صورت‌های مالی در عین اختصار و جامع بودن، باید شفاف و با جزئیات دقیق باشند تا جریان مالی حاکم بر واحد تجاری را به طریقی جامع و کامل در اختیار بررسی‌کنندگان قرار دهند. قاعدتاً همه‌ی اطلاعاتی را که مورد نیاز تحلیلگران صورت مالی است، نمی‌توان در متن صورت‌های مالی اصلی ذکر کرد. به همین دلیل، سایر اطلاعات و جزئیات مربوط به وضعیت مالی شرکت، در قالب یادداشتهای توضیحی صورت‌های مالی ارائه می‌شود. از این جهت است که یادداشتهای توضیحی صورت‌های مالی بخش بسیار مهم و جدایی‌ناپذیر از صورت‌های مالی به شمار می‌روند. یادداشتهای توضیحی تنها روش عملی برای توصیف جامع و دقیق بعضی از وضعیت‌های مالی و شفاف‌سازی رویدادهای خاص واحد تجاری هستند. در این مقاله، به بررسی این یادداشت‌ها، اجزای تشکیل‌دهنده‌شان و نکته‌های مهم درباره‌ی تدوین آن‌ها می‌پردازیم.
یادداشتهای توضیحی صورت‌های مالی چیست؟
یادداشتهای توضیحی که همراه صورت‌های مالی تنظیم و ارائه می‌شوند، گزارش‌ها و اسنادی هستند که طی آن‌ها، جزئیات برخی از رخداد‌های مالی شرکت مشخص می‌شود و با تدوین و ارائه‌ی آن‌ها، وضعیت‌های خاص شرکت و خط‌مشی حسابداری در روند تهیه‌ی صورت‌های مالی شفاف می‌گردد.
ترتیب یادداشتهای توضیحی صورت‌های مالی
یادداشتهای توضیحی صورت‌های مالی می‌بایست به روشی منظم ارائه شوند و هر قلمی که در ترازنامه، صورت مالی سود و زیان، صورت مالی سود و زیان جامع و صورت جریان وجوه نقد درج می‌شود، باید به یادداشتهای توضیحی مربوط به خودش عطف داده شود. همچنین نکته‌ی بسیار مهم دیگر این است که این یادداشت‌ها باید طبق این ترتیب خاص درج و ارائه گردند:
- تاریخچه‌ی فعالیت واحد تجاری
- مبنای تهیه‌ی صورت‌های مالی
- خلاصه‌ی مهم‌ترین رویه‌های حسابداری
- جزئیات تکمیلی درباره‌ی اقلام ارائه‌شده در صورت‌های مالی اساسی
- اطلاعات مرتبط با اقلام شناسایی نشده در صورت‌های مالی اساسی
- رویدادهای مربوط به بعد از تاریخ ترازنامه
- معاملات با اشخاص وابسته
- یادداشتهای توضیحی صورت‌های مالی شامل چه مواردی است؟
یادداشتهای توضیحی باهدف توضیح کامل و دقیق اقلامی که در متن صورت‌های مالی درج شده‌اند، تنظیم می‌شوند؛ این اقلام شامل شفاف‌سازی دارایی‌های ثابت مشهود، توصیف تعهدات بلندمدت و رویه‌های حسابداری و … می‌شوند. طبق اصول استاندارد حسابداری، یادداشتهای توضیحی صورت‌های مالی مشتمل بر سه بخش می‌شود:
- ساختار
- افشای رویه‌های حسابداری
- سایر موارد افشا
در ادامه هریک از این بخش‌ها را با جزئیات بیشتر توضیح می‌دهیم.
بخش «ساختار» در یادداشتهای توضیحی
در یادداشتهای توضیحی باید اطلاعات زیر درباره‌ی شرکت یا بنگاه اقتصادی افشا شود:
- تصریح و شفاف‌سازی اینکه صورت‌های مالی طبق استانداردهای حسابداری تهیه شده‌اند.
- توضیح رویه‌های حسابداری که درباره‌ی معاملات و رویدادهای بااهمیت اعمال‌شده است.
- اقلامی که بر اساس استانداردهای حسابداری، افشای آن‌ها در صورت‌های مالی ضروری بوده و در بخش دیگری از صورت‌های مالی ارائه شده است.
- اقلام دیگری نظیر برخی از اطلاعات غیرمالی که در صورت‌های مالی درج نشده، اما افشای آن‌ها برای شفاف‌سازی اطلاعات و وضعیت مالی ضرورت دارد.
افشای رویه‌های حسابداری در یادداشتهای توضیحی
در بخش دیگری از یادداشتهای توضیحی که با عنوان مهم‌ترین رویه‌های حسابداری شناخته می‌شود، این اقلام باید تشریح و افشا گردند:
- مبنا یا مبانی اندازه‌گیری که در تهیه‌ی صورت‌های مالی مورداستفاده قرار گرفته‌اند؛ مواردی همچون قیمت تمام‌شده‌ی تاریخی یا ارز جاری و غیره.
- همه‌ی رویه‌های حسابداری که برای درک بهتر صورت‌های مالی موردنیاز هستند، باید شفاف‌سازی شوند؛ مواردی نظیر رویه‌های حسابداری مربوط به شناخت درآمد عملیاتی، اجاره‌ها، سرمایه‌گذاری‌ها، هزینه‌های تحقیق و توسعه و موجودی مواد و کالا در واحد تجاری.
سایر موارد افشا در یادداشتهای توضیحی
ازجمله دیگر مواردی که باید در یادداشتهای توضیحی شفاف‌سازی و توضیح داده شود، این موارد است:
- مکان اقامت و شکل حقوقی واحد تجاری، کشور محل فعالیت و نشانی مرکز ثبت‌شده باید توصیف شود. همچنین، درصورتی‌که محل اصلی فعالیت شرکت متفاوت از کشور محل ثبت آن است، جزئیات شناسایی محل نیز باید همراه با نشانی به طور کامل شفاف‌سازی شود.
- ماهیت عملیات شرکت یا واحد تجاری و نیز فعالیت‌های اصلی آن باید به طور کامل شرح داده شود.
- نام شرکت اصلی و واحد تجاری اصلی نهایی باید درج شود.
- تعداد کارکنان شرکت در پایان بازه‌ی زمانی تعریف‌شده و نیز تعداد کارکنان در مدت‌زمان دوره باید مشخص شود.
همچنین حسب مورد، به پیوست یادداشتهای توضیحی ممکن است تفسیر و نتیجه‌ی بررسی مدیران از صورت‌های مالی، جنبه‌های مختلفی از آنچه در صورت‌های مالی درج شده، یا جزئیاتی بیشتر از آنچه در یادداشت‌ها آمده است، ارائه شود.
برای آشنایی بیشتر با جزئیات یادداشتهای توضیحی صورت‌های مالی، می‌توانید به سایت کدال مراجعه کرده و در بخش پیوست‌های اطلاعیه‌ی صورت‌های مالی سالیانه، فایل مربوط به یادداشتهای توضیحی صورت‌های مالی یک شرکت دلخواه را دانلود و مطالعه کنید.
سخن پایانی
یادداشتهای توضیحی یکی از اجزای لاینفک صورت‌های مالی است و شامل اطلاعاتی می‌شود که شفاف‌سازی و توضیح درباره‌ی آن‌ها ضروری است. این اطلاعات، توضیحاتی افزون بر آن چیزی است که در صورت‌وضعیت مالی واحد تجاری، صورت سود و زیان، صورت سود و زیان جامع و صورت جریان وجوه نقدی درج می‌شود. این یادداشت‌ها شامل توضیحات لازم در خصوص اقلامی است که در صورت‌های مالی درج شده و شرایط لازم برای توصیف در صورت‌های مالی را نداشته‌اند. در این مقاله‌ی کوتاه، بررسی مختصری بر چیستی یادداشتهای توضیحی صورت‌های مالی داشتیم و اجزای مهمی که در این یادداشت‌ها می‌بایست به آن‌ها اشاره شوند را بیان کردیم.
