چنانچه شما هم در بازارهای مالی و به‌ویژه بازار بورس فعالیت می‌کنید، بارها نام صندوق‌های سرمایهگذاری را شنیده و از فواید و سازوکار آن‌ها مطلع هستید. صندوق‌های سرمایهگذاری خصوصی یا به‌اختصار PE نیز یکی از انواع صندوق‌های سرمایهگذاری است که با خرید سهام شرکت‌های خصوصی و کسب‌وکارها به ادامه فعالیت آن‌ها کمک می‌کند.
برخی شرکت‌ها در مراحل اولیه تأسیس یا گاهی هنگام طی‌کردن مراحل توسعه‌شان نیاز به یک نیروی جدید جهت کمک به این توسعه خواهند داشت. این کمک می‌تواند به شکل تزریق سرمایه‌های جدید یا به‌صورت امور مدیریتی و ارائه تجربه جهت عبور از موانع و مشکلات سد راه توسعه شرکت باشد. به‌عنوان‌مثال استارتاپ‌ها جزو تشکیلاتی هستند که جهت رشد و ایجاد زیربنای بیزینس خود، به این سرمایه‌ها نیازمندند تا بتوانند روی پای خود ایستاده و محصول یا خدماتی درخور مشتریان به آن‌ها ارائه دهند و از فضای رقابتی بازار جان سالم به در ببرند.
شاید شما هم در مورد کسب‌وکارهای زیادی شنیده‌اید که به دلیل نداشتن سرمایه کافی نتوانسته‌اند ایده‌های بعضاً فوق‌العاده خود را عملی کنند و بخشی از آن به دلیل دشوار بودن یافتن منبع مالی قابل‌اعتماد یا یک نهاد معتبر است. در این میان نهاد مالی نوینی به نام صندوق سرمایهگذاری خصوصی یا private equity سعی در کمک به کسب‌وکارها تحت عنوان یک منبع تأمین مالی قابل‌اعتماد دارد.
عملکرد و ساختار صندوق سرمایهگذاری خصوصی
حال که با کلیات و دلیل شکل‌گیری صندوق‌های سرمایهگذاری خصوصی آشنا شدیم بهتر است به تشریح عملکرد و ساختار کلی این صندوق‌ها می‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌پردازیم. عملکرد این صندوق‌ها به این صورت است که قسمتی از سهام شرکت خصوصی یا کسب‌وکار مدنظر که تحت حمایت قرار می‌گیرد را خریداری می‌کنند و در بازه زمانی مشخصی آن را واگذار کرده و به فروش می‌رسانند. به‌این‌ترتیب نیاز مالی شرکت و یا کسب‌وکار مذکور تأمین و از آن حمایت میشود. صندوق‌های سرمایهگذاری خصوصی با تشکیل یک سبد سرمایه ثابت شروع به فعالیت می‌کنند. به آن معنا که سرمایه‌گذارانی که سرمایه‌شان را در سبد صندوق سرمایهگذاری خصوصی قرار داده‌اند به طور دقیق از سهام شرکت‌های خصوصی و کسب‌وکارهای تحت حمایت یا تملک صندوق آگاهی خواهند داشت. البته بخشی از دارایی‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌های صندوق نیز وجود خواهند داشت که سهامداران از آن بی‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌اطلاع خواهند بود که در اصطلاح به آن blind pool گفته میشود.
ممکن است این تصور را داشته باشید که بر خلاف دیگر صندوق‌های سرمایهگذاری بورس، این صندوق‌ها در دسترس سرمایه‌گذاران نیستند درحالی‌که در این صندوق‌ها سازوکاری طراحی شده تا میزان نقدشوندگی سرمایه‌گذارانی که می‌خواهند واحدهای صندوق را بفروشند افزایش‌یافته و به‌راحتی بتوانند معاملاتشان را انجام دهند. بنابراین سرمایه‌گذاران بیشتری حاضر به سرمایهگذاری در این صندوق‌ها خواهند بود.
ویژگی‌های صندوق سرمایهگذاری خصوصی
یکی از ویژگی‌های اصلی صندوق‌های سرمایهگذاری خصوصی توانایی آن‌ها در مدیریت تخصصی سرمایه‌های نسبتاً بزرگ در جایی به‌جز سبدگردانی‌ها است. این افراد حرفه‌ای و متخصص باعث جذب و اعتماد افرادی که سرمایه‌هایی متوسط یا زیاد دارند شده و با سرمایه آن‌ها هم کسب‌وکار رشد مناسبی می‌کند و هم خود افراد بازدهی خوبی کسب می‌کنند. در کنار این موارد نکته‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌ی دیگری که باید به آن اشاره کنیم آن است که مسئولیت‌های سرمایه‌گذاران تنها به مبالغی که سرمایهگذاری کرده‌اند محدود میشود. می‌دانیم که مالکیت شرکت به‌صورت تضامنی باعث مسئولیت هرکدام از صاحبان شرکت به‌اندازه‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌ی مبلغ بدهی کل شرکت است. اما در این صندوق‌ها هر کس مسئولیتی به‌اندازه‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌ی پولی که سرمایهگذاری کرده است، خواهد داشت.
همچنین این صندوق‌های سرمایهگذاری خصوصی همانند دیگر صندوق‌ها دارای تنوع دارایی و به‌تبع آن کاهش ریسک سرمایهگذاری هستند و نیز دیدگاه سرمایهگذاری بلندمدت بر آن‌ها حاکم است.
بخشهای مختلف یک صندوق سرمایهگذاری خصوصی
در ادامه در خصوص هر یک از بخشهای مختلف یک صندوق سرمایهگذاری خصوصی توضیحاتی را ارائه می‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌دهیم.
- شرکت PE : شرکت PE به شرکتی گفته میشود که دارای متخصصین باتجربه در حوزه‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌ی اجرای استراتژی‌های سرمایهگذاری به‌ویژه سرمایه‌گذاری‌های پرخطر است. شرکت PE سرمایه‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌ی یک یا چند صندوق سرمایهگذاری خصوصی را جمع‌آوری می‌کند و به این صندوق‌ها از طریق دو شخصیت حقوقی وابسته اما مجزا که به آن شریک مدیریتی و مدیر سرمایهگذاری گفته میشود، مشاوره می‌دهد. عموماً شرکت PE اختیار تمام بخش‌ها، پست‌ها و سمت‌های کلیدی مدیریتی و تصمیم‌گیرنده در بخش شریک مدیریتی GP و مدیر سرمایهگذاری را خواهد داشت. در واقع شکل‌گیری این بخشهای مجزا باعث مصونیت ادعاها و مشکلات بر علیه صندوق PE می‌گردد.
- شرکای سرمایهگذاری LP : شرکای سرمایهگذاری(سرمایه‌گذاران) یا همان LPها عهده‌دار تأمین بخش عمده‌ای از سرمایه صندوق سرمایهگذاری خصوصی هستند. این افراد به‌عنوان سرمایه‌گذاران غیرفعال یاد شده و تعهدات آن‌ها به‌اندازه‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌ی سرمایه‌ای است که هرکدام به صندوق متعهد می‌شوند. این سرمایه‌گذاران شامل صندوق‌های بازنشستگی اعم از خصوصی و عمومی، بانک‌ها، شرکت‌ها، شرکت‌های بیمه، افراد دارای سرمایه زیاد و فرا صندوق‌ها می‌شوند. شرکای سرمایهگذاری توانایی اعمال قدرت مدیریتی نداشته و تنها سرمایهگذاری می‌کنند و به طور حقوقی نیز متعهد می‌شوند که سرمایه لازم جهت سرمایهگذاری، وقتی که صندوق فراخوان می‌دهد را پرداخت نمایند و در مقابل سهمی از سرمایه‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌ی صندوق را هنگام یک خروج موفق از سرمایه‌گذاری‌های انجام شده صندوق دریافت کنند.
- شریک مدیریتی GP : شریک مدیریتی یک صندوق سرمایهگذاری خصوصی همان‌طور که قبل‌تر اشاره کردیم عهده‌دار جنبه‌های مرتبط با مدیریت صندوق بوده و به نحوی می‌توان گفت که امانت‌داری و متولی‌گری صندوق را بر عهده دارد که فعالیت‌های آن در جهت منافع سرمایه‌گذاران صندوق خواهد بود. شریک مدیریتی GP فراخوان واریز سرمایه‌ای که تعهد گردیده بود را توسط شرکای سرمایهگذاری LP می‌دهد و سرمایه‌گذاری‌ها و خروج از سرمایه‌گذاری‌های صندوق که بر اساس قرارداد مشارکت محدود در اختیار دارد را تحت‌نظر می‌گیرد. شریک مدیریتی گاهی اوقات برخی وظایف مدیریتی خود را به مدیر سرمایهگذاری یا به کمیته سرمایهگذاری یک شرکت PE می‌دهد. اما این نکته قابل‌ذکر است که درهرصورت مسئولیت بدهی‌ها و تعهدات و قراردادهای صندوق همگی و تنها بر عهده GP بوده و ملزم به سرمایهگذاری در راستای وکالت قراردادی آن‌ها است. همچنین شریک مدیریتی GP و شرکای سرمایهگذاری LP و متخصصان شرکت PE همگی متعهد به تأمین بخشی از سرمایه صندوق بوده و به همین ترتیب منافع آن‌ها با یکدیگر در ارتباط است. حدود یک تا پنج درصد سهام شراکت مربوط به شریک مدیریتی خواهد بود.
- مدیر سرمایهگذاری: عملیات روزمره‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌ی مدیریت صندوق سرمایهگذاری خصوصی بر عهده‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌ی مدیر سرمایهگذاری است. مدیر سرمایهگذاری فرصت و آپشن‌های مختلف سرمایهگذاری را رصد کرده و پس از ارزیابی و ارائه خدمات مشاوره‌ای به شرکت‌های موجود در سبد سرمایهگذاری صندوق، فرایندهای حسابرسی و گزارش‌های صندوق را مدیریت کرده و در ازای آن، کارمزد مدیریتی از صندوق سرمایهگذاری دریافت می‌کند که مبلغی مابین ۱.۵ تا ۲ درصد سرمایه تعهد شده در طول دوره سرمایهگذاری صندوق خواهد بود.
صندوق سرمایهگذاری خصوصی در یک نگاه
صندوق‌های سرمایهگذاری خصوصی محلی برای افراد دارای دیدگاه سرمایهگذاری بلندمدت و فرصتی ویژه برای تأمین سرمایه و حمایت از کسب‌وکارها و شرکت‌های نیازمند کمک برای رشد هستند. این صندوق‌ها از دست‌به‌دست هم دادن بخشهای مختلفی مانند شرکت PE ، شرکای سرمایهگذاری LP، شریک مدیریتی GP و مدیر سرمایهگذاری تشکیل می‌شوند و با تقسیم مسئولیت هر کس به‌اندازه سرمایهگذاری که انجام داده، سرمایه قابل‌توجهی را در جهت منافع تمامی شرکا به‌صورت حرفه‌ای مدیریت می‌کنند.
