همان‌طور که می‌دانیم شرکت‌های مختلف می‌توانند با ورود به بورس و عرضهی سهم‌های خود به بهبود فرایند تأمین مالی خود پرداخته و از طریق انتشار سهام و گرفتن شرکای جدید، به توزیع ریسک در شرکتها کمک کرده و از سوی دیگر از محل آورده های ناشی از انتشار سهام برای آینده‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌ی شرکت و طرح‌های توسعه ای آن سرمایه گذاری کنند. لازم است که در ابتدا بدانیم عرضهی این سهام به چه صورت اتفاق می‌افتد؟ ابتدا باید بدانیم هرگاه برای بار نخست شرکتها اقدام به عرضهی سهام خود چه در بورس و چه در فرابورس نمایند در واقع عرضهی اولیه رخ‌داده است.
همچنین لازم است بدانیم که چگونه سرمایه‌گذاران می‌توانند اقدام به خرید این سهم‌ها نمایند و از طرفی باید بدانیم که سرمایه‌گذاران باید در هنگام خرید این سهم‌ها به چه نکاتی توجه نمایند. از طرفی افراد به‌طورقطع اقدام به فروش این سهام که در عرضهی اولیه خریداری نموده‌اند خواهند کرد که زمان این اتفاق هم بسیار حائز اهمیت است. در ادامه به طور مفصل دررابطه با این موضوعات صحبت خواهیم کرد.
عرضهی اولیه دقیقاً چیست؟
لازم است بدانید که هر فردی که مایل است وارد بازارهای مالی شود باید اصطلاحاتی را فرابگیرد. عرضهی اولیه از دسته همین اصطلاحات است. در ابتدا با زبانی ساده به مفهوم عرضه اولیه می‌پردازیم. عرضه ی اولیه به این معنی است که یک شرکت برای اولین‌بار سهام خود را در بورس یا فرابورس عرضه می‌کند. شرکت‌های مختلفی وجود دارند که زمانی برای بار نخست وارد بورس شده‌اند که این اتفاق عرضه ی اولیه، برای این شرکت گفته می‌شود.
نکته‌ای باید بدانیم این است که به طور معمول ۵ الی ۱۰ درصد از کل سهام یک شرکت در عرضه اولیه ارائه می‌شود و به هر شخصی که خواهان این سهم‌ها است تعدادی سهم اختصاص خواهد یافت. مهم است که بدانیم شرکت‌هایی که از لحاظ برآورده کردن الزامات قانونی بهتر عمل کند در بورس پذیرفته می‌شوند در غیر این صورت این شرکتها باید در فرابورس به فعالیت خودشان ادامه بدهند. نکته‌ی قابل‌توجه این است که عرضه اولیه یک شرکت چه در بورس و چه در فرابورس به این معنی نیست که این شرکت تازه‌کار خود را شروع کرده است. بلکه به این معنی است که این شرکت به‌تازگی اجازه خریدوفروش سهام خود را صادر نموده است.
مزایای عرضهی اولیه برای شرکتها
عرضهی اولیه مزیت‌هایی دارد که در ادامه به آنها خواهیم پرداخت. در آغاز باید بدانیم که مهم‌ترین هدف هر شرکتی که عرضه اولیه در بورس انجام می‌دهد جذب سرمایه و تأمین مالی است. زمانی که شرکتها تصمیم می‌گیرند که وارد بورس شوند آنها منجر به شفافیت در امور مختلف و همچنین صورت‌های مالی خواهند بود. این عمل باعث می‌شود که شرکتها اعتبار بیشتری کسب نمایند و همچنین در مواردی چون دریافت وام و ازاین‌قبیل موارد کار راحت‌تری داشته باشند. همچنین ورود یک شرکت به بورس باعث می‌شود که عموم افراد از ورود شرکتها اطلاع داشته باشند که این اتفاق باعث می‌شود که شرکتها فروش بیشتری داشته باشند به دلیل اینکه افراد از این شرکتها شناخت لازم و کافی دارند که در نتیجه این اتفاق شرکتها سود بیشتری را هم کسب خواهند کرد.
مزایای عرضهی اولیه برای افراد و سرمایه‌گذاران
همان‌طور که اشاره شد عرضه اولیه مزیت‌هایی برای شرکتها دارد حالا می‌توانیم بگوییم که عرضه اولیه برای سرمایه‌گذاران نیز می‌تواند دارای جذابیت‌های باشد. در سال‌های گذشته باتوجه‌به اینکه عرضه اولیه‌های شرکت‌های مختلف در کوتاه‌مدت دارای سودهای مناسبی بودند مورد توجه سرمایه‌گذاران مختلف علی‌الخصوص سرمایه‌گذارانی که تازه‌وارد این بازار شدند بوده‌اند. یکی از اصلی‌ترین دلایل اینکه سرمایه‌گذاران از سهام‌های عرضه اولیه استقبال می‌کند پایین بودن قیمت سهم‌ها در هنگام عرضه اولیه نسبت به ارزش ذاتی آن است. همچنین لازم است بدانیم به دلیل اینکه تقاضا برای این سهام بالا است به طور معمول در کوتاه‌مدت این سهام با رشد مناسب قیمتی خواهند داشت و سهام‌داران در هنگام فروش سهم‌های خودشان سود مناسبی کسب خواهند کرد.
عرضهی اولیه چگونه صورت می‌گیرد؟
حال باید به این موضوع بپردازیم که عرضه اولیه به چه روشی انجام می‌شود؟ در بورس اوراق بهادار تهران عرضه اولیه به روش ثبت سفارش انجام می‌شود. درگذشته به این صورت بود که افراد برای یک‌زمان مشخص سفارش‌های خود را در سامانه معاملاتی وارد می‌کردند که این روش مشکلات فراوانی را به همراه داشت. مشکلاتی چون نرسیدن سهام به همگی افراد. در روش ثبت سفارش یا به‌اصطلاح انگلیسی book building یک بازه تعیین می‌شود و در این بازه افرادی که می‌خواهند سفارش‌های خودشان را در سامانه ثبت نمایند بدون هیچ مشکلی این کار را انجام می‌دهند. اولویت در ثبت سفارش‌ها بر اساس سقف قیمت و همچنین حداکثر تعداد سهم‌ها است و در نهایت باتوجه‌به سهم‌هایی که یک شرکت عرضه کرده است و تعداد افرادی که سفارش خرید ثبت نموده‌اند به هر نفر تعدادی سهم تعلق خواهد گرفت.
لازم است که بدانیم به دلیل اینکه تقاضا برای سهام بالا است و همچنین به دلیل تعداد درخواست‌های زیادی که وجود دارد کسانی که خواهان سهم هستند باید سفارش‌های خودشان را در سقف قیمت قرار دهند. دلیل این امر هم این است که اولویت با سفارش هایی است که بالاترین قیمت‌ها را به خود اختصاص داده‌اند. مهم است که نحوه ی خرید عرضه اولیه سهام را یاد بگیریم که این موضوع مراحل مختلفی دارد که در ادامه به آنها خواهیم پرداخت. ابتدا لازم است که کد بورسی داشته باشید افرادی که خواهان ورود به بورس هستند باید کد بورسی داشته باشند. کد بورسی را می‌توان با مراجعه به سامانه سجام دریافت کرد. همچنین در گام نخست باید با مراجعه به یک کارگزاری معتبر مراحلی چون دریافت نام کاربری و رمز عبور را نیز بگذرانیم.
پس از دریافت نام کاربری کارگزاری که انتخاب نموده‌ایم می‌توانیم در سامانه معاملاتی سفارش‌های خودمان را ثبت نماییم اما نکته‌ای که باید به آن توجه نماییم این است که زمان عرضه اولیه را حتماً باید بدانیم. باتوجه‌به اینکه در حال حاضر افراد زیادی در بورس فعالیت می‌کنند به همین دلیل در رسانه‌های مختلف و همچنین از طریق کارگزاری‌ها زمان عرضه اولیه مشخص می‌شود تا افراد با اطلاع از زمان عرضه اولیه اقدام به سفارش نمایند. کارگزاری‌ها به طرق مختلفی چون پیامک و … به مشتریان خود این موضوع را اطلاع‌رسانی می‌نمایند. در این اطلاعیه موضوعاتی چون تاریخ و ساعت عرضه اولیه، سهم هر کد معاملاتی، بازه‌ی قیمت هر سهم و … ذکر می‌شود. گام بعدی در نحوه‌ی خرید عرضه اولیه این است که سهمیه هر کد در عرضه اولیه را برآورد نماییم.
در اطلاعیه‌ای که در دسترس خریداران باشد حداکثر مقدار خرید سهم توسط اشخاص حقیقی و حقوقی ذکر می‌شود اما باتوجه‌به اینکه تعداد متقاضیان برای خرید سهام بالا است مقدار اختصاص‌یافته به هر کد بورسی از مقدار ذکر شده کمتر است. یک نکته‌ی مهم که باید به آن توجه کنیم این است که مجموع سهام قابل‌عرضه در اطلاعیه منتشر شده توسط کارگزاری‌ها در عرضه اولیه مشخص است. همچنین باتوجه‌به اینکه می‌دانیم چه تعدادی از افراد در عرضه اولیه‌های قبلی شرکت نمودند و ممکن است در عرضه اولیه‌ای که در حال حاضر می‌خواهیم انجام دهیم نیز شرکت نمایند، می‌توانیم سهم هر کد بورسی در این عرضه اولیه را از قبل مشخص نماییم و در این زمان نقدینگی لازم جهت خرید سهام را نیز برای خود مشخص کنیم.
گام بعدی نحوه خرید عرضه اولیه، ثبت سفارش است. بعد از اینکه مقدار تقریبی سهمیه‌ی هر کد محاسبه شد باید در سامانه کارگزاری حساب را شارژ نماییم و در مرحله بعدی به ثبت سفارش بپردازیم. لازم است که بازه‌ی زمانی عرضه اولیه را در سایت شرکت مدیریت فناوری بورس تهران و همچنین سایت کارگزاری‌ها مشاهده نماییم.
زمان مناسب فروش سهام عرضهی اولیه
تا اینجا بحث ما دررابطه‌با نحوه خرید و ثبت سفارش عرضه اولیه بود از اینجا به بعد دررابطه‌با فروش سهام عرضه اولیه صحبت خواهیم کرد. مهم است که بدانیم سهام خود را در چه زمانی باید بفروشیم؟ قیمت سهام عرضه اولیه تا مقدار بسیار زیادی افزایش پیدا نخواهد کرد و در موقعیتی مناسب باید اقدام به فروش آن بنماییم. از روز بعد از روز از اولیه طبیعتاً به دلیل رشد قیمت سهام و سودآور بودن آن تقاضا برای سهام افزایش می‌یابد و در این موقعیت افراد حاضر به فروش سهام خودشان نیستند.
نکته‌ی مهمی که باید بدانیم این است که با رشد روزانه ۵ درصدی قیمت سهام در هر روز معاملاتی قیمت به میزانی می‌رسد که تقاضا تعدیل می‌شود و به تعادل می‌رسد. همچنین با بررسی میزان عرضه و تقاضای هر سهم می‌توان قیمت مناسب برای فروش آن را تعیین نمود. بهترین زمان برای فروش سهام زمانی است که تعادلی نسبی در صفوف خریدوفروش نماد مدنظر برقرار شده و به عبارتی موج اول صعود در قیمت سهام به اتمام رسیده است. ممکن است سهام شرکت مدنظر برای یک بازه ای هرچند کوتاه وارد فاز اصلاحی شده و پس از آن مجدداً روندی صعودی را تجربه کند. بنابراین زمان فروش کاملاً وابسته به دید سهام‌داران است و اگر نگاهی بلندمدت دارند می توانند همراه با سهم باقی مانده و از بازدهی های احتمالی آن در آینده بهره مند شوند.
نکاتی مهم دررابطه‌با عرضهی اولیه
اکنون به بیان چند نکته ی مهم می پردازیم که ممکن است برای افراد مبهم باشد و با دانستن این نکات افراد با سهولت بیشتری می‌توانند به خرید سهام عرضه اولیه اقدام نمایند. اولین نکته‌ای که لازم است بدانیم این است که روز معاملاتی بعد از روز عرضه اولیه نیز افراد می‌توانند اقدام به خرید سهام موردنظر خودشان بکنند که باتوجه‌به حجم بالای تقاضا، می بایست در همان زمان آغازین اقدام به ثبت سفارش خرید در سقف قیمت بنمایند. نکته دیگری که باید بدانیم این است که سفارش خرید عرضه اولیه را باتوجه‌به استقبال افراد و همچنین تقاضای زیاد آنها برای عرضه اولیه، باید در سقف قیمتی ثبت نمایید که تا در صورت امکان تعدادی سهم به شما تعلق بگیرد.
همچنین لازم است که بدانیم که قیمت‌گذاری هر سهم متفاوت است و از طرفی عرضه اولیه شرکت‌های مختلف قیمت هر برگه سهم نیز متفاوت است که این موضوع به عواملی چون ارزش شرکتی که این سهم ها را عرضه می‌کند بستگی دارد. همچنین مهم است که بدانیم که ثبت سفارش عرضه اولیه می‌تواند به دو صورت انجام بشود. اگر در ابتدا با کارگزاری توافق کرده باشید دیگر نیاز نیست که خودمان مراحل ثبت سفارش را انجام دهیم اما اگر این توافق صورت نگرفته باشد الزامی است که خودمان اقدام به خرید سهام بنماییم. نکته دیگری که لازم است بدانید این است که باتوجه به اینکه حجم متقاضیان برای خرید سهام بالا است سهم کمتری از حداکثر سهم مجاز به هر کد بورسی تعلق خواهد گرفت.
جمع‌بندی پیرامون عرضهی اولیه
همان‌طور که در مطالب بالا اشاره شد زمانی که یک شرکت برای با نخست اقدام به عرضهی سهام خود در بورس نماید اصطلاحاً عرضه ی اولیه ی این شرکت صورت‌گرفته است که این اقدام می‌تواند به دلایلی چون تأمین مالی و همچنین کسب سود و فروش بیشتر رخ بدهد. همچنین نکته‌ای که فراگرفتیم این است که شرکتها در جهت کسب اعتبار بیشتر نزد افراد و … اقدام به حضور در بورس می‌نمایند.
همچنین لازم است بدانیم افراد نیز به دلایل مختلفی علاقه‌مند هستند که سهام عرضهی اولیه را خریداری نمایند و یکی از دلایل انجام این کار این است که سهام در عرضهی اولیه نسبت به ارزش ذاتی آن از قیمت کمتری برخوردار است. همچنین مراحل خرید در عرضه اولیه را توضیح دادیم که هر شخص برای ورود به بورس چه خرید سهام عرضهی اولیه و چه خرید سهم‌های دیگر نیازمند داشتن کد بورسی است که باید از طریق کارگزاری‌های معتبر اقدام به خرید آن نمایند.
