مقدمه
در مقاله‌ی «بیت‌کوین چگونه استخراج می‌شود» توضیح دادیم که بلاک‌چین متشکل از بلاک‌های پراکنده‌ای از «داده‌ها» است که به‌صورت غیرمتمرکز بر بستر بلاک‌چین منتشر شده‌اند. رمزگشایی این بلاک‌ها و به‌اصطلاح استخراج آنها منجر به دریافت پاداش از نوع بیت‌کوین می‌شود. این بدان معناست که بلاک‌چین به استخراج‌کنندگان بلوک‌های حاوی داده یا همان شرکت‌کنندگان در شبکه (افرادی که از رایانه‌های خود به‌عنوان پردازشگر و اعتبارسنج تراکنش‌ها استفاده می‌کنند)، به‌ازای هر بلوکی که با موفقیت پردازش و تکمیل کنند پاداشی از نوع بیت‌کوین با میزانی ازپیش تعیین‌شده اعطا می‌کند. البته این پاداش همیشه مقدار ثابتی نیست.
یکی از مهم‌ترین رویدادها در بازار رمزارزها، پدیده‌ی «هاوینگ» است. هاوینگ زمانی است که پاداش استخراج بلوک‌های بلاک‌چین بیت‌کوین، در تاریخی از پیش اعلام‌شده به نصف میزان قبلی کاهش می‌یابد. اما چرا هاوینگ رخ می‌دهد و هر بار نصف شدن پاداش، چه تأثیری بر قیمت بیت‌کوین دارد؟ در ادامه به بررسی علل و آثار هاوینگ خواهیم پرداخت.
هاوینگ (halving) به چه معناست؟
واژه‌ی هاوینگ (halving) به معنای نصف‌کردن و به طور اختصاصی در مورد رمزارزها به معنای نصف‌شدن مقدار پاداش استخراج (mining) آنها است. هاوینگ در مورد رمزارزهایی همچون بیت‌کوین و اتریوم رخ می‌دهد که ماین (استخراج) می‌شوند. این مسئله در خصوص رمزارزهایی از نوع انتشاریافته توسط شرکت‌های سازنده‌شان همچون استیبل‌کوین‌ها و شت‌کوین‌ها موضوعیت ندارد. اما بلاک‌چین بیت‌کوین، بر اساس چه فرمولی به استخراج‌کنندگان (ماینرها) پاداش می‌دهد؟
از ابتدای پیدایش بیت‌کوین در سال ۲۰۰۹ پاداش رمزگشایی هر بلاک آن معادل ۵۰ بیت‌کوین جدید بود، اما طبق قرارداد بلاک‌چین در whitepaper آن، پاداش بیت‌کوین پس از استخراج هر ۲۱۰۰۰۰ بلاک (تقریباً هر ۴ سال یکبار)، نصف می‌شود. تا امروز سه بار هاوینگ رخ‌داده و هر بار پاداش رمزگشایی بلوک‌ها به ترتیب ۲۵، ۱۲٫۵ و در ۱۱ مه ۲۰۲۰ که هاوینگ سوم اتفاق افتاد پاداش کشف هر بلوک بلاک‌چین، به ۶٫۲۵ بیت‌کوین (BTC) کاهش‌یافته است. از سوی دیگر به دلیل رقابت زیاد، ماینینگ روزبه‌روز پیچیده‌تر و پرهزینه‌تر شده است. حال این سؤال مطرح می‌شود که آیا هنوز هم پس از بارها نصف شدن پاداش استخراج، ماینینگ بیت‌کوین صرفه‌ی اقتصادی دارد؟
فلسفه‌ی هاوینگ چیست؟
هدف از اعمال قانون هاوینگ چه بوده است؟ رویداد نصف شدن پاداش (هاوینگ) بسیار مهم است. زیرا با نزدیک‌شدن به پایان ذخیره‌ی محدود بیت‌کوین، سیستم، سرعت استخراج بیت‌های جدید را کاهش می‌دهد تا به‌گونه‌ای تورم مصنوعی ایجاد کند. همان‌طور که می‌دانیم تعداد بیت‌کوین‌های موجود در جهان محدود (۲۱ میلیون عدد) است. تا اواخر آگوست ۲۰۲۲، حدود ۱۹٫۱ میلیون بیت‌کوین در گردش وجود داشته است، این یعنی تنها حدود ۱٫۹ میلیون بیت‌کوین استخراج‌نشده باقی‌مانده تا در مقابل پاداش، استخراج شود.
ازلحاظ تئوری، رقابت بر سر کالای محدود و رو به اتمام، افزایش می‌یابد. طبق قاعده‌ی عرضه و تقاضا، کاهش عرضه و افزایش تقاضا، موجب افزایش قیمت خواهد شد. مثلاً ارزش بالای طلا به دلیل کمیاب بودن آن است، حال تصور کنید ذخایر طلای جهان رو به اتمام باشد، در چنین موقعیتی هر چهار سال یکبار، «نصف کردن» میزان استخراج طلا از نظر تئوری چه تأثیری بر قیمت آن دارد؟
با نصف شدن پاداش استخراج بیت‌کوین، چه اتفاقی رخ می‌دهد؟
ازآنجاکه نصف شدن پاداش بیت‌کوین یک رویداد بزرگ جهانی است، تأثیر قابل‌توجهی بر طرف‌های مختلف درگیر در شبکه بیت‌کوین دارد.
به بیان ساده تئوری هاوینگ و واکنش زنجیره‌ای که ایجاد می‌کند چیزی شبیه به فرایند زیر است:
نصف شدن پاداش استخراج (هاوینگ) ← دوبرابر شدن هزینه‌های ماینرها ← کاهش استخراج ← کاهش بیت‌کوین موجود در بازار به دلیل کاهش عرضه ← افزایش تقاضا← بالارفتن قیمت
در ادامه به اثرات هاوینگ در کل شبکه اشاره خواهیم کرد.
اثر هاوینگ بر مشارکت‌کنندگان در شبکه (ماینرها)
ازآنجاکه هاوینگ و کاهش پاداش تولید بیت‌کوین به نصف، به معنای دوبرابر شدن هزینه‌ی تولید برای تولیدکنندگان آن است، یک رویکرد این است که پس از هاوینگ، استخراج بیت‌کوین کاهش یابد. زیرا تعداد زیادی از استخراج‌کنندگان شخصی دیگر نمی‌توانند با استخراج‌کنندگان عمده رقابت کنند و از شبکه خارج می‌شوند. اما به‌تدریج انگیزه‌ی ماینرها علی‌رغم پاداش‌های کوچک‌تر به میزان قبل باز می‌گردد. زیرا ارزش بیت‌کوین در این فرایند افزایش خواهد یافت. بدین ترتیب اگر ارزش بیت‌کوین در بازار به دلیل تقاضای بیشتر، به اندازه‌ی کافی بالا برود، ضرر ناشی از کاهش پاداش را پوشش خواهد داد.
رویکرد دیگر آن است که اگر پس از هاوینگ (نصف شدن پاداش)، افزایش تقاضا و در نتیجه‌ی آن، افزایش قیمت رخ ندهد چه اتفاقی خواهد افتاد. قطعاً در این صورت ماینرها انگیزه‌ای برای ادامه‌ی فعالیت نخواهند داشت. برای جلوگیری از این امر، بیت‌کوین فرایندی موقتی برای تغییر سطح دشواری دریافت پاداش استخراج ارائه می‌کند. درصورتی‌که پاداش به نصف کاهش یابد و ارزش بیت‌کوین افزایش نیافته باشد، دشواری استخراج به‌صورت خودکار کاهش می‌یابد تا ماینرها برای ادامه‌ی فعالیت انگیزه داشته باشند. در نتیجه‌ی این اقدام، مقدار بیت‌کوین‌های آزاد‌شده به‌عنوان پاداش همچنان محدود خواهد ماند، اما دشواری پردازش تراکنش‌ها و هزینه‌های ماینینگ کاهش می‌یابد. تاکنون این فرایند دو بار با موفقیت اجرا شده است.
اثر هاوینگ بر سرمایه‌گذاران
همان‌طور که گفتیم پس از هاوینگ به دلیل کاهش عرضه و افزایش تقاضا، به‌طورکلی افزایش قیمت رخ می‌دهد که خبر خوبی برای سرمایه‌گذاران و دارندگان بیت‌کوین است. سوابق نشان داده فعالیت معاملاتی روی ارزهای دیجیتال پیش از هاوینگ (اغلب چندین ماه قبل از رویداد واقعی) افزایش می‌یابد. بااین‌حال، سرعت افزایش قیمت علاوه بر تقاضا به عوامل دیگری هم‌بستگی دارد که پیش‌بینی شرایط را تا حدی پیچیده می‌کند.
اگرچه این سیستم تا کنون کارکرده است، رویداد هاوینگ معمولاً با حدس و گمان، هیاهو و نوسانات بسیار همراه بوده و اینکه بازار در آینده چگونه به این رویدادها واکنش نشان دهد، غیرقابل‌پیش‌بینی است. تا کنون واکنش بازار به این رویداد، افزایش چشمگیر قیمت، ایجاد حباب و به دنبال آن افت شدید قیمت بیت‌کوین بوده است. اما با وجود همه‌ی سقوط‌ها، همچنان قیمت‌ها بالاتر از قیمت پیش از رویداد هاوینگ تثبیت شده است که این نشان‌دهنده‌ی افزایش تقاضا است. به‌عنوان‌مثال، با حباب قیمت سال ۲۰۱۶ تا ۲۰۱۷ شاهد افزایش ارزش بیت‌کوین به حدود ۱۹۰۰۰ دلار بودیم، اما پس از آن، تا پایان ۲۰۱۸ قیمت به حدود ۳۷۰۰ دلار کاهش یافت. این یک افت شدید قیمت بود. اما همچنان قیمت بسیار بالاتر از قیمت پیش از هاوینگ یعنی ۶۵۰ دلار بود.
اثر هاوینگ بر ساختار بیت‌کوین
پس از هر بار هاوینگ، تعداد توکن‌های بیت‌کوین موجود در هر بلوک جدید، نصف خواهد شد. از ابتدای عرضه‌ی بیت‌کوین در سال ۲۰۰۹، هر بلوک حاوی ۵۰ بیت‌کوین بود، اما امروزه پس از سه رویداد هاوینگ، هر بلوکِ داده در بلاک‌چین، حاوی ۶٫۲۵ توکن BTC است و هنگام هاوینگ بعدی (احتمالاً در اوایل سال ۲۰۲۴)، هر بلوک فقط حاوی ۳٫۱۲۵ توکن بیت‌کوین خواهد بود.
چگونگی پیش‌بینی زمان هاوینگ
شاید برای شما هم این سؤال پیش‌آمده باشد که اگر پس از استخراج هر ۲۱۰۰۰۰ بلاک، هاوینگ اتفاق می‌افتد، چطور می‌توان زمان آن را بادقت نسبتاً زیادی پیش‌بینی نمود و بر اساس آن اقدام به سرمایه‌گذاری کرد؟
در پاسخ این سؤال لازم است بدانید الگوریتم استخراج بیت‌کوین باهدف یافتن بلوک‌های جدید بر مبنای «هر ۱۰ دقیقه یک بلوک» تنظیم شده است. بااین‌حال، اگر ماینرهای بیشتری به شبکه بپیوندند و قدرت هش (رمزگشایی) بیشتری را اضافه کنند، زمان لازم برای استخراج بلاک‌ها کاهش می‌یابد، پس قاعدتاً این زمان‌بندی متغیّر شده، زمان رسیدن به سقف ۲۱۰۰۰۰ بلاک را غیرقابل‌پیش‌بینی خواهد نمود. این مشکل هر دوهفته یکبار از طریق تنظیم مجدد دشواری استخراج برای رمزگشایی یک هدف ۱۰ دقیقه‌ای – اینکه حل الگوریتم ماینینگ چقدر برای یک کامپیوتر سخت باشد – برطرف می‌شود. علی‌رغم این تنظیم‌های ۲ هفته یکبار، ازآنجایی‌که شبکه‌ی بیت‌کوین در دهه‌ی گذشته به طور تصاعدی رشد کرده است، میانگین زمان برای یافتن یک بلوک به طور مداوم زیر ۱۰ دقیقه (تقریباً ۹٫۵ دقیقه) باقی‌مانده است.
سخن پایانی
طبق قاعده، هاوینگ بعدی در سال ۲۰۲۴ اتفاق می‌افتد، زمانی که پاداش بلاک به ۳٫۱۲۵ کاهش می‌یابد. باگذشت زمان، با نزدیک‌شدن پاداش رمزگشایی بلوک‌ها به صفر، تأثیر هر بار نصف‌کردن (halving) کاهش می‌یابد. این سیستم پاداش‌دهی تا حدود سال ۲۱۴۰ ادامه خواهد داشت، زمانی که تعداد بیت‌کوین‌های استخراج شده به سقف ۲۱ میلیون سکه برسد. پس از اتمام بیت‌کوین‌ها، دیگر ماینرها با هزینه‌هایی که کاربران شبکه برای پردازش تراکنش‌ها پرداخت می‌کنند، پاداش عملکرد خود را دریافت خواهند نمود. این کارمزدها تضمین می‌کنند که ماینرها همچنان انگیزه‌ی حفظ شبکه و پردازش تراکنش‌ها را داشته باشند.
