وقتی می‌بینند تقاضا برای خرید یک سهام افزایش پیدا کرده است، آن‌ها نیز متقاضیان خرید آن سهم می‌پردازند.
اغلب و در بیش‌تر مواقع، رفتارهای گله‌ای که در بورس و بازارهای مالی رخ می‌دهند، ناشی از هیجانات و احساسات خواهد بود. در این رفتار، تنها چیزی که دریافت می‌شود سیگنال رفتاری سایر افراد مبنی بر معاملات سهام‌ها خواهد بود. بدون آن‌که بفهمیم «واقعاً چرا این اتفاق رخ می‌دهد؟»،‌«چرا باید فلان سهام را بخرم؟»، «آیا موعد فروش فلان سهام رسیده است؟» و هزاران پرسش دیگری که حتی زحمت آن را به خودمان نخواهیم داد!

علت رفتار گله‌ای در سرمایه‌گذاری

ورود به بازار مالی و بورس، نیازمند کسب دانش کافی در خصوص چگونگی رفتار بازار، تحلیل و بررسی سهام‌ها و … خواهد بود. متأسفانه بسیاری از افرادی که به این حوزه ورود می‌کنند، دانش لازم را ندارند. این‌ افراد، همان سرمایه‌گذارانی هستند که دچار رفتار گله‌ای خواهند شد. چراکه توان تحلیل و بررسی سهام‌ها را ندارند.

به عنوان مثال، تحلیل بنیادی و آشنایی با صورت‌های مالی یکی از روش‌هایی است که می‌توانیم دانش سرمایه‌گذاری خود را افزایش دهیم.

آثار رفتار گله‌ای در بازارهای مالی

رفتار گله‌ای در بورس، با نداشتن توان و دانش تحلیل و بررسی سهام، آثار مخربی خواهد داشت. واضح‌ترین آسیب ناشی از این حرکت، احتمال بسیار بالای ضرر و زیان اقتصادی برای شخص سرمایه‌گذار خواهد بود. این ضرر و زیان بسته به میزان سرمایه‌گذاری و ریسک آن، گاه کمرشکن و بسیار سنگین خواهد بود.
اثر مخرب دیگر رفتار گله‌ای در سرمایه‌گذاری، ایجاد حباب در بورس است. به طور کلی، یک حباب زمانی ایجاد خواهد شد که قیمت سهام، ارزش واقعی آن نباشد. زمانی که افراد یک جو روانی برای خرید سهام خاص ایجاد می‌کنند، دیگر سرمایه‌گذاران نیز به خرید آن سهام ترغیب خواهند شد. رفته‌رفته تقاضا برای خرید سهام مذکور افزایش پیدا می‌کند و قیمت آن سهام افزایش پیدا می‌کند. این افزایش قیمت تنها به دلیل تقاضای غیرمنطقی برای خرید سهام رخ می‌دهد. بنابراین، ارزش واقعی این سهام بسیار پایین‌تر از نرخ قیمت‌گذاری شده بر روی آن خواهد بود و این یک حباب است!

حباب دات کام و ارتباط آن با رفتار گله‌ای

اگر از جریان حباب دات کام باخبر باشید، می‌توانید بدانید که این حباب در اثر یک رفتار گله‌ای رخ داده است. در اواخر دهه ۹۰ میلادی، شرکت‌های اینترنتی در آمریکا به رشد بی‌سابقه‌ای دست پیدا کردند. از آن‌جایی که دامنه‌ی آدرس اینترنتی بیش‌تر این شرکت‌ها به پسوند .com ختم می‌شد، این شرکت‌ها را به نام دات کام می‌شناختند. رفتار گله‌ای ایجاد شده در آن زمان برمبنای این طرز تفکر رخ داد که شرکت‌های دات کام، ارزش بسیار زیادی دارند. در نتیجه افراد بدون هیچ بررسی قبلی، اقدام به خرید سهام این شرکت‌ها کردند. این رفتار موجب شد تا سهام شرکت‌های دات کام از ارزش واقعی آن‌ها بسیار بالاتر رود و در حقیقت حباب دات کام ایجاد شد.

ترکیدن حباب دات کام بعد از یک دهه، سبب شد تا بسیاری از شرکت‌های دات کام، اعلام ورشکستگی کنند. برندهای معروفی مانند سیسکو و آمازون، گرفتار این حباب شدند. در سال ۲۰۰۲ برآورد شده است که سرمایه‌گذاران در حدود ۵ تریلیون دلار زیان کرده‌اند! این رقم بسیار بالایی است و می‌توان از آن به عنوان یک رویداد تاریخی مهم در بورس یاد کرد. ورشکستگی شرکت‌های دات کام در حباب دات کام، علاوه بر ضرر و زیان‌های اقتصادی فراوانی که به همراه داشت، سبب برکنار شدن شغلی گروهی از افراد نیز شد. چرا که بسیاری از شرکت‌هایی که متحمل ضرر شده بودند، ترجیح دادند تا با تعدیل نیرو، از هزینه‌های خود بکاهند و دوباره سرپا شوند.

برای مطالعه‌ی بیشتر پیرامون حباب دات کام اینجا را کلیک کنید.

جلوگیری از رفتار گله‌ای در سرمایه‌گذاری

همان‌طور که در این مطلب بیان کردیم، رفتار گله‌ای در بازار مالی و بورس می‌تواند آسیب‌های زیادی را وارد سازد. اما چه کنیم تا در دام این رفتارها نباشیم؟ پاسخ بسیار ساده است. هیجانات خود را کنترل کنید و دانش لازم را بیاموزید! اگر بتوانید رفتارهای احساسی و هیجانی خود را کنترل کنید، بدون تحلیل و بررسی وارد معامله‌ای نخواهید شد و اگر دانش خود را در زمینه‌ی تحلیل و بررسی سهام افزایش دهید، به خوبی قادر خواهید بود تا حرکتی منطقی و به دور از رفتار گله‌ای را سازمان‌دهی کنید.

جمع‌بندی آکادمی دانایان

حضور در هر جامعه‌ای، با رفتارهای گله‌ای همراه خواهد بود. گاه این رفتارها به علت خاموش کردن قوه‌ی تحلیل و انتقاد فرد، می‌توانند او را وارد مسیر غیرایده‌آلی کنند و فرد از این تصمیم، دچار ضرر و زیان شود.
رفتار گله‌ای در سرمایه‌گذاری از جمله مواردی است که با آن روبه‌رو خواهیم شد. بازارهای مالی و معاملات انجام شده در آن، هیجانات بالایی دارند. گاه این هیجانات می‌تواند به شکل‌گیری یک حرکت توده‌ای یا گله‌ای بیانجامد که نتیجه‌ی مخربی داشته باشد.
برای جلوگیری از گرفتار شدن در دام این تصمیمات و رفتارهای گله‌ای در سرمایه‌گذاری و بورس یا بازار مالی، باید بر هیجانات مسلط شد. هم‌چنین با افزایش دانش و آگاهی خویش از مدیریت سرمایه و امور اقتصادی دیگر، از حرکات اشتباه و کورکورانه جلوگیری خواهیم کرد.