بورس کالا شامل چهار بخش بازار فیزیکی، بازار فرعی، بازار مشتقه و بازار مالی می‌شود. روزانه انواع اوراق مختلفی در این بورس معامله می‌شود که یکی از این اوراق، اوراق گواهی سپرده کالایی است که زیرمجموعه بازار مالی بورس کالا به‌حساب می‌آید. در این نوشتار به بررسی گواهی سپرده کالایی می‌پردازیم و مزایا و انواع آن را شرح خواهیم داد.
گواهی سپردهی کالایی چیست؟
گواهی سپرده کالایی اوراق بهاداری است که نشان‌دهنده‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌ی مالکیت صاحب آن بر مقدار معینی کالا است. این گواهی مورد تأیید انبارهای بورس و دارای قبض انبار استاندارد خواهد بود.
پس از تودیع محصول از سمت کشاورزان یا مالکان کالا (که به یک انبار مورد تأیید بورس کالا می‌رسد) گواهی سپرده کالایی از سمت انباردار صادر می‌گردد و به شخص مالک داده می‌شود. وی می‌تواند به یک کارگزاری مجاز بورس کالا مراجعه کرده و محصول خود را در بورس کالای ایران برای فروش قرار دهد. همچنین مالکان می‌توانند به پشتوانه همین گواهی درخواست‌های تأمین مالی و تسهیلات از نظام بانکی نیز داشته باشند.
تاریخچه‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌ی گواهی سپردهی کالایی
گواهی سپرده کالایی به‌عنوان یک ابزار مالی در خرداد سال ۱۳۹۳ با تصویب شورای‌عالی بورس و اوراق بهادار تصویب شده و در سال ۱۳۹۴ برای اولین‌بار از اوراق سپرده کالایی در زمینه کشاورزی استفاده گردید.
از این اوراق آزمایشی برای فروش ذرت سه استان فارس، کرمانشاه و خوزستان استفاده شد و پس از آزمایش‌های موفق آن گواهی سپرده بازار سکه نیز راه‌اندازی گردید. امکان تأمین مالی از طریق این اوراق فرصت رشد بسیار خوبی ایجاد می‌کرد و همین امر باعث رشد سریع سپرده کالایی شد. انبارهای بیشتری تأسیس گردید و کالاهای بیشتری مورد پذیرش قرار گرفت.
کاربردهای گواهی سپردهی کالایی
یکی از کاربردهای بسیار حیاتی گواهی سپرده کالایی آن است که می‌تواند پشتوانه دریافت تسهیلات از نظام بانکی قرار گیرد و تولیدکنندگان زیادی از این فرصت استفاده می‌کنند. همچنین این گواهی به منزله‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌ی تضمین انجام معامله در بورس کالا خواهد بود و می‌تواند ابزار تحویل در قراردادهای آتی باشد. به‌طورکلی گواهی سپرده کالایی نشانگر وضعیت موجودی کالاها در انبارها بوده و سیاست‌گذاران از این اطلاعات استفاده زیادی می‌کنند.
مزایای گواهی سپردهی کالایی
پس از استقرار نظام انبارداری و صادر شدن گواهی سپرده کالایی امکان نقدینه کردن کالاهای به‌اصطلاح راکد به وجود می‌آید و از این طریق این کالاها معامله می‌شوند. همچنین هزینه‌های انبارداری و هزینه‌های فرایند جابه‌جایی محصول به طرز چشمگیری کاهش‌یافته و فاصله زمانی بین تولید کالا و مصرف آن مدیریت و کنترل می‌شود.
همچنین این فرایند کمک شایانی به ثبات قیمت‌ها کرده و تأمین مالی تولیدکننده‌ها هم با صرف هزینه کم و زمان کوتاه‌تری انجام خواهد شد.
معامله‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌ی گواهی سپرده برای تولیدکنندگان نیز منافع خود را به همراه دارد از جمله: فروش نقد محصول باقیمت‌های شفاف رقابتی، تضمین نگهداری استاندارد از کالا در انبار، امکان تأمین مالی، هزینه پایین‌تر معاملات در بورس کالا. اما این فقط تولیدکنندگان نیستند که صاحب منافع می‌شوند. فعالین بازارهای بورس و بازارهای مالی نیز می‌توانند اوراق کالا را خریدوفروش کرده و از نوسانات قیمت‌ها کسب سود کنند بدون آنکه نیاز به تحویل یا جابه‌جایی کالا داشته باشند.
انواع گواهی سپردههای کالایی
انواع گواهی سپرده کالایی باتوجه‌به نوع دارایی مبنایشان به گروه‌های مختلفی تقسیم‌بندی می‌شوند.
• گواهی سپرده سکه طلا
گواهی سپرده سکه یکی از پرحجم‌ترین معاملات بورس کالا را به خود اختصاص داده است. ارزش هر برگ گواهی سپرده طلا برابر یک‌صدم یک سکه طلا است به این معنا که برای خرید یک سکه کامل تمام بهار آزادی نیاز به خرید ۱۰۰ گواهی سپرده دارید. پیش گشایش نمادهای گواهی سپرده سکه طلا از ساعت ۱۱:۳۰ شروع به کارکرده و معاملات آن نیز در بین ساعات ۱۲ تا ۱۵، در دامنه نوسان منفی ۵ تا مثبت ۵ درصد انجام می‌پذیرد.
• گواهی سپرده زعفران
گواهی سپرده زعفران در سال ۱۳۹۵ با تصویب سازمان بورس در بورس کالا راه‌اندازی شده و روند دریافت یک گواهی سپرده کالایی زعفران به آن صورت است که مالک زعفران با مراجعه به انبار از پیش مشخص‌شده‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌ی بورس کالا مراحل پذیرش آن را انجام داده و قبضی به نام مالک از انبار دریافت می‌کند که این قبض‌ها پس از یک روز کاری تبدیل به گواهی سپرده می‌شوند. پس از آن شخص می‌تواند با مراجعه به کارگزاری اقدام به فروش و معامله آن‌ها کند. همچنین قابل‌ذکر است که آستانه حجم هر سفارش بین یک تا ده‌هزار بوده و اوراق آن از شنبه تا چهارشنبه از ساعت ۹ تا ۱۵ قابل‌خرید و فروش است.
• گواهی سپرده میل‌گرد
میل‌گرد محصول مهم دیگری است که امکان خریدوفروش گواهی سپرده آن در بورس کالا فراهم شده است. نکته بسیار مهمی که باید به آن توجه کنیم آن است که گواهی سپرده میل‌گرد همچون گواهی سپرده سیمان، مس کاتد و شیشه در گروه گواهی‌های سپرده ناپیوسته قرار می‌گیرد و به عبارتی گواهی سپرده میل‌گرد معاملات ثانویه ندارد. به آن معنا که خریداران باید در مهلتی مقرر اقدام به تحویل کالای خریداری شده کنند.
معاملات گواهی سپرده میل‌گرد به‌صورت یک‌روزه در روزهای دوشنبه هر هفته بین ساعات ۱۲.۴۵ تا ۱۳.۳۰ به‌صورت تک قیمتی انجام می‌شود.
• گواهی سپرده پسته
گواهی سپرده پسته در سال ۱۳۹۶ راه‌اندازی گردید. تولیدکنندگان، خریداران یا دارندگان پسته می‌توانند با مراجعه به انبارهای معرفی شده از سمت بورس کالا قبض آن را دریافت نموده و دست به معامله بزنند. خریداران گواهی سپرده می‌توانند تا قبل از تاریخ سررسید این سپرده‌ها، به‌دفعات اقدام به خریدوفروش آن کنند و دارندگان آن، تا قبل از این تاریخ باید به انبار برای دریافت کالایشان مراجعه کنند.
• گواهی سپرده سیمان
یکی از تازه‌ترین گواهی‌های سپرده راه‌اندازی شده گواهی سپرده سیمان است. گواهی سپرده کالایی سیمان امکان فروش نداشته یا به عبارتی معاملات ثانویه ندارد و افراد باید کالای خود را از انبار تحویل بگیرند. مهلت مقرر برای این امر دوهفته در نظر گرفته شده است. با پایان این مهلت روزانه ۰.۵ درصد قیمت سیمان جهت هزینه‌های انبارداری از شخص خریدار دریافت می‌شود.
پیش گشایش معاملات گواهی سپرده سیمان روزهای دوشنبه و سه‌شنبه ساعت ۱۲.۴۵ آغاز و در ساعت ۱۳.۳۰ به اتمام می‌رسد. حداقل حجم قابل سفارش‌گذاری ۱۰ تن و حداکثر حجم آن نیز ۱۰۰ تن تعیین گردیده. سپردههای کالایی دیگری نیز مانند گواهی سپرده برنج طارم، گواهی سپرده کالایی رطب مضافتی و… نیز وجود دارد.
نحوه‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌ی خریدوفروش گواهی سپردهی کالایی
خریدوفروش گواهی سپردهی کالایی از طریق کارگزاری‌ها امکان پذیراست. شما می‌توانید با مراجعه به سامانه معاملاتی آنلاین کارگزاری مد نظرتان اقدام به معامله در بورس کالا کنید. به این معنا که نیازمند دریافت کد معاملاتی از بورس کالا نیستید و از طریق کد بورسی خود که با آن سهام خریدوفروش می‌کنید. می‌توانید گواهی سپرده کالایی نیز معامله کنید.
جمع‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌بندی
بورس کالا یک فرصت بسیار عالی برای مالکان و خریداران گواهی سپردهی کالایی است. این گواهی‌ها سبب کاهش هزینه‌ها و اتلاف وقت و به گردش درآمدن سرمایه‌های راکد و معاملات کالاهای راکد می‌گردند. این گواهی‌های سپرده کالایی به‌صورت پیوسته (قابل‌فروش مجدد) و ناپیوسته معامله می‌شوند. کالاهای زیادی نظیر سیمان، میل‌گرد، مس کاتد، پسته، زعفران، برنج، سکه و… در بورس کالا معامله می‌شوند که البته هرکدام شرایط خاص معامله خود را دارد. همواره تولیدکنندگان زیادی از تسهیلات گواهی سپردهی کالایی‌شان در بانک‌ها استفاده می‌کنند و سرعت رشد فعالیت اقتصادی خود را تا چندبرابر افزایش می‌دهند. شما نیز می‌توانید بدون نیاز به دریافت کد بورسی جدید و با کد بورسی و کد معاملاتی آنلاین خود (که برای خریدوفروش سهام از آن استفاده می‌کردید) اقدام به معامله در بورس کالا کنید.
