فرانشیز در بیمه چیست، آیا همه چیز را درباره فرانشیز می‌دانید؟
زمانی که از بیمه استفاده می‌کنید، ممکن است متوجه شوید که بخشی از هزینه‌ها را خودتان باید پرداخت کنید. این موضوع به‌خصوص در بیمه‌های تکمیلی و بدنه‌یخودرو بیشتر به چشم می‌خورد و برای اغلب افراد این تصور را ایجاد می‌کند که بیمه از تعهداتش شانه خالی کرده، اما این برداشت اشتباه است. در واقع مبلغی که شما باید از جیب خودتان پرداخت کنید، به‌عنوان “فرانشیز” شناخته می‌شود و توسط قانون فرانشیز بیمه تعیین شده است.
به بیان دیگر، فرانشیز مبلغ یا درصدی از خسارت است که شرکت بیمه در قبال آن مسئولیتی ندارد و پرداخت آن به‌عهده فرد بیمه‌گزار است و شما به‌عنوان خریدار بیمه در زمان انعقاد قرارداد، آن را می‌پذیرید و امضا می‌کنید.
اگر به‌دنبال درک بهتر فرانشیز هستید، توجه به مثال‌هایی درخصوص فرانشیز بیمه شخص ثالث یا فرانشیز بدنه‌ی خودرو می‌تواند مفید باشد. برای مثال، فرض کنید در یک تصادف، ۱۰۰ میلیون تومان خسارت به بار آمده است. اگر فرانشیز بیمه شما ۲۰ درصد باشد، شرکت بیمه ۶۰ میلیون تومان را پرداخت می‌کند و شما باید ۴۰ میلیون تومان باقیمانده را بپردازید . یا اگر ارزش خودروی شما ۶۰۰ میلیون تومان باشد و این خودرو به سرقت برود، با فرانشیز ۱۵ درصد، بیمه فقط ۵۱۰ میلیون تومان از خسارت را پرداخت خواهد کرد و ۹۰ میلیون تومان از جیب شما پرداخت می‌شود.
بنابراین، فرانشیز به‌عنوان یکی از مفاهیم پایه در تمامی انواع بیمه‌ها از‌جمله بیمه‌های درمانی، خودرو و سایر پوشش‌ها اعمال می‌شود و در سراسر جهان نیز رایج است و باید آن را به‌عنوان بخشی از قرارداد بیمه‌ای خود در نظر بگیرید. این موضوع ممکن است برای شما ناخوشایند باشد، اما در‌واقع به‌عنوان مکانیزمی برای کاهش ریسک‌های مالی بیمه‌گر و ترغیب به مدیریت بهتر خطرات توسط بیمه‌گزار عمل می‌کند. این نکته را هم باید در نظر داشته باشید که فرانشیز با مفاهیمی مانند سرانه‌ی درمان که به پوشش‌های دیگر بیمه مربوط می‌شود، تفاوت دارد و نباید این دو را با یکدیگر اشتباه گرفت.
درمجموع، فرانشیز بیمه یک سازوکار جهانی در صنعت بیمه است که تمامی بیمه‌گزاران باید از آن آگاهی داشته باشند و آن را به‌عنوان بخشی از تعهدات مالی خود در زمان وقوع خسارت بپذیرند. همواره بخشی از هزینه‌ها را به‌عهده بیمه‌گزار می‌گذارد تا تعادلی در مسئولیت‌ها بین بیمه‌گر و بیمه‌گزار ایجاد شود. اکنون که دریافتیم فرانشیز در بیمه به چه معناست به سراغ مبحث بعدی می‌رویم.
تعیین فرانشیز در شرکت‌های بیمه‌ای مختلف
در هر شرکت بیمه، سیاست‌های متفاوتی برای تعیین فرانشیز بیمه وجود دارد. میزان فرانشیز در بیمه‌های تکمیلی به عوامل متعددی وابسته است و بر اساس نوع پوشش انتخابی، می‌تواند بین ۱۰ تا ۳۰ درصد متغیر باشد. به‌عنوان‌مثال، در بدنه‌ی تأمین اجتماعی، فرانشیز به‌عنوان درصدی از هزینه‌های درمانی است که بیمه‌گزار باید بپردازد تا از خدمات درمانی با هزینه‌های کمتر بهره‌مند شود. بنابراین، درصد فرانشیز در بیمه‌نامه‌های مختلف و در شرکت‌های بیمه‌ای گوناگون، بسته‌به نوع پوشش و قرارداد، متفاوت است.
فرانشیز در بدنه‌ی اشخاص
بیمه‌های اشخاص شامل بیمه‌های عمر، حادثه و درمان می‌شود، اما مفهوم فرانشیز بیمه به‌طور‌معمول فقط در بیمه‌های حادثه و درمان به کار می‌رود و در بدنه‌ی عمر معمولاً چنین چیزی وجود ندارد. دلیل این امر آن است که بیمه‌گزار در بدنه‌ی عمر به‌دنبال تأمین سرمایه‌ای مشخص است و کسر مبلغی از این سرمایه منطقی نیست. در واقع، در بدنه‌ی عمر خسارتی وجود ندارد که بخواهیم بخشی از آن را بهعهدهی بیمه‌گزار بگذاریم و بنابراین، فرانشیز در این نوع بیمه اعمال نمی‌شود.
اما انتخاب بدنه‌یعمر مناسب، تنها به عدم‌وجود فرانشیز خلاصه نمی‌شود. برخی از شرکت‌های بیمه، مانند بدنه‌ی باران، با ارائه‌ی طرح‌هایی با سوددهی قابل‌توجه، توانسته‌اند جذابیت بیشتری برای سرمایه‌گذاران ایجاد کنند. به‌عنوان‌مثال، بدنه‌ی باران با سوددهی قطعی در سال‌های اخیر، نه‌تنها پوشش‌های بیمه‌ای موردنیاز را فراهم کرده، بلکه به یک ابزار کارآمد برای حفظ ارزش سرمایه بیمه‌گزاران تبدیل شده است. این نوع بیمه‌ها با‌توجه‌به شرایط اقتصادی کنونی، به خوبی توانسته‌اند جایگاه خود را به‌عنوان یک گزینه مطمئن برای سرمایه‌گذاری در کنار پوشش‌های بیمه‌ای تثبیت کنند.
انواع فرانشیز چیست؟
فرانشیز بیمه به روش‌های متعددی محاسبه و اعمال می‌شود که هر یک دارای ویژگی‌های خاصی هستند. در ادامه، انواع روش‌های محاسبه‌ی فرانشیز توضیح داده می‌شود:
۱. فرانشیز مبلغی:
در این نوع، فرانشیز بهصورت یک رقم مشخص و ثابت در بیمه‌نامه تعیین می‌شود و هنگام پرداخت خسارت، این مبلغ که به آن «سقف فرانشیز» گفته می‌شود، از کل خسارت کسر می‌گردد. به‌عنوان‌مثال، اگر در بیمه‌نامه‌ای سقف فرانشیز ۲ میلیون تومان باشد، در زمان جبران خسارت، این میزان از مبلغ کل خسارت کسر‌شده و مابقی توسط بیمه‌گر پرداخت می‌شود.
۲. فرانشیز درصدی از مبلغ بیمه:
در برخی موارد، فرانشیز بیمه به‌عنوان درصدی از مبلغ بیمه تعیین می‌شود. به این معنا که هر‌قدر مبلغ بیمه بالاتر باشد، میزان فرانشیز نیز به‌همان‌نسبت افزایش می‌یابد. به‌عنوان‌مثال، در یک قرارداد بیمه با ارزش ۴۰۰ میلیون تومان، اگر فرانشیز ۲۰ درصد تعیین شود، مبلغ ۸۰ میلیون تومان به‌عنوان فرانشیز در نظر گرفته می‌شود.
۳. فرانشیز به‌عنوان درصدی ثابت از خسارت:
در این روش، فرانشیز بیمه بهصورت درصدی ثابت از کل خسارت (که معمولاً اندک است) محاسبه می‌شود. به‌عبارتی، بیمه‌گزار موظف است در جبران درصدی از خسارت با بیمه‌گر سهیم شود و این درصد به‌عنوان فرانشیز در بیمه‌نامه تعیین می‌شود. برای مثال، اگر میزان خسارت ۵۰ میلیون تومان باشد و فرانشیز ۲۰ درصد تعیین شده باشد، شرکت بیمه ۴۰ میلیون تومان از خسارت را پرداخت می‌کند و ۱۰ میلیون تومان باقیمانده برعهده‌ی بیمه‌گزار خواهد بود. بنابراین، هر میزان خسارت وارده بیشتر باشد، سهم بیمه‌گزار از خسارت وارده بیشتر خواهد شد. ضمناً، این روش محاسبه‌ی فرانشیز یکی از متداول‌ترین روش‌ها در بدنه‌ی تکمیلی درمان است.
۴. فرانشیز با سقف غرامت:
در این روش، سقف مشخصی برای پرداخت غرامت تعیین می‌شود و اگر خسارت وارده از این سقف بیشتر باشد، شرکت بیمه هیچ تعهدی به پرداخت مبالغ اضافی ندارد. به‌عنوان‌مثال، اگر سقف غرامت ۲۰۰ میلیون تومان باشد و خسارت ۲۲۰ میلیون تومان باشد، شرکت بیمه تنها ۲۰۰ میلیون تومان را پرداخت می‌کند و پرداخت ۲۰ میلیون تومان باقیمانده برعهده‌ی بیمه‌گزار است. این نوع فرانشیز معمولاً برای مواردی با ریسک بیمه بالا استفاده می‌شود.
۵. فرانشیز ترکیبی:
در برخی موارد، محاسبه‌ی فرانشیز بیمه بهصورت ترکیبی از مبلغ ثابت و مشخص‌شده و درصدی از خسارت انجام می‌شود. به‌عنوان‌مثال، ممکن است در یک بیمه‌نامه تعیین شود که فرانشیز ۱۰ درصد از خسارت یا حداکثر ۱۰۰ هزار تومان باشد، و هر کدام که کمتر بود به‌عنوان فرانشیز اعمال می‌شود.
فرانشیز ۳۰ درصد چیست؟
فرانشیز ۳۰ درصد به این معناست که در صورت بروز خسارت، بیمه‌گزار موظف است ۳۰ درصد از هزینه‌های مربوط به خسارت را پرداخت کند و بیمه‌گر۷۰ درصد باقیمانده را پوشش دهد. این نوع فرانشیز معمولاً در بیمه‌نامه‌ها بهصورت واضح ذکر می‌شود و درصد تعیین‌شده نقش مهمی در میزان تعهد بیمه‌گزار در زمان جبران خسارت دارد. ضمناً، این نوع فرانشیز معمولاً یکی از بالاترین درصدهایی است که در قراردادهای بیمه‌ای اعمال می‌شود.
برای مثال، اگر در یک حادثه میزان خسارت ۱۰ میلیون تومان باشد و فرانشیز بیمه شما ۳۰ درصد باشد، شما باید ۳ میلیون تومان از این خسارت را پرداخت کنید و شرکت بیمه ۷ میلیون تومان باقیمانده را پرداخت می‌کند. فرانشیز ۳۰ درصد معمولاً در بیمه‌های درمانی یا بدنه‌ی خودرو به‌کار‌می‌رود و به این صورت کمک می‌کند تا شرکت بیمه بتواند از وقوع هزینه‌های غیرضروری جلوگیری کند و بیمه‌گذار را به دقت بیشتر در مدیریت خطرات تشویق کند.
فرانشیز ۱۰ درصد یعنی چه؟
فرانشیز ۱۰ درصد به این معنی است که بیمه‌گزار تنها ۱۰ درصد از خسارت را تقبل می‌کند. این میزان یکی از متداول‌ترین و کمترین مقادیر فرانشیز در قراردادهای بیمه‌ای است. به‌عبارتی، با وجود فرانشیز ۱۰ درصد، بیمه‌گزار فقط بخش کوچکی از خسارت را پرداخت کرده و ۹۰ درصد باقیمانده توسط شرکت بیمه پوشش داده می‌شود. این تفاوت درصدها تأثیر مستقیمی بر هزینه‌های نهایی بیمه‌گزار دارد، به‌طوری‌که با افزایش درصد فرانشیز، تعهد مالی بیمه‌گزار نیز بیشتر می‌شود.
