صندوق بازارگردانی چیست؟ بررسی اهمیت و مزایای آن در بازار سرمایه

بازارگردانی چیست؟

پیش از پرداختن به این موضوع که صندوق بازارگردانی چیست، از اصطلاحی عام‌تر یعنی بازارگردانی به توضیح می‌پردازیم. بازارگردانی یا Market Maker یکی از عناصر کلیدی در بازار سرمایه به شمار می‌آید که نقش اصلی آن تأمین نقدشوندگی برای انواع اوراق بهادار نظیر سهام، اوراق با درآمد ثابت، اوراق مشتقه و انواع صندوق‌های سرمایه‌گذاری است. در واقع، وجود نهاد بازارگردان به کاهش نوسانات شدید قیمت اوراق بهادار کمک می‌کند و درنتیجه، مدیریت ریسک در بازار سرمایه بهبود می‌یابد.

بازارگردانی سهم چیست؟

پیش از بررسی ویژگی‌های صندوق بازارگردانی، باید مفهوم بازارگردانی سهم را بشناسیم. بازارگردان با پذیرش ریسک‌های مربوط به سهام، اقداماتی را انجام می‌دهد که هدف آن‌ها افزایش نقدشوندگی سهم و کاهش نوسانات قیمتی اوراق است.

بازارگردانان سهام با ایجاد نقدینگی، تعادل را در بازار حفظ کرده و اعتماد سرمایه‌گذاران را افزایش می‌دهند. در شرایطی که سهام یک شرکت به‌دلیل اخبار یا هیجانات سهامداران دچار نوسانات شدید می‌شود، این نوسانات به مرور زمان می‌تواند اعتماد سهامداران را کاهش دهد. به‌همین‌دلیل، صندوق‌های بازارگردانی که ویژگی‌ها و عملکرد متفاوتی نسبت‌به سایر صندوق‌های سرمایه‌گذاری در بورس دارند، مورد‌توجه سهامداران و سازمان بورس و اوراق بهادار قرار گرفته‌اند.

مطلب پیشنهادی: مزایای خرید قسطی؟

چرا بازارگردانی ضروری است؟

بازار بورس دارای مزایای زیادی است، اما شاید بتوان گفت مهمترین مزیت آن قابلیت نقدشوندگی بالا است. فرایند خرید‌وفروش در بورس بسیار ساده است. با داشتن کد بورسی و دسترسی به سامانه‌های معاملاتی کارگزاری‌ها، می‌توانید درخواست‌های خود را به‌صورت آنلاین ثبت کنید. شارژ حساب معاملاتی ازطریق پرداخت شتابی انجام می‌شود و پس از فروش سهام نیز با ثبت «تقاضای وجه»، پول به حساب بانکی شما واریز می‌گردد.

این وضعیت در بازارهایی مانند مسکن وجود ندارد. خرید‌وفروش ملک با مشکلات و زمان زیادی همراه است و نمی‌توانید سرمایه خود را به‌سرعت به پول نقد تبدیل کنید. همچنین، خرید‌وفروش خودرو نیز نوعی سرمایه‌گذاری محسوب می‌شود، اما این معاملات نیز به‌سرعت انجام نمی‌گیرد و نیازمند یافتن خریدار یا فروشنده مناسب است. یکی از اصلی‌ترین وظایف بازارگردانی، حفظ تعادل بازار و کاهش ریسک نقدشوندگی است. انواع صندوق‌ بازارگردانی نیز با همین هدف تأسیس شده‌اند تا برای سهم‌های خاص همیشه خریدار و فروشنده وجود داشته باشد.

به‌عنوان‌مثال، وضعیتی در بورس را در نظر بگیرید که همه سهم‌ها روند مثبت دارند و شاخص بازار روند افزایشی دارد، به‌طوری‌که اصطلاحاً می‌گویند بازار سبز است. در این شرایط، صف‌های خرید برای بسیاری از سهم‌ها تشکیل می‌شود و فروشنده‌ای نیست، بنابراین خرید سهم‌های ارزشمند دشوار است. بعد از مدتی به دلایل مختلف، بازار منفی یا قرمز می‌شود و این بار صف‌های فروش سنگین ایجاد می‌گردد. در چنین شرایطی سرمایه‌گذاران تلاش می‌کنند سرمایه خود را از بورس خارج کنند، اما تعداد خریداران کم خواهد بود و حتی با ثبت سفارش در لحظه پیش‌گشایش بازار، احتمال فروش سهام کم است.

این وضعیت در بازارهای با عمق زیاد و غیرهیجانی کمتر رخ می‌دهد، اما در بورس ایران به‌دلایل مختلف این شرایط پیش می‌آید و نارضایتی و فشار روانی بسیاری برای سرمایه‌گذاران ایجاد می‌کند. بازاری که رشد یا سقوط غیرمنطقی دارد و صف‌های خرید‌وفروش سنگین در آن شکل می‌گیرد، حتی برای معامله‌گران حرفه‌ای نیز محیطی امن محسوب نمی‌شود، چه برسد به سرمایه‌گذاران تازه‌کار که بدون آموزش و تجربه کافی وارد بازار شده‌اند. در این میان، افزایش دانش و تجربه سرمایه‌گذاران یک راهکار مناسب ولی زمان‌بر است. صندوق‌های بازارگردانی، راهکاری سریع‌تر برای جلوگیری از این وضعیت هستند و می‌توانند بازار را در برابر نوسانات شدید محافظت کنند.

صندوق بازارگردانی چیست؟

در پاسخ به این پرسش که منظور از صندوق‌های بازارگردانی چیست باید گفت، صندوق بازارگردانی نوعی صندوق سرمایه‌گذاری است که با هدف تنظیم و تعادل بازار سرمایه عمل می‌کند. این صندوق‌ها منابع خود را از سرمایه‌گذاران حقوقی مانند شرکت‌ها و اوراق بهادار جمع‌آوری کرده و به خریدو‌فروش اوراق بهادار می‌پردازند. وظیفه اصلی این صندوق‌ها شامل کنترل عرضه‌و‌تقاضا، کاهش نوسانات شدید و افزایش نقدشوندگی ابزارهای مالی است. صندوق‌های بازارگردانی می‌توانند مدیریت نوسانات سهام چندین شرکت، صندوق‌های سرمایه‌گذاری در بورس و اوراق تأمین مالی را بر عهده داشته باشند.

در ادامه بررسی می‌کنیم، ویژگی‌های کلیدی صندوق بازارگردانی چیست؟

• • نقش: کاهش نوسانات و افزایش نقدشوندگی
  • مزایا: جلوگیری از ایجاد صف‌های سنگین خریدو‌فروش، حفظ ارزش سهام
  • معافیت‌ها: معاف از مالیات مقطوع نیم درصد بر اساس ماده ۳۳ قانون رفع موانع تولید رقابت‌پذیر
  • کارمزد: تخفیف ۸۰ درصدی در کارمزد معاملات
  • معامله‌پذیری: اوراق این صندوق‌ها به‌صورت عمومی قابل‌معامله نیستند و فقط برای سرمایه‌گذاران حقوقی در دسترس‌اند

مطلب پیشنهادی: مزایای خرید قسطی؟

 مزایای صندوق‌ بازارگردانی چیست؟

صندوق‌های بازارگردانی از تخفیف‌های کارمزد و استفاده از ایستگاه‌های معاملاتی ویژه برخوردار هستند. این مزایا نه‌تنها برای نهادهای حقوقی بلکه برای سهامداران خرد نیز به‌طور غیرمستقیم قابل بهره‌برداری است. برخی از مزایای صندوق بازارگردانی به شرح زیر است:

• • • افزایش نقدشوندگی: با ایجاد توازن در عرضه‌و‌تقاضا، نقدشوندگی سهام بهبود می‌یابد.
    • کاهش نوسانات: صندوق‌ها به جلوگیری از نوسانات شدید قیمت سهم کمک می‌کنند.
    • پیشگیری از دستکاری: آن‌ها مانع از دستکاری قیمت‌ها در بازار می‌شوند.
    • حفظ ارزش سهم: ارزش ذاتی سهام حفظ می‌شود و از افت‌های شدید جلوگیری می‌شود.
    • جلوگیری از صف‌های سنگین: با خرید‌و‌فروش به‌موقع، از تشکیل صف‌های خرید‌و‌فروش سنگین جلوگیری می‌کنند.

این صندوق‌ها با مدیریت دقیق و به‌موقع معاملات، به بهبود عملکرد بازار و منافع سهامداران کمک می‌کنند.

صندوق سرمایه‌گذاری بازارگردانی چیست؟

صندوق سرمایه‌گذاری بازارگردانی (BFM) یکی از انواع صندوق‌های بازارگردانی است که به‌ویژه برای افزایش سوددهی و حفظ ارزش سهام شرکت‌های خاص طراحی شده است. این صندوق‌ها توسط گروه‌های شرکت‌های مرتبط با یکدیگر تاسیس می‌شوند و با هدف حمایت از سهام این شرکت‌ها و مدیریت بازار تشکیل می‌شوند.

برای اینکه این صندوق‌ها را با صندوق بازارگردانی اشتباه نگیرید، در ادامه به این موضوع خواهیم پرداخت که ویژگی‌های کلیدی صندوق سرمایه‌گذاری بازارگردانی چیست؟

• • • نقش: بهبود نقدشوندگی و جلوگیری از نوسانات شدید در سهام شرکت‌های زیرمجموعه مورد توجه قرار دارد.
    • هدف: حفظ تعادل بازار و جلوگیری از دخالت سودجویان در تغییر ارزش سهام اولویت است.
    • تعهدات: کارگزاران موظف به نگه‌داشتن قیمت‌های پیشنهادی در محدوده نوسان مجاز و ثبت سفارشات به میزان یا بیشتر از حداقل حجم تعیین‌شده است.
    • تخلفات: در صورت تعلیق یا محرومیت از معامله، تعهدات از طریق کارگزار دیگر با مجوز از شرکت بورس ادامه می‌یابد.
    • کارمزد: همانند صندوق‌های بازارگردانی، این صندوق‌ها نیز از تخفیف‌های کارمزد ۸۰ درصد بهره‌مند هستند.

در کل، هر دو نوع صندوق بازارگردانی و صندوق سرمایه‌گذاری بازارگردانی به هدف مشابهی برای مدیریت بازار و افزایش نقدشوندگی می‌پردازند، اما ممکن است در جزئیات و عملکرد متفاوت باشند. صندوق بازارگردانی به‌طور کلی به تنظیم بازار و جلوگیری از نوسانات شدید کمک می‌کند، در‌حالی‌که صندوق سرمایه‌گذاری بازارگردانی بیشتر بر روی سوددهی و حمایت از سهام شرکت‌های خاص تمرکز دارد. برای آشنایی بیشتر و مشاهده لیست صندوق‌های بازارگردانی، می‌توانید به سایت fipiran.ir مراجعه کنید.

مزایای صندوق‌های سرمایه‌گذاری بازارگردانی چیست؟

صندوق‌های سرمایه‌گذاری بازارگردانی، که عمدتاً توسط نهادهای حقوقی اداره می‌شوند، از حمایت‌های ویژه‌ای از سوی سازمان بورس بهره‌مند هستند. این حمایت‌ها از صندوق بازارگردانی شامل:

• • • تخفیف‌های کارمزد: کارمزد معاملات این صندوق‌ها به‌طور قابل‌توجهی کاهش یافته و سازمان بورس تا ۸۰ درصد تخفیف در نظر گرفته است.
    • معافیت مالیاتی: معاملات انجام‌شده توسط صندوق‌های بازارگردانی از مالیات مقطوع نیم درصدی معاف است، طبق ماده ۳۳ قانون رفع موانع تولید رقابت‌پذیر.
    • دسترسی به ایستگاه‌های معاملاتی: این صندوق‌ها به ایستگاه‌های معاملاتی ویژه‌ای دسترسی دارند که به بهبود عملکرد آنها کمک می‌کند.

مزایای صندوق‌های سرمایه‌گذاری بازارگردانی برای سرمایه‌گذاران حقیقی عبارتند از:

• • • افزایش نقدشوندگی: با بهبود نقدشوندگی سهام و جلوگیری از صف‌های خرید و فروش سنگین.
    • حفظ ارزش سهام: به‌منظور پیشگیری از دست‌کاری قیمت‌ها و رفتارهای سودجویانه، ارزش ذاتی سهام حفظ می‌شود.
    • تعادل در بازار: ایجاد تعادل در بازار و تضمین امنیت سرمایه‌گذاری برای سهامداران خرد.

این مزایا کمک می‌کند تا بازار سرمایه به‌طور کلی کارآمدتر و پایدارتر باشد.

مطلب پیشنهادی: مزایای خرید قسطی؟

صندوق سرمایه‌گذاری اختصاصی بازارگردانی چیست؟

صندوق سرمایه‌گذاری اختصاصی بازارگردانی نوع خاصی از صندوق‌های بازارگردانی است که به‌طور ویژه برای بازارگردانی سهام یک یا چند شرکت خاص تشکیل شده و تحت مدیریت یک گروه خاص یا شرکت تأسیس می‌شود. این صندوق‌ها برای حفظ ارزش سهام و جلوگیری از نوسانات شدید قیمت در بازار فعالیت می‌کنند. در بخش‌های قبلی به مزایای صندوق بازارگردانی پرداختیم و در این بخش به‌طور خاص ویژگی‌های صندوق سرمایه‌گذاری اختصاصی بازارگردانی به شرح زیر است:

• • • تمرکز بر شرکت‌های خاص: این صندوق‌ها به‌طور اختصاصی برای بازارگردانی سهام شرکت‌های خاصی تأسیس می‌شوند. مثلاً ممکن است گروهی از شرکت‌ها یا یک شرکت بزرگ، صندوقی را برای مدیریت و تنظیم بازار سهام خود راه‌اندازی کنند.
    • مدیریت و نظارت ویژه: مدیریت این صندوق‌ها به عهده گروهی از شرکت‌ها یا یک شرکت خاص است که مرتبط با سهام بازارگردانی شده هستند. این گروه مسئول خرید و فروش سهام به‌منظور جلوگیری از نوسانات شدید و ایجاد تعادل در بازار است.
    • تخفیف‌های ویژه و معافیت‌های مالیاتی: این صندوق‌ها از تخفیف‌های کارمزد و معافیت‌های مالیاتی برخوردارند. طبق قوانین، این صندوق‌ها می‌توانند از ۸۰ درصد تخفیف در کارمزد معاملات بهره‌مند شوند و از پرداخت مالیات مقطوع نیم درصد معاف باشند.
    • هدف از فعالیت: هدف اصلی این صندوق‌ها حفظ ارزش سهام و روان‌تر کردن بازار است. این صندوق‌ها با خرید و فروش به‌موقع سهام، به پیشگیری از ایجاد صف‌های خرید و فروش و نوسانات شدید قیمت کمک می‌کنند، ولی خودشان با هدف کسب سود ایجاد نمی‌شوند.
    • تأسیس و اداره: این صندوق‌ها معمولاً توسط مجموعه‌ای از شرکت‌های مرتبط با هم تأسیس و اداره می‌شوند، به‌طور مثال، یک بانک می‌تواند صندوق سرمایه‌گذاری اختصاصی بازارگردانی برای سهام شرکت‌های زیرمجموعه خود راه‌اندازی کند.

در مجموع، صندوق‌های سرمایه‌گذاری اختصاصی بازارگردانی به‌منظور مدیریت و تعادل بازار سهام شرکت‌های خاص طراحی شده و به حفظ ثبات بازار و جلوگیری از نوسانات شدید قیمت کمک می‌کنند.

نقش صندوق اختصاصی بازارگردانی چیست؟

برای درک بهتر صندوق بازارگردانی بررسی نقش صندوق‌های اختصاصی بازارگردانی که در ادامه آمده کمک می‌کند:

• • • مدیریت نوسانات بازار: صندوق‌های اختصاصی بازارگردانی با خرید‌‎و‎فروش به‌موقع سهام، از ایجاد صف‌های خرید‌‎و‎فروش سنگین جلوگیری می‌کنند. هدف اصلی این صندوق‌ها کسب سود نیست، بلکه حفظ تعادل و روان‌تر کردن معاملات بازار است.
    • حفظ ارزش سهام: در زمان‌هایی که صف خرید سنگین ایجاد می‌شود، صندوق‌ها اقدام به فروش سهام می‌کنند تا از قفل‌شدن بازار جلوگیری کنند. بالعکس، در شرایطی که تقاضای فروش افزایش می‌یابد، صندوق‌ها سهام را خریداری می‌کنند تا از ایجاد صف فروش سنگین جلوگیری کنند. این اقدامات به حفظ ارزش سهام و بهبود نقدشوندگی بازار کمک می‌کند.
    • تعهدات و مقررات: قوانین صندوق‌های بازارگردانی و حداقل حجم معاملاتی که صندوق باید انجام دهد، در مجوزی که از سوی سازمان بورس صادرشده، مشخص می‌شود. صندوق‌ها موظفند مطابق با این مجوز عمل کنند تا به تعادل بازار و جلوگیری از نوسانات شدید کمک نمایند.
    • تأسیس و مدیریت: این صندوق‌ها معمولاً توسط گروهی از شرکت‌های مرتبط با هم، مانند مجموعه‌ای از شرکت‌های وابسته به یک بانک، تأسیس و مدیریت می‌شوند. به‌عنوان‌مثال، بانک‌ها یا گروه‌های صنعتی می‌توانند صندوق‌های اختصاصی بازارگردانی برای سهام شرکت‌های تحت مالکیت خود راه‌اندازی کنند.
    • سود و اساسنامه: هدف اصلی این صندوق‌ها کسب سود نیست، ولی آن‌ها ممکن است از تفاوت قیمت خرید‌‎و‎فروش سهام سود کسب کنند. مانند سایر صندوق‌های سرمایه‌گذاری، این صندوق‌ها نیز باید دارای اساسنامه و امیدنامه باشند که در آن‌ها تمامی جزئیات مربوط به تعهدات صندوق و شرایط بازارگردانی توضیح داده می‌شود. همچنین، سهام و حق تقدم‌هایی که صندوق وظیفه بازارگردانی آن‌ها را برعهده دارد، در امیدنامه مشخص می‌شود و صندوق تنها در این سهام و حق تقدم‌ها سرمایه‌گذاری می‌کند.

اکنون که دریافتیم نقش صندوق‌های اختصاصی بازارگردانی چیست؟ به سراغ مبحث بعدی می‌رویم.

لیست صندوق‌های بازارگردانی

به‌عنوان آخرین موضوع در مبحث صندوق بازارگردانی چیست، به لیست صندوق‌های بازارگردانی خواهیم پرداخت. تا پایان ۱۴۰۳/۵/۲۶، ۱۰۵ صندوق سرمایه‌گذاری اختصاصی بازارگردانی در کشور فعالیت می‌کنند که فقط شرکت‌های حقوقی قادر به استفاده ‌از خدمات آن‌ها هستند. این صندوق‌ها با هدف ایجاد تعادل و افزایش نقدشوندگی در بازار سرمایه به فعالیت می‌پردازند. هر کدام از این صندوق‌ها با استفاده از سرمایه‌های جمع‌آوری‌شده از شرکت‌های حقوقی، به خرید‌و‌فروش سهام شرکت‌های مختلف پرداخته و از این طریق به بهبود عملکرد بازار و کاهش نوسانات شدید کمک می‌کنند.