همان‌طور که در مقاله‌ی وایت پیپر (کاغذ سفید) رمزارزها توضیح دادیم. هر پروژه‌ی مالی بااصالتی لازم است راهکارهایی نوآورانه در پاسخ به یکی از نیازهای رفع‌نشده‌ی مشتریان یا برطرف ساختن نواقص پروژه‌های پیش از خود ارائه دهد تا توجیهی برای سرمایه‌گذاری در آن و استفاده از محصولات آن در مبادلات مالی وجود داشته باشد. مثلاً یک رمزارز جدید باید امکاناتی جدید و مزیتی بر دیگر رمزارزهای موجود در بازار داشته باشد. در غیر این صورت یک کپی ضعیف از رمزارزهای پیش از خود خواهد بود که ممکن است بی‌ارزش بوده و احتمال کلاهبرداری و پانزی بودن آن وجود دارد. اتریوم یکی از همین ابداعات بود که در پاسخ به نیاز کاربران به علت نواقص سیستم بیت‌کوین، به دنیای بلاک‌چین عرضه گردید.
تاریخچه‌ی خلق اتریوم، انقلابی در بلاک‌چین
در سال ۲۰۱۳، ویتالیک بوترین (برنامه‌نویس و بنیان‌گذار اصلی اتریوم) که در آن زمان یک جوان ۱۹ساله و از بنیان‌گذاران مجله‌ی Bitcoin Magazine بود. استدلال نمود که شبکه‌ی بیت‌کوین و به طور جامع‌تر، فناوری بلاک‌چین می‌تواند علاوه بر ارزهای دیجیتال برای برنامه‌های کاربردی دیگر (decentralized applications) نیز مورد بهره‌برداری قرار گیرد. برای انجام این کار به زبان برنامه‌نویسی قوی‌تری برای توسعه‌ی برنامه‌های غیرمتمرکز نیاز است.
حتی این قابلیت وجود دارد که منجر به پیوند دارایی‌های دنیای واقعی همچون حق امتیاز، سهام، املاک یا آثار هنری به زنجیره‌ی بلوکی و دنیای رمزارزها گردند. در سال ۲۰۱۳، بوترین به طور خلاصه روی پروژه‌ی سکه‌های رنگی (Colored Coins project) کارکرد و پیش‌نویس کاغذ سفید نرم‌افزارهای غیرمتمرکز را برای استفاده‌ی بیشتر از فناوری بلاک‌چین تشریح نمود. اما پس از آنکه برای چگونگی ادامه‌ی پروژه نتوانست توافق‌های کافی را به دست آورد. طرح توسعه‌ی پلتفرم جدیدی مبتنی بر یک زبان برنامه‌نویسی قوی‌تر را ارائه نمود که در نهایت به خلق اتریوم منتهی شد.
اتریوم چیست؟
اتریوم مشابه بیت‌کوین، پلتفرمی مبتنی بر فناوری بلاک‌چین است که وایت پیپر آن در سال ۲۰۱۳ توسط «ویتالیک بوترین» (Vitalik Buterin) منتشر و متعاقباً در سال ۲۰۱۴ برای جذب سرمایه، عرضه‌ی اولیه شد و در نیمه‌ی سال ۲۰۱۵ رسماً فعالیت خود را آغاز نمود. بنیان‌گذاران اتریوم، بوترین و جو لوبین اولین کسانی بودند که پتانسیل کامل فناوری بلاک‌چین را بسیار فراتر از عرضه‌ی یک ارز دیجیتالی برای انجام معاملات آنلاین تشخیص داده و آن را عملی ساختند.
معرفی ساختار اتریوم
اتریوم یک شبکه‌ی بلاک‌چین است که از قراردادهای هوشمند و سایر برنامه‌های غیرمتمرکز و منبع‌باز برای ذخیره و انتقال داده‌ها استفاده می‌کند و این بدان معناست که لازم نیست نرم‌افزار آن، در فروشگاه‌های اپلیکیشن مانند اپ‌استور اپل (AAPL) یا فروشگاه Google Play توزیع شود و ۳۰ درصد از درآمدشان را به آنها اختصاص دهند.
از ویژگی‌های اتریوم آن است که این شبکه‌ی منبع‌باز (open source) به هرکسی اجازه می‌دهد تا برنامه‌های غیرمتمرکز دائمی و غیرقابل‌تغییر را روی آن مستقر کند تا کاربران بتوانند با آن تعامل داشته باشند. مجوز منبع‌باز نوعی مجوز برای نرم‌افزارها است که به دیگران اجازه‌ی دسترسی، استفاده، اصلاح یا به اشتراک گذاشتن کد منبع یا طرح اولیه را تحت شرایط و ضوابط تعریف شده می‌دهد. این مجوز به کاربران نهایی و شرکت‌های تجاری اجازه می‌دهد تا کد منبع یا طرح اولیه را برای تغییر، کنجکاوی یا عیب‌یابی، مورد بررسی و اصلاح قرار دهند. در شبکه‌ی اتریوم هم کاربران می‌توانند در بسیاری موارد به‌صورت رایگان از نسخه‌ی اولیه کپی‌برداری و آن را برای خود سفارشی‌سازی نمایند، سپس برنامه‌ی جدید را روی همان بستر بلاک‌چین منتشر کنند.
کاربردهای گوناگون اتریوم
از انواع برنامه‌های غیرمتمرکز (decentralized applications) که روی شبکه‌ی اتریوم اجرا می‌شوند. برنامه‌های مالی غیرمتمرکز (DeFi) طیف گسترده‌ای از خدمات مالی را بدون نیاز به واسطه‌های مالی معمولی مانند کارگزاری‌ها، صرافی‌ها یا بانک‌ها ارائه می‌کنند. به‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌طور مثال به کاربران ارزهای دیجیتال اجازه می‌دهند در مقابل دارایی‌های خود وام بگیرند یا آنها را در مقابل دریافت سود، وام بدهند.
شبکه‌ی اتریوم همچنین به کاربران اجازه می‌دهد تا NFT ها را ایجاد و مبادله کنند. NFTها توکن‌های منحصربه‌فردی هستند که مالکیت یک دارایی یا حق امتیاز یک محصول یا مؤسسه‌ی به رسمیت شناخته‌شده را نمایندگی می‌کنند. مثلاً سند مالکیت برخی آثار هنری، املاک، محصولات و خدمات دیجیتالی، به‌صورت رمزنگاری و توکن‌شده خریدوفروش می‌شود، در واقع از طریق NFTها مالکیت این دارایی‌ها همچون تبادل رمزارزها یا خرید یک بلیت دیجیتالی، به کیف پول فرد خریدار منتقل می‌شود تا از طریق آن بتواند از محصول یا خدمات اختصاصی مرتبط با آن استفاده کند. برای آشنایی با جزئیات این مدل توکن‌ها به مقاله‌ی «NFT چیست؟» و «چگونه NFT بسازیم» در سایت آکادمی دانایان مراجعه نمایید.
از دیگر خدمات شبکه‌ی اتریوم توسعه‌ی سازمان‌های مستقل غیرمتمرکز (DAOها) است که روشی مشارکتی برای تصمیم‌گیری در سراسر یک شبکه‌اند. به‌عنوان‌مثال، تصور کنید که یک صندوق سرمایه‌گذاری خطرپذیر ایجاد کرده‌اید و از طریق فروش سهام آن به‌صورت توکن‌های غیرمتمرکز، پول جمع‌آوری کرده‌اید. حالا می‌خواهید تصمیم‌گیری درباره‌ی این سرمایه را از طریق رأی‌گیری به شکل غیرمتمرکز، خودکار و شفاف روی شبکه‌ی اتریوم انجام شود که هیچ شخص ثالثی نتواند در آن دخالت کند و به طور خودکار هر نتیجه‌ای که حاصل شد، اتوماتیک اجرا گردد.
پس از ایجاد شبکه‌ی اتریوم، بسیاری از ارزهای دیجیتال دیگر (آلت‌کوین‌ها) که بر اساس استاندارد توکن ERC-20 مبتنی بر بلاک‌چین اتریوم ساخته شده، از این پلت فرم برای عرضه‌ی اولیه‌ی سکه‌های خود استفاده کرده‌اند. البته رمزارز بومی و اصلی بلاک‌چین اتریوم رمزارز اِتِر است که انجام معاملات در این شبکه از طریق این ابزار ممکن است و می‌توان از طریق آن درآمد هم کسب نمود. در ادامه با این رمزارز آشنا خواهیم شد.
اتر (Ether) چیست؟
اتر رمزارز بومی و اصلی شبکه‌ی اتریوم (Ethereum network) و از نوع کوین‌ها است که برای تسهیل تراکنش‌های این شبکه ایجاد شده است. (Ether) اتر که امروزه ازنظر ارزش بازار پس از بیت کوین در رتبه‌ی دوم قرار دارد. در پلتفرم‌های دیجیتالی با نام اختصاری ETH و علامت Ξ شناخته می‌شود.
سرمایه‌گذاری و کسب درآمد از اتر اتریوم
اتریوم یک سازمان متمرکز نیست که از طریق سرمایه‌گذاری در زمینه‌های مختلف کسب درآمد کند. بلکه اعتبار‌سنجی‌هایی که در شبکه‌ی اتریوم شرکت می‌کنند یا افرادی که با خرید اتر و در اختیار شبکه قراردادن موجودی خود به‌عنوان پشتیبان امنیت شبکه، به آن یاری می‌رسانند. به‌ازای مشارکت خود پاداش‌های ETH دریافت می‌کنند. از این منظر اتر، ارز دیجیتال مناسبی برای سرمایه‌گذاری نیز محسوب می‌شود که البته به دلیل نوسانات قیمت، ریسک قابل‌توجهی هم دارد. اتر را می‌توان از طریق صرافی‌های پشتیبان اتریوم به پول نقد تبدیل نمود.
نحوهی خرید اتر
سرمایه‌گذاران می‌توانند برای خرید رمزارز شبکه‌ی اتریوم، از یکی از پلتفرم‌های مبادله‌ی ارزهای دیجیتال برای خریدوفروش اتر استفاده کنند. اتریوم توسط صرافی‌های رمزنگاری اختصاصی از جمله کوین بیس، کراکن، جمینی، بایننس و … پشتیبانی می‌شود. برای نقدکردن اتر لازم است حساب کاربری خود را در یکی از این صرافی‌ها به‌حساب بانکی خود متصل نموده و مبلغ نقدی آن را پس از فروش، در حساب بانکی خود دریافت کنید.
نحوهی دسترسی به اتر
دارندگان اتر از کیف پول برای ذخیره‌ی رمزارز خود استفاده می‌کنند. کیف پول یک رابط دیجیتالی است که به شما امکان می‌دهد به اتر ذخیره شده در بلاک‌چین دسترسی داشته باشید. این کیف پول دارای آدرسی مشابه آدرس ایمیل است که کاربران، اتر را مانند یک ایمیل، به آن ارسال می‌کنند. اما در واقع اتر در کیف پول شما ذخیره نمی‌شود، بلکه تنها کلیدهای خصوصی اتر ذخیره می‌شود که از آنها مانند رمز عبور هنگام شروع تراکنش استفاده می‌کنید. برای هر اتری که دارید یک کلید خصوصی دریافت می‌کنید. این کلید برای دسترسی به اتر شما ضروری است. در مورد ایمن کردن کلیدها با استفاده از روش‌های مختلف ذخیره‌سازی، در مقاله‌ی «کیف پول دیجیتالی» توضیحات بیشتری ارائه شده است.
تقسیم تاریخی اتریوم و اتریوم کلاسیک
یکی از رویدادهای مهم در تاریخ اتریوم، هارد فورک شبکه یا انشعاب اتریوم از اتریوم کلاسیک بود. در سال ۲۰۱۶، گروهی از شرکت‌کنندگان شبکه کنترل اکثریت بلاک‌چین اتریوم را به دست آوردند و بیش از ۵۰ میلیون دلار اتر را که برای پروژه‌ای به نام The DAO جمع‌آوری شده بود، به سرقت بردند. پس از این واقعه اکثر جامعه اتریوم تصمیم گرفتند با باطل کردن بلاک‌چین موجود اتریوم و تأیید یک بلاک‌چین جدید با تاریخچه اصلاح شده، سرقت را معکوس کنند. بااین‌حال، بخشی از جامعه ترجیح دادند نسخه‌ی قدیمی بلاک‌چین اتریوم را نگه دارند. آن نسخه‌ی بدون تغییر اتریوم برای همیشه از نسخه‌ی جدید جدا و به ارز دیجیتال اتریوم کلاسیک (ETC) تبدیل شد.
آینده‌ی اتریوم
از ۱۵ سپتامبر ۲۰۲۲، با تغییر مکانیسم اجماع اتریوم از پروتکل اجماع اثبات کار (proof of work) به پروتکل اثبات سهام (proof of stake)، کاربران می‌توانند بر اساس موجودی اتر خود (تعداد سهامی که از توکن بومی شبکه دارند)، در تأیید تراکنش‌ها و اعتبارسنجی بلاک‌های جدید مشارکت کنند و در ازای موجودی توکنی که به‌عنوان پشتیبان شبکه در حساب خود نگهداری می‌کنند پاداش دریافت نمایند. این اتفاق پیشرفت چشمگیری در پلتفرم اتریوم است. زیرا با تفکیک دو لایه‌ی فعالیت، شبکه بسیار سبک‌تر و مصرف انرژی برای انجام تراکنش‌ها کمتر می‌شود. درواقع با جداسازی دو لایه‌ی فعالیت، اولین لایه، لایه‌ی اجرایی است که در آن مشارکت‌کنندگان، تراکنش‌ها و اعتبارسنجی‌ها را انجام می‌دهند و لایه‌ی دوم، لایه‌ی اجماع است که در آن گواهی‌ها و زنجیره‌ی اجماع ذخیره می‌شود.
این تغییر پروتکل اجماع، ظرفیت شبکه‌ی اتریوم را برای رشدِ بسیار بیشتر آماده ساخت. زیرا به رفع مشکلات مزمن ازدحام شبکه که باعث افزایش هزینه‌های تراکنش‌ها و پردازش اطلاعات شده بود، کمک شایانی کرد. از سوی دیگر، مشارکت‌کنندگان را از هزینه‌های گزاف خرید تجهیزات پیشرفته‌ی ماینینگ که برای استخراج بیت‌کوین (با روش اجماع اثبات کار) لازم بود، رها کرده است. در عوض فقط لازم است در خرید ارز بومی شبکه سرمایه‌گذاری کرده، با گرو گذاشتن آن به‌عنوان پشتوانه‌ی شبکه (سهام‌داری)، سود مشارکت خود را دریافت کنند.
سخن پایانی
اتریوم پایه و اساس بسیاری از پیشرفت‌های فناوری نوظهور مبتنی بر بلاک‌چین است. انقلابی که شبکه‌ی اتریوم ایجاد نمود آن بود که از طریق آن، هرکسی می‌تواند برای ایجاد هر فناوری دیجیتال ایمنی اقدام کرده، آن را روی همان شبکه منتشر نماید. این توکن‌های طراحی‌شده مبتنی بر استانداردهای بلاک‌چین اتریوم، نه فقط شامل توکن‌های قابل تعویض (آلت‌کوین‌ها) به جهت پرداخت برای کارهای انجام شده با پشتیبانی بلاک‌چین است. بلکه شرکت‌کنندگان می‌توانند از آن برای عرضه‌ی NFTها (توکن‌های غیرقابل‌تعویض) یا برای عرضه‌ی نسخه‌ی دیجیتالی غیرمتمرکز کالاها و خدمات ملموس و دیجیتالی نیز استفاده کنند.
اتریوم به‌گونه‌ای طراحی شده است که توسعه‌پذیر، قابل برنامه‌ریزی، ایمن، غیرمتمرکز، آسان و کم‌هزینه باشد. به همین دلایل این شبکه انتخاب بسیاری از توسعه‌دهندگان و شرکت‌هایی است که می‌خواهد کالا و خدمات خود را بر اساس فناوری بلاک‌چین عرضه کنند. در آینده بسیاری از پروژه‌های مالی و متاورس نیز از طریق این شبکه، به زندگی روزمره‌ی مردم وارد خواهند شد.
