با گسترش بازارهای مالی و افزایش اقبال عمومی نسبت به سرمایهگذاری از طریق ابزارهای مختلف در بازار سرمایه، سازوکارهای جدیدی برای فعالیتهای سرمایهگذاری در بازارهای مالی نیز طراحی و اجرا شدهاند. از جملهی این سازوکارها میتوان به روشهای مختلف عرضه اولیه در بازار سرمایه اشاره کرد. در این مقاله قصد داریم به تشریح روش بوک بیلدینگ بهعنوان یکی از روشهای عرضهی اولیه بپردازیم و مزایا و معایب آن را تبیین میکنیم. اما پیش از آن نیاز است تا با مفهوم عرضهی اولیه آشنایی نسبی پیدا کنیم. تا انتها همراه آکادمی دانایان باشید.
عرضهی اولیه چیست؟
عرضهی اولیهی سهام به فرایندی اشاره دارد که طی آن سهام شرکتهای مختلف، منتشر شده و امکان سرمایهگذاری در آنها را برای سرمایهگذاران عمومی فراهم میکند. فرایند عرضه اولیه به معنای تأسیس شرکت نیست و شرکتهایی که عرضهی اولیه میشوند میبایست بین ۳ تا ۵ سال قبل از عرضه سودده بوده باشند. در عرضهی اولیه متناسب با تمایل شخص یا اشخاص مالک شرکت، درصدی از سهام شرکت انتشار پیدا کرده و از این طریق تأمین مالی شرکت بهواسطهی انتشار سهام اتفاق میافتد.
با رونق بازار سرمایه در ایران، تأمین مالی از طریق بازار سرمایه نیز رواج بیشتری پیدا کرد و فرایند عرضهی اولیهی شرکتها در بازار سرمایهی ایران قوت گرفت. عرضههای اولیهی چند سال اخیر غالباً با روش بوک بیلدینگ انجام شدند که موضوع اصلی این مقاله است. برای آشنایی بیشتر با مفهوم عرضهی اولیه و اهداف آن میتوانید مقالهی عرضهی اولیه چیست؟ را در سایت آکادمی دانایان مطالعه کنید.
روشهای عرضهی اولیه
عرضه اولیه روشهای مختلفی دارد که عرضه اولیه به روش حراج، عرضه اولیه به قیمت ثابت، عرضه اولیه به روش ثبت دفتری و عرضهی اولیه به روشهای ترکیبی از انواع هستند. در حال حاضر عرضههای اولیهی بازار سرمایهی ایران به روش ثبت دفتری یا همان روش بوک بیلدینگ انجام میشود.
روش بوک بیلدینگ
در روش بوک بیلدینگ عرضهی اولیه، حداقل دو روز قبل از عرضه، اطلاعیهی عرضهی اولیه توسط سازمان بورس منتشر میشود. در این اطلاعیه، مواردی نظیر تاریخ عرضه، تعداد کل سهام شرکت، متعهد عرضه، متعهد خرید، مشاور عرضه، بازارگردان، تعداد کل سهام قابلعرضه، حداکثر تعداد سهام قابل خریداری توسط هر کد معاملاتی و یک بازهی قیمتی برای هر سهم ارائه میشود. ساعت ثبت سفارش در این روش، در روز عرضه و توسط ناظر تعیین و اعلام میشود و سرمایهگذاران باید در بازهی زمانی اعلام شده اقدام به ثبت سفارش کنند. امکان ویرایش و حذف سفارش نیز در بازهی زمانی اعلام شده توسط ناظر، وجود خواهد داشت. اما باگذشت این زمان دیگر امکان ویرایش و حذف سفارش وجود نخواهد داشت.
تعیین قیمت در روش بوک بیلدینگ
در روش بوک بیلدینگ مطابق آگهی عرضهی اولیه، دامنهای قیمتی بهعنوان قیمت مبنا در نظر گرفته شده و سرمایهگذاران می-توانند در این بازهی قیمتی اقدام به ثبت سفارش کنند. اگر افراد سقف قیمتی در بازهی اعلامی را بهعنوان قیمت سفارش ثبت کنند، احتمال تخصیص سهم به آنها بیشتر خواهد بود. ازآنجاییکه در چند سال اخیر، استقبال نسبتاً قابلتوجهی از عرضه اولیه-ها بهعملآمده است، بهتر است افراد سفارشهای خرید خود را در سقف دامنه قیمت اعلام شده ثبت کنند. بدین ترتیب درصورتیکه میزان سهم تقاضا شده در سقف قیمتی برابر یا بیشتر از کل میزان سهام عرضه شده باشد، سقف دامنهی قیمتی اعلام شده بهعنوان قیمت پایانی و بهعنوان قیمت مبنای روز معاملاتی بعد در نظر گرفته خواهد شد.
اما درصورتیکه میزان سهام تقاضا شده در سقف قیمتی کمتر از میزان کل سهام عرضه شده باشد، احتمال تخصیص سهام با قیمتهای پایینتر از قیمت سقف نیز وجود خواهد داشت و در این حالت، قیمت پایانی یا قیمت مبنا برای روز معاملاتی بعدی، میانگینی وزندار از قیمتهای مختلف سهم و میزان حجم تخصیصیافته در آن قیمت خواهد بود.
مزایای روش بوک بیلدینگ
در روش بوک بیلدینگ تقدم زمانی در سفارشگذاری توسط افراد وجود ندارد و بدین ترتیب افراد در شرایط عادلانهتری میتوانند اقدام به خرید سهام کنند. در این روش ابتدا افراد در بازهی زمانی مطرح شده توسط ناظر، اقدام به ثبت سفارش میکنند. اما سهامی مبادله نمیشود. سرانجام و پس از به اتمام رسیدن ساعت سفارشگذاری، اگر میزان سفارشهای خرید ثبت شده از میزان کل سهام عرضه شده بیشتر باشد، بهتمامی سفارشهایی که در سقف قیمتی ثبت شدهاند به میزان برابری سهم اختصاص پیدا خواهد کرد. بدیهی است که این میزان سهم تخصیصیافته از میزان سهم تخصیص بهازای هر کد، مطابق آنچه که در اطلاعیهی عرضهی اولیه آمده است، کمتر خواهد بود.
در این روش عرضه اولیه، کارگزاریها نقشی در تعیین میزان سهم تخصیصی بهازای هر کد نخواهند داشت و سرمایهگذاران حقیقی در شرایط عادلانهتری اقدام به سرمایهگذاری خواهند کرد. در گذشته سفارشهای خرید عرضهی اولیه از یک تقدم زمانی نسبت به هم برخوردار بودند و برای تخصیص سهم به کدهایی که دسترسی آنلاین به سامانهی معاملاتی نداشتند، کارگزاریها نقش مؤثری داشتند و اقدام به تخصیص سهم میکردند که این فرایند موجب نارضایتی برخی از سرمایهگذاران شده بود.
متعهد خرید در روش بوک بیلدینگ
یکی از بخشهای آگهی عرضه اولیه، معرفی متعهد خرید عرضه اولیه است. یکی از نهادهای مالی که نام آن در آگهی عرضهی اولیه نیز قید میشود، متعهد میشود تا درصورتیکه میزان سفارشهای ثبت شده برای خرید سهم، کمتر از میزان کل سهم عرضه شده باشد، مابهالتفاوت آن را خریداری کند. البته در چند سال اخیر با افزایش اقبال عمومی به بازار سرمایه و همینطور سودآور بودن سرمایهگذاری در عرضه اولیهها، اغلب میزان سفارشهای ثبت شده بیشتر از میزان سهام منتشر شده بوده است و نیازی به خرید باقیمانده سهام توسط متعهد خرید وجود نداشته است.
سخن پایانی
در این مقاله به تبیین روش بوک بیلدینگ در عرضه اولیه پرداختیم. در روش بوک بیلدینگ زمینهی سرمایهگذاری برای تمامی فعالان بازار در یک فضای عادلانه فراهم میشود و متقاضیان میتوانند بدون تقدم زمانی در سفارشگذاری، اقدام به سرمایهگذاری در بازار سرمایه کنند. این امر سبب کاهش نارضایتیها در تخصیص سهم توسط کارگزاران و همچنین بهبود فرایند کشف قیمت در عرضه اولیه شده است. اما در پایان باید به این نکته توجه کنیم که با هر کد بورسی تنها یک سفارش برای خرید عرضهی اولیه میتوان ثبت کرد. این شرایط حتی اگر از دو کارگزاری دسترسی به سامانه معاملاتی داشته باشید نیز برقرار خواهد بود.
0 دیدگاه
ممنون مطلب عالی بود