همان‌طور که می‌دانیم معاملات در بازار سرمایه از ساعت ۹ صبح شروع می‌شود. اما خریداران و فروشندگان در این بازار می‌توانند از ساعت ۸:۴۵ صبح اقدام به مشاهده‌ی قیمت سهام‌های مختلف کنند همچنین آنها می‌توانند در این بازه اقدام به ثبت سفارش و یا ویرایش سفارش‌های خود نمایند. در این مرحله به‌هیچ‌عنوان خرید و فروشی رخ نمی‌دهد. همچنین آنها می‌توانند رفتار سایرین را در نظر گرفته و تصمیم بگیرند که آیا سهام مدنظرشان را بخرند و یا آن را بفروشند؟ این در واقع همان مرحله‌ی پیش گشایش در بورس است که یکی از مهم‌ترین و اصلی‌ترین مراحل در بازار سرمایه است. در ادامه به تعریف این مرحله، اهمیت و ویژگی‌های آن و همچنین روندی که در این مرحله طی می‌شود به طور مفصل اشاره خواهیم کرد.
پیش گشایش در بورس چیست؟
ساعت رسمی معامله‌ی بازار سرمایه از ۹ صبح شروع می‌شود. اما پیش از آن سهام‌داران می‌توانند بدون انجام معامله ثبت سفارش کنند این مرحله در بازهی زمانی ۸:۴۵ تا ۹ صبح است و به آن مرحله‌ی پیش گشایش یا مرحله‌ی سفارش گیری می‌گویند. مرحله‌ی پیش گشایش فرایندی برای کشف قیمت سهم در یک روز معاملاتی است. بعد از گذشتن از این مرحله معاملات بازار سرمایه به‌صورت رسمی آغاز می‌شود و سفارشاتی که ثبت شده‌اند در صورت مجاز بودن قادر به معامله خواهند بود.
در این بازهی زمانی علاوه بر قیمت‌گذاری و یا کشف قیمت فرصت دیگری در اختیار معامله گران قرار می‌گیرد و آن هم این است که آنها با مشاهده‌ی رفتار و نحوه سفارش‌گذاری سایر افراد می‌توانند وضعیت بازار سرمایه را بررسی کنند و بر اساس این بررسی تصمیم بگیرند. این موضوع به این‌گونه است که خریداران و فروشندگان تحت‌تأثیر خبرهایی که برای سهام منتشر می‌شود و یا اخبار متفاوتی که از داخل و خارج به گوش آنها می‌رسد درباره‌ی نگهداری یا فروش سهام خودشان تصمیم می‌گیرند و روند بازار را در طول روز با رفتارهای خود در مرحله‌ی پیش گشایش تعیین می‌کنند.
اهمیت پیش گشایش در ابتدای شروع معاملات بازار سرمایه
مرحله‌ی پیش گشایش یکی از مهم‌ترین مراحل در بازار سرمایه است به‌گونه‌ای که اگر صف خرید یا صف فروشی برای یک سهم مشخص ایجاد بشود می‌تواند وضعیت نماد آن سهم را در طول روز معاملاتی تعیین کند. در این مرحله سهام‌داران باتوجه به اخباری که دررابطه‌با سهام مشخص منتشر شده است اقدام به ثبت سفارش خواهند کرد. در واقع همان‌طور که اشاره کردیم می‌توان گفت مرحله‌ی پیش گشایش به‌عنوان مرحله‌ی کشف قیمت معرفی می‌شود.
ویژگی مرحله‌ی پیش گشایش در بازار سرمایه
یکی از مهم‌ترین ویژگی‌های مرحله‌ی پیش گشایش این است که در این بازهی زمانی افراد نمی‌توانند معامله‌ای را انجام دهند در این بازهی زمانی هیچ معامله‌ای انجام نمی‌شود و تنها امکان ثبت، ویرایش و یا حذف سفارش‌های سهام‌داران وجود دارد. همچنین لازم است بدانیم اگر تقاضا یا عرضه در سهمی بالا باشد ثبت سفارش در مرحله‌ی پیش گشایش دارای اهمیت زیادی است. در صف خرید یا صف فروش اولویت انجام معامله با سفارشاتی است که در ابتدای صف هستند. زیرا در صف‌های خرید همه‌ی سفارش‌ها در بالاترین قیمت ثبت سفارش می‌شوند و اولویت با سهام‌داری است که سفارش خودش را زودتر از دیگران ثبت نموده است. در خصوص صف فروش نیز که سفارش‌ها در پایین‌‌‌‌‌ترین قیمت ممکن است، شرایط به همین‌‌‌‌‌گونه است.
پیش گشایش برای چه سهمهایی است؟
مهلتی که معامله گران برای ثبت سفارش در بازار سرمایه دارند محدودیتی برای سهام‌ها ندارد و شامل تمامی سهم‌ها است. پیش گشایش و سفارش گیری تأثیر بسیار زیادی در قیمت سهام در روز جاری دارد و معامله گران می‌توانند باتوجه‌به قیمت‌های پیشنهادی و همچنین صف‌های خرید و فروشی که ممکن است رخ دهد به طور تقریبی بازار آن روز را پیش‌بینی نمایند.
لازم است بدانیم که در ساعت پیش گشایش بورس ممکن است سهامی از صف خرید به صف فروش تبدیل شود یا عکس این اتفاق رخ دهد. بنابراین نباید از رفتار سایر معامله‌گران غافل شد. زیرا ممکن است شرایط بازار دچار تحول شود. برای مثال ممکن است که سهمی را در قیمت بالاتر خریداری کنیم و یا در بازهی قیمت پایین آن را از دست بدهیم. به‌عبارت‌دیگر می‌توان گفت که لحظه‌ها در پیش گشایش بسیار تعیین‌کننده هستند و کمی تأخیر می‌تواند جایگاه فرد را در صف به میزان بسیار زیادی تغییر دهد.
اردرهای ترس و حمایتی در مرحله‌ی پیش گشایش
یکی از معمول‌ترین اتفاقاتی که در مرحله‌ی سفارش گیری رخ می‌دهد اردرهای ترس و حمایتی هستند. این اردرها توسط افرادی شکل می‌گیرند که یا مقدار بسیار زیادی از یک سهم را خریداری می‌کنند یا جزو سهام‌داران عمده و یا کدهای حقوقی هستند. اردرهای ترس یا حمایتی توسط این افراد در مرحله‌ی پیش گشایش ثبت می‌شوند. برای مثال برای ایجاد اردر ترس بازیگران یک سهم شروع به ثبت سفارش فروش در حجم بالا می‌کنند سایر سهام‌داران به‌تبع احساس ترس کرده و برای جلوگیری از ضرر سفارش فروش ثبت می‌کنند. در زمان شروع معاملات افرادی که به‌قصد اردر ترس ثبت سفارش کرده بودند سفارش‌های خودشان را لغو می‌کنند و سهام افراد عادی به ابتدای صف آمده و به فروش می‌رسد. در اردر حمایتی بازیگران برای حمایت از سهم سفارش خرید ثبت می‌کنند و سایر افراد نیز به تبعیت از آنها برای کسب سود سفارش خرید ثبت می‌کند.
اردرهای حمایتی به‌محض شروع معاملات برداشته می‌شوند. همه‌ی این اتفاقات در مرحله‌ی پیش گشایش رخ می‌دهد. به همین دلیل وجود مرحله‌ی پیش گشایش اهمیت بالایی دارد. اما برای اینکه وارد بازی اردرهای ترس و حمایتی نشویم لازم است که برای عدم ورود به این بازی دررابطه‌با ارزش ذاتی و موقعیت تکنیکالی سهام مورد معامله اطلاعاتی را داشته باشیم. فعالیت در مرحله‌ی پیش گشایش فقط به اردرهای ترس و حمایتی محدود نمی‌شود همان‌طور که چندین بار اشاره کردیم این مرحله نقش بسیار مهمی در تعیین قیمت سهام‌ها دارد و ما می‌توانیم با درنظرگرفتن اردرهای ترس و حمایتی و بررسی رفتار معامله‌گران قیمت منطقی سهم را کشف نماییم. نکته‌ای که لازم است بدانیم این است که هرگاه متوجه شدیم که سهام‌داران حقوقی اردرهایی با حجم‌های زیاد ثبت می‌کنند باید مراقب باشیم و رفتار آنها را به‌درستی بسنجیم.
سفارش‌های سرخطی در مرحله‌ی پیش گشایش
خریداران و فروشندگان باهدف این که از سایر سهام‌داران پیشی بگیرند در زمان آغاز پیش گشایش سفارش‌های خودشان را ثبت می‌کنند. بنابراین تقدم زمانی عامل رقابتی بین معامله گران تلقی می‌شود. به‌این‌ترتیب که سفارش خریدوفروش را زودتر ثبت کنند در ساعت بازگشایی بازار سهامشان زودتر معامله خواهد شد و به‌اصطلاح سرخطی زده‌اند. بنابراین نکته‌ی مهم این است که در مرحله‌ی پیش گشایش سفارش‌ها بر حسب زمان و قیمت در اولویت قرار می‌گیرند و در صف خرید و یا صف فروش سفارشی در اولویت است که زودتر ثبت شده باشد و برای قرارگیری در موقعیت بهتر رأس ساعت ثبت شود.
مرحله‌ی پیش گشایش در حین انجام معاملات
مرحله‌ی پیش گشایش فقط مختص به ساعات شروع معامله در بازار نیست. در برخی موارد زمانی که معاملات سهام طبق قوانین پیش نمی‌رود یا اخلالی در روند معاملات ایجاد می‌شود. معاملات سهم متوقف شده و برای شروع دوباره‌ی معامله باید مرحله‌ی پیش گشایش ایجاد شود.
نحوه‌ی ثبت و ویرایش سفارش در پیش گشایش
همان‌طور که اشاره شد در مرحله‌ی پیش گشایش هیچ خرید و یا فروشی انجام می‌شود و تنها سفارش‌های ثبت شده و یا می‌توانند ویرایش شوند بر اساس سرعت عمل و همچنین جایگاهی که در صف داریم بعد از بازگشایی و شروع رسمی ساعت معامله در بورس سفارش‌های ثبت شده به ترتیب انجام می‌شوند. ناظران فعال در بورس مسئول بررسی سفارش‌ها و قیمت‌ها هستند درصورتی‌که سفارش‌ها به‌درستی و با قیمت‌گذاری معقول ثبت شده باشند انجام خواهد شد. همچنین نکته‌ای که لازم است بدانیم این است که مطابق مصوبات سازمان بورس امکان ویرایش یا حذف سفارش در ۵ دقیقه‌ی پایانی زمان پیش گشایش وجود ندارد و ممنوع است.
جمع‌بندی
همان‌طور که اشاره شد پیش گشایش در بورس یک بازهی ۱۵ دقیقه‌ای قبل از آغاز رسمی بازار سرمایه در جهت ثبت و یا ویرایش سفارش‌ها توسط معامله گران است. همچنین در این بازه می‌توان قیمت هر سهم را شناسایی کرد و با درنظرگرفتن رفتار سایر معامله گران دررابطه‌با خرید و یا فروش سهام تصمیم‌گیری نمود. در این بازهی زمانی امکان خرید و یا فروش وجود ندارد و تنها افراد می‌توانند اطلاعاتی را دررابطه‌با سهام‌های مختلف به دست بیاورند.
اکثر سهام‌های موجود در زمان پیش گشایش می‌توانند ثبت بشوند مگر سهمهایی که معاملات آنها به دلایل مختلفی در آن روز معاملاتی ممنوع یا متوقف است. نکته‌ای که لازم است بدانیم این است که بازیگران سهم ممکن است برای سودجویی اقداماتی را در این مرحله انجام دهند؛ مانند اینکه سفارشاتی را در حجم بالا ثبت نمایند که در ظاهر بتواند به سهام‌داران کوچک سود برساند؛ اما در زمان‌های پایانی این خریدها را حذف نمایند و به سهام‌داران کوچک آسیب برسانند که لازم است همه‌ی این موارد را در نظر گرفت و به‌درستی تصمیم‌گیری کرد.
