عوامل مؤثر بر نرخ دلار
پیش از پرداختن به عوامل مؤثر بر میزان نرخ ارز، بهتر است تا ابتدا تعریفی ساده از نرخ ارز را ارائه دهیم. به زبان ساده میتوان گفت نرخ ارز کشورهای مختلف نشئت‌گرفته از رابطه‌ی مبادله‌ی واحدهای پولی مختلف است. به‌عنوان‌مثال اینکه یک یورو قابل مبادله با چه مقدار دلار است و یا یک دلار قابل مبادله با چه میزان ریال است. عدد به‌دست‌آمده همان نرخ ارز است که از عوامل مختلفی که در ادامه به آن‌ها اشاره خواهیم کرد نشئت می‌گیرد.
تولید به‌عنوان پشتوانه‌ای برای نرخ دلار
درگذشته ارزش پول کشورها از طریق استاندارد طلا تعیین می‌شد. مطابق با این استاندارد دولت‌ها به میزان ارزش پولی که منتشر کرده بودند ذخایر طلا داشتند تا از این طریق اعتباری که در قالب کاغذهایی به شکل اسکناس منتشر کرده بودند پشتوانه‌ای داشته باشد. بعدها و باگذشت زمان استاندارد طلا از میان رفت و در حال حاضر این تولید کشورهاست که پشتوانه‌ی پول آن‌ها است.
منظور از تولید همان تولید ناخالص داخلی یا ارزش بازاری کلیه کالاها و خدمات تولید شده در مرزهای جغرافیایی یک کشور در طول یک سال مالی است. بنابراین هرقدر تولیدات یک کشور بیشتر باشد و به‌اصطلاح اقتصاد آن کشور بزرگ‌تر باشد پشتوانه‌ی پول آن کشور قوی‌تر است و درصورتی‌که نظام نرخ ارز آن کشور میخکوب شده یا نظام نرخ ارز ثابت نباشد، واحد پولی آن کشور در مقابل سایر ارزها تقویت می‌شود. البته این به معنای آن نیست که در این صورت دولت‌ها می‌توانند بدون حساب و کتاب اقدام به نشر پول کنند. اما به هر ترتیب میتوان گفت هرقدر تولید پشتوانه‌ی یک ارز بیشتر باشد قدرت آن ارز نیز بیشتر خواهد بود.
تراز تجاری و اثرات آن بر نرخ ارز
تراز تجاری به عبارت ساده برابر با میزان تفاوت بین صادرات و واردات کالاها در یک کشور است. طبیعتاً اگر تراز تجاری برای یک اقتصاد منفی باشد یعنی میزان واردات در آن بیشتر از میزان صادرات در آن باشد، نیازهای ارزی آن کشور بالاتر بوده و در واقع وابستگی اقتصاد آن کشور بیشتر است. در چنین شرایطی اقتصاد کشوری که تراز تجاری منفی دارد مدام تقاضای ارز بالایی برای تأمین کالاها و خدمات مورد نیازش خواهد داشت. بدین ترتیب پول ملی آن کشور تضعیف شده و نرخ ارز در آن کشور بالا خواهد رفت.
سرمابه‌گذاری در مسکن از صفر تا صد
عرضه و تقاضای ارز در هر کشور
جدای از بحث تراز تجاری ممکن است در بازه‌های زمانی مختلف به دلایل متعددی عرضه و تقاضای ارز در بازارهای داخلی تغییراتی را تجربه کند که از این طریق نوساناتی کوتاه‌مدت را به بازار ارز کشور تحمیل خواهد کرد. به طور مثال یکی از نوسانات معمول در بازار ارز در ایران در روزهای منتهی به پایان سال میلادی است. چراکه در این بازه غالباً تقاضای بنگاه‌های اقتصادی برای تسویه‌ی مالی با بنگاه‌های بین‌المللی افزایش‌یافته و ازاین‌جهت نرخ ارز به طور معمول در این دوره‌ها نوساناتی را تجربه می‌کند.
سازوکار و فرایندهای عرضه‌ی ارز حاصل از صادرات نیز از عواملی است که بر عرضه و تقاضای ارز تأثیرگذار بوده و می‌تواند قیمت آن را دستخوش تغییراتی کند. به طور مثال دراین‌خصوص میتوان به دستورالعمل خریدوفروش ارز حاصل از صادرات بین صادرکنندگان و صرافان به قیمت توافقی اشاره کرد که در بازه‌ای توانست قدری از التهابات بازار ارز را بکاهد. در واقع بیشتر مواردی که میتوان از آن‌ها در این بخش یادکرد بر نوسانات کوتاه‌مدت اثرگذار بوده و در یک بازه‌ی بلندمدت عواملی که در بندهای قبلی ذکر شدند اثرات بیشتری خواهند داشت.
سرمایه‌گذاری در بانک به همراه جزئیات
نرخ بهره
نرخ بهره از دیگر عوامل اثرگذار بر ارزش پول ملی و رابطه‌ی مبادله‌ی آن با سایر واحدهای پولی است. البته این مورد برای اقتصادهایی صادق است که در اقتصاد جهانی ادغام شده و به طور کامل به زنجیره‌ی خلق ارزش در اقتصاد بین‌المللی پیوسته‌اند. در چنین کشورهایی اگر بانک مرکزی تصمیم به افزایش نرخ بهره بگیرد، اقبال به خرید اوراق‌قرضه‌های صادره از بانک مرکزی آن کشور بیشتر شده و این مسئله سبب افزایش تقاضا برای واحد پولی آن کشور خواهد شد. در نتیجه نرخ ارز برای کشور که نرخ بهره را بالا برده کاهش و برای سایر کشورها افزایش خواهد یافت.
نرخ دلار در ایران
به‌طورکلی برای بحث بازار ارز میتوان دو سازوکار را تعریف کرد. سازوکار اول نظام نرخ ارز ثابت است که طی آن در صورت نوسان بازار ارز، بانک مرکزی به‌عنوان تعدیل‌کننده وارد شده و باعرضه یا تقاضای ارز سعی بر هدایت بازار به سمت نرخ ارز هدف‌گذاری شده خواهد کرد. اما در سازوکار نظام نرخ ارز شناور این صادرات و واردات است که در صورت نوسانات بازار ارز، نرخ ارز را تعدیل می‌کند. واقعیت آن است که در اقتصاد ایران در سال‌ها طولانی نظام نرخ ارز ثابت در نظر گرفته می‌شد و با سرکوب قیمتی از افزایش قیمت ارز جلوگیری می‌شد.
اما واردشدن شوک‌های متعدد به این بازار در برخی موارد باعث می‌شد تا قیمت ارز به یکباره تغییراتی حتی تا چندین برابر را تجربه کند و یکی از عواملی که سبب شد تا برخی از افراد به این بازار به‌عنوان محلی برای سرمایه‌گذاری نگاه کنند همین مسئله است. گذار از نظام نرخ ارز ثابت به‌نظام نرخ ارز شناور نیز تغییرات قیمتی را به همراه خواهد داشت که قطعاً بر روی بازدهی بازار ارز تأثیرگذار خواهد بود.
آیا سرمایه‌گذاری در بازار دلار یک سرمایه‌گذاری ارزنده است؟
یکی از اهداف سرمایه‌گذاری حفظ ارزش پول در برابر تورم است. این مسئله را تحت عنوان ارزش زمانی پول نیز می‌شناسیم. واقعیت آن است که اقتصاد ایران به‌شدت وابسته به واردات کالاهای نهایی یا نهاده‌های تولیدی بوده و ازاین‌جهت افزایش قیمت ارز به هر دلیلی در ایران، می‌تواند تبدیل به یکی از دلایل تورم نیز بشود. بنابراین سرمایه‌گذاری در بازار ارز به عقیده‌ی بسیاری از کارشناسان صرفاً ارزش پول افراد را حفظ کرده و عایدی مضاعفی را در یک نگاه بلندمدت نصیب آنان نخواهد کرد.
