اگر شما هم مبلغ کم یا زیادی دارید و طبق شنیده‌ها یا توصیه دوستان و آشنایان می‌خواهید آن را در بورس سرمایهگذاری کنید، احتمالاً سؤالات زیادی در اول این مسیر برایتان پیش‌آمده است. در ادامه با مفاهیم کلیدی بازار بورس و انواع آن آشنا می‌شویم و سعی می‌کنیم به سؤالات اصلی‌تان در خصوص ماهیت این بازار و نحوه‌‌‌‌‌‌‌‌‌ی سرمایهگذاری در آن پاسخ دهیم.
روش‌های تأمین مالی
تمامی شرکتها برای ادامه حیات خود و به سرانجام رساندن پروژه‌ها نیاز به تأمین مالی دارند. روش‌های زیادی برای تأمین مالی شرکتها وجود دارد اما باید بهترین روش باتوجه‌به شرایط شرکت انتخاب شود. به‌طورکلی این تأمین مالی میتواند داخلی یا خارجی باشد. تأمین مالی سرمایه موردنیاز از عوامل داخل شرکت را تأمین مالی داخلی و تأمین مالی از هر محلی خارج از شرکت را تأمین مالی خارجی می‌گویند.
اصلی‌ترین وظیفه بازارهای مالی پشتیبانی از اقتصاد و فراهم کردن بستر رشد آن است. از مهم‌‌‌‌‌‌‌‌‌ترین روش‌های تأمین مالی میتوان به تامین مالی از بازار پول و بازار سرمایه اشاره کرد. بازار پول بازاری برای دادوستد پول و دیگر دارایی‌های مالی جانشین نزدیک پول است که سررسید کمتر از یک سال دارند. از ابزارهای این بازار میتوان به اسناد خزانه، اوراق تجاری و گواهی سپرده اشاره کرد و بازار سرمایه، بازاری است که ابزارهای مالی بلند‌مدت با سررسید بیش از یک سال و دارایی‌های بدون سررسید در آن مورد معامله قرار می‌گیرد. لازم به ذکر است که حیطه فعالیت شرکت‌های تأمین سرمایه، تأمین مالی شرکتها از طریق بازار سرمایه است.
فلسفه تشکیل بازار بورس
بورس در ابتدا به منظور تقسیم سود و یا زیان در یک کسب و کار شکل گرفت و با عمومی تر شدن این فعالیت‌ها عایدی یا زیان کسب و کارها بین شرکا و صاحبان سهام تقسیم میشد. به این شکل آن کسب و کار فرصت رونق بیشتری پیدا می‌کرد. در واقع بنای اساسی بورس همان شراکت و تقسیم سود است. اگر فردی سهام شرکتی را خریداری می‌کرد به اندازه همان سهام مالک شرکت بوده و از سودهای کسب شده شرکت و یا نوسان قیمت سهام آن سود می‌برد. بدین ترتیب به توزیع ریسک یک کسب‌‌‌‌‌‌‌‌‌وکار میان افراد مختلف نیز کمک میشد.
تاریخچه بازار بورس در ایران
پایه و اساس بورس در ایران در سال ۱۳۱۵ به‌وسیله ران لوترفلند بلژیکی در حال طرح‌ریزی بود اما این امر با تحولات جنگ جهانی دوم هم‌زمان گردید و این کار نیمه‌تمام تا حدود ۳ دهه بعد بی‌سرانجام ماند تا در سال ۱۳۴۱ با مشارکت وزارت‌خانه‌ها و بانک‌ها، اساسنامه ای برای بازار بورس ایران تنظیم گردید و با کمک هیئتی که از بروکسل دعوت شده بودند راه‌اندازی شده و قانون تشکیل بورس اوراق بهادار در مجلس تصویب شد.
انواع بازار بورس در ایران
بازار بورس در عین یکپارچگی در برخی از سازوکارها و قوانین و مقررات، به دسته‌‌‌‌‌‌‌‌‌های متعدد و بازارهای مختلفی دسته‌‌‌‌‌‌‌‌‌بندی میشود. بهتر است بدانید بازار بورس به چندین بخش از جمله بورس اوراق بهادار، فرابورس، بورس انرژی و بورس کالا و … تقسیم میشود. که در ادامه با هرکدام آشنا خواهیم شد.
• بورس اوراق بهادار
بورس اوراق بهادار اصلی‌ترین بازار بورس می‌باشد و در آن اوراق بهادار و سهام شرکت‌های حاضر در آن به خریدوفروش گذاشته شده است. سهام‌داران حقیقی و حقوقی روزانه در حال معامله این اوراق بهادار در جهت منافعشان هستند. شرکت‌های پذیرفته شده در بورس تهران با معیارهایی از جمله شفافیت، نقدشوندگی، سهام شناور و سودآوری به دو گروه بازار اول و بازار دوم تقسیمبندی می‌شوند. بازار اول خود به قسمت اصلی و فرعی نیز تقسیمبندی شده است.
• فرابورس ایران
شرکت‌هایی که نمی‌توانند در بورس پذیرفته شوند با قوانین سهل‌‌‌‌‌‌‌‌‌گیرانه‌‌‌‌‌‌‌‌‌تر فرابورس شانس آن را دارند که در بازاری کپی شده از بورس فعالیت کنند. این بازار که تحت نظارت سازمان بورس و اوراق بهادار است، آن بخشی از بازار سرمایه که به بورس راه نیافته‌اند را هدایت و ساماندهی می‌کند. شرکت‌هایی که تمایل به ورود سریع به بازار را دارند با احراز شرایط حداقلی و سریع و راحت‌تر می‌توانند به بازار فرابورس وارد شوند.
فرابورس خود دارای چندین بازار است که میتوان به بازار اول و دوم، بازارهای پایه و … اشاره کرد.
• بورس کالا
فلزات ارزشمند، محصولات پتروشیمی، محصولات کشاورزی و دیگر کالاها در بازاری به نام بورس کالای ایران معامله می‌شوند. این کالاهای خام و تولیدکنندگانشان با حضور در این بازار از مزایای نظارتی و تنظیم‌کننده و قوانین مفید بازارهای مالی بهره‌مند می‌شوند. ده ها بورس کالای مدرن با سوابق بالای ۱۰۰ سال در تمام دنیا دایر و مشغول فعالیت هستند. بهرهگیری از این بازار سبب میشود تا شفافیت بالاتری در برخی نرخ‌‌‌‌‌‌‌‌‌های فروش شرکتها به وجود بیاید و در مواردی نیز با حذف واسطه‌‌‌‌‌‌‌‌‌ها، فرایندهای خرید و فروش و تعیین قیمت بهبود پیدا کند.
• بورس انرژی
بورس انرژی ایران نیز همان‌طور که از نامش پیداست برای انجام معاملات حامل‌های انرژی همچون نفت، گاز، برق و … و همچنین اوراق بهادار مبتنی بر آن شکل‌گرفته است. این بازار نسبتاً نو پا با معاملات تعداد زیادی خریدار و فروشنده قیمت حامل‌ها انرژی را متعادل می‌کند.
تفاوت بازار بورس و فرابورس
همان‌طور که گفته شد اگر شرکتی شرایط احراز در بازارهای بورس را نداشته باشد با شرایط راحت‌تری میتواند در فرابورس فعالیت کند. از مزایای پذیرش شرکتها در فرابورس میتوان به‌سهولت پذیرش، تأمین مالی از طریق یک بازار مالی، معافیت مالیاتی و نبود حجم مبنا و نقدشوندگی روان اشاره کرد. این مورد را در نظر بگیرید با یک کد معاملاتی میتوانید سهام هر دوی شرکت‌های بورسی و فرابورسی را معامله کنید.
انواع روش‌های سرمایهگذاری در بازار بورس
• سرمایهگذاری مستقیم
سرمایه‌گذاران با مراجعه به کارگزاری‌ها و افتتاح حساب نزد آنها می‌توانند اقدام به دریافت کد معاملاتی و خریدوفروش سهام کنند. این خریدوفروش میتواند حتی به‌صورت تلفنی و یا انترنتی نیز باشد. برای سرمایهگذاری مستقیم شما نیاز به دانش تحلیل و شناخت کافی از بازار دارید و باید ابزارهای موردنیاز را بشناسید تا بتوانید در انتخاب سهام و ترکیبی از دارایی که برای خود درنظر گرفته‌‌‌‌‌‌‌‌‌اید، موفق عمل کنید.
• نحوه دریافت کد بورسی
برای دریافت کد بورسی باید به یکی از کارگزاریهای دارای مجوز از سازمان بورس و اوراق بهادار مراجعه کنید. کارگزاران اشخاص حقوقی هستند که واسطه‌‌‌‌‌‌‌‌‌ی خریدار و فروشنده در بازار بورس قرار می‌گیرند. کد بورسی یک شناسه تشکیل شده از سه حرف اول نام خانوادگی شما و ۵ عدد تصادفی است. دریافت کد بورسی عموماً با ارائه مدارک و به‌صورت حضوری است اما برخی از کارگزاران شرایط دریافت کد بورسی به‌صورت غیرحضوری را نیز مهیا کرده‌اند.
• سرمایهگذاری غیرمستقیم
اگر به‌جای آنکه خودمان مستقیماً اقدام به خریدوفروش سهام کنیم از افراد متخصص کمک بگیریم می‌توانیم ریسک را کاهش داده و سرمایهگذاری مطلوبی داشته باشیم. سرمایهگذاری غیرمستقیم میتواند در قالب سرمایهگذاری در صندوقهای سرمایهگذاری و یا سرمایهگذاری از طریق سبدگردان‌ها باشد. برای کسب اطلاعات بیشتر در خصوص سرمایهگذاری غیرمستقیم و صندوقهای سرمایهگذاری و انواع آن میتوانید به مقالات مرتبط در سایت آکادمی دانایان مراجعه کنید.
مزایای سرمایهگذاری در بازار بورس
سرمایهگذاری همراه با دانش در بورس میتواند از طریق سود نقدی و افزایش قیمت سهام باعث کسب درآمد ما باشد. ما در کشوری با تورم بالا زندگی می‌کنیم و الزام حفظ سرمایه در برابر تورم همواره پ در طول زمان‌‌‌‌‌‌‌‌‌های مختلف احساس میشود. با سرمایهگذاری در بورس می‌توانیم از کاهش ارزش پولمان جلوگیری کنیم. از دیگر مزایای بازار بورس قابلیت نقدشوندگی بالا است که جذابیت این بازار را از بازارهای دیگر به‌ویژه مسکن بیشتر کرده است. در کل میتوان گفت در هر چهر پارامتر بازدهی مطلوب، محدودیت‌‌‌‌‌‌‌‌‌های ورود و دسترسی به بازار، نقدشوندگی و همین‌‌‌‌‌‌‌‌‌طور ریسک، بازار بورس محل مناسبی برای سرمایهگذاری تلقی میشود. در این خصوص در مقاله‌‌‌‌‌‌‌‌‌ای با عنوان بهترین سرمایهگذاری در ایران مفصلا توضیحاتی را ارائه داده‌‌‌‌‌‌‌‌‌ایم.
روش‌های کسب سود در بازار بورس
شرکت‌هایی که در بورس حاضر هستند اگر فعالیت سودآوری داشته باشند و شرکت سودده به‌حساب آورده شوند، می‌توانند در جلسات مجمع سالیانه با تصویب هیئت‌مدیره مبلغی از این سود را بین سهام‌داران تقسیم کنند که به آن سود نقدی می‌گوییم. همچنین شما با خرید سهام یک شرکت و با افزایش قیمت آن سهام، از تغییرات قیمتی سهامتان کسب سود می‌کنید که به آن سود ناشی از طریق تغییرات قیمتی گفته میشود.
اصطلاحات رایج در بازار ورس
• سهام
مفهوم سهم یا سهام با تقسیم سرمایه‌‌‌‌‌‌‌‌‌ی یک شرکت سهامی به قسمت‌های برابر تشکیل میشود. این سهم نشان‌دهنده مشارکت و تعهدات و منافع از دارایی‌های شرکت است. اما در نظر داشته باشیم دارنده سهم نمی‌تواند به نسبت سهم خود ادعایی بر مالکیت دارایی‌های شرکت داشته باشد اما به نسب سهامش دارای حق‌وحقوق است، میتواند در مجامع شرکت کرده و رای دهد و در صورت انحلال شرکت از دارایی شرکت سهیم شود.
• کارگزاری
همان‌طور که برای داشتن حساب بانکی به یک شعبه بانک مورد تأیید بانک مرکزی مراجعه می‌کنید برای ورود به بورس و فعالیت در آن نیز به یکی از کارگزاریهای مورد تأیید سازمان بورس مراجعه نمایید. به‌نوعی کارگزاری رابط بین خریداران و فروشندگان سهام است. شما به‌صورت آنلاین یا حضوری درخواست‌هایتان را ثبت کرده و کارگزاری معامله شما را انجام می‌دهد.
• عرضه اولیه
به اولین روزی که یک سهام در بورس عرضه میشود عرضه اولیه می‌گویند. معمولا عرضه‌های اولیه سودآور هستند و اغلب، خصوصا در گذشته، استقبال خوبی از آنها میشد. شرکت در عرضه‌‌‌‌‌‌‌‌‌اولیه‌‌‌‌‌‌‌‌‌ها و خرید سهام آنها از موارد سودآوری است که برای آغاز فعالیت در بازار سرمایه میتواند بسیار مناسب باشد.
• پرتفوی
پرتفوی یا سبد دارایی مجموعه سهام خریداری شده توسط فرد است. مثلاً اگر ۲۰ میلیون تومان پولتان را به خرید ۳ سهام خودرو، شستا و فملی اختصاص دهید این سه سهام پرتفوی شما را تشکیل می‌دهند. ضمناً بهتر است تمام سرمایه‌مان را صرف خرید سهام یک شرکت نکنیم تا ریسک کمتری کرده باشیم. داشته پرتفوی یا سبدی از دارایی‌‌‌‌‌‌‌‌‌ها در سرمایهگذاری دارای برخی اصول است. به طور مثال توصیه میشود تا با بهرهگیری از ابزار تنوع بخشی از اختصاص تمام یا درصد بسیار بالایی از دارایی به یک صنعت خاص نیز اجتناب شود.
• Eps و Dps
Eps و dps در بین سهام‌داران و تحلیل گران جزو مفاهیم بسیار مهم محسوب می‌شوند. اگر بخواهیم eps را به‌صورت ساده تعریف کنیم، eps یک شرکت برابر است با سودی که به‌ازای هر سهم شرکت در طول یک دوره‌‌‌‌‌‌‌‌‌ی مالی حاصل میشود. dps را نباید با eps اشتباه بگیریم ، dps به قسمتی از eps گفته میشود که بین سهام‌داران تقسیم میشود.
در واقع dps سودی است که بنا به تصمیمات مجمع بین سهام‌داران شرکت تقسیم می‌گردد. شرکت ممکن است نقدینگی را به اهداف و توسعه شرکت اختصاص دهد و یا بخشی از آن را بین سهام‌داران تقسیم کند.
• افزایش سرمایه
از روش‌های اصلی تأمین مالی شرکتها میتوان به افزایش سرمایه اشاره کرد که به ۴ دسته کلی افزایش سرمایه از محل سود انباشته، از محل آورده نقدی و مطالبات، از محل تجدید ارزیابی و به روش صرف سهام تقسیمبندی میشود. هدف اصلی افزایش سرمایه معمولاً حفظ قدرت رقابت و توسعه فعالیت و پروژه‌های شرکتها است تفاوت اصلی انواع آن در محل تأمین این منابع می‌باشد. در برخی شرایط افزایش سرمایه سبب اصلاح ساختارهای مالی نیز می‌گردد.
جمع‌بندی پیرامون بازار بورس
در این نوشتار سعی کردیم به سؤالات کلیدی شما دررابطه‌با بازار بورس، مزایا و انواع آن پاسخ دهیم. بازار بورس بازاری سرشار از موقعیت‌های رشد و کسب سود می‌باشد. این بازار سبب رشد، حرکت و استفاده از نقدینگی راکد در جهت رشد اقتصادی میشود. روش‌های زیادی برای کسب سود از بازار بورس وجود دارد که میتوان به معامله مستقیم و یا استفاده از سبدگردان‌ها و صندوقهای سرمایهگذاری اشاره کرد. سرمایهگذاری در بورس نیاز به آموزش و به‌روزرسانی مرتب اطلاعات و دانش تحلیل دارد و اگر بدون تجربه وارد آن شوید میتواند تجربه تلخی را برایتان رقم بزند. بنابراین با کسب دانش و کاهش ریسک سرمایهگذاری یک منبع درآمد خوب برای خود فراهم کرده و از ارزش پول نقد خود در برابر تورم محافظت کنید.
