شبه پول تمام دارایی‌هایی را شامل می‌شود که نقدشوندگی کم‌تری از پول دارند ولی می‌توان به‌راحتی آن‌ها را به پول نقد تبدیل کرد. مجموع نقدینگی به غیر از اسکناس و مسکوکات و سپرده‌های دیداری برابر با شبه پول است.
مقدمه
اصطلاح شبه پول زمانی به وجود آمد که اهمیت عرضه پول و کنترل نقدینگی برای کشورها مشخص شد. شبه پول شامل دارایی‌هایی می‌شود که نقدشوندگی پول را ندارند اما می‌توان به‌راحتی آن‌ها را به پول نقد تبدیل کرد. حساب‌های سپرده‌ی بلندمدت نزد بانک‌ها و وجوهی که سرعت نقدشوندگی پول را ندارند، شبه پول هستند. افزایش پول و شبه پول در اقتصاد منجر به افزایش نقدینگی و تورم و کاهش آن‌ها موجب رکود می‌شود. در این مقاله به تعریف شبه پول و موارد شمول آن، کارکرد شبه پول و تأثیرات تغییرات ناگهانی آن در اقتصاد پرداخته شده است. شبه پول برای دولت‌ها از اهمیت بالایی برخوردار است؛ چراکه تغییرات آن تأثیرات بسیاری در اقتصاد آن کشور خواهد داشت. همچنین شاید بتوان برخی از تغییرات آن را با تصورات و انتظارات تورمی آحاد اقتصادی جامعه توضیح داد.
شبه پول چیست؟
پیش‌نیاز آشنایی با شبه پول، شناخت پول و تعریف آن است. پول در اصطلاح عامیانه، رایج‌ترین ابزار معامله کالا و خدمات است؛ اما در علم اقتصاد، این ابزار باید سه ویژگی داشته باشد تا بتوان آن را پول نامید. ذخیره ارزش یکی از وظایف پول است. یعنی اگر یک کشاورز محصولات خود را در تابستان به فروش برساند و پول دریافت کند می‌تواند آن مقدار پول را تا تابستان سال بعد خرج کند؛ اما این قابلیت برای محصولات کشاورزی وی وجود ندارد و تمام محصولات تا سال آینده فاسد خواهند شد. وظیفه دیگر پول معیار ارزش است. این معیار باعث می‌شود ارزش کالاها در بازار شناسایی شود. اگر برای خرید یک بستنی یک واحد پول لازم باشد و یک‌تخته فرش را بتوان با ۱۰۰ واحد پول خریداری کرد، یعنی ارزش اسمی یک‌تخته فرش در بازار ۱۰۰ برابر یک بستنی است. کاربرد آخر پول معمول‌ترین کاربرد آن است. با پول می‌توان به خریداری خدمات و کالاها پرداخت.
شبه پول یک اصطلاح رایج اقتصادی است که احتمالاً خیل عظیمی از مردم آن را شنیده‌اند. این اصطلاح به بخشی از نقدینگی اطلاق می‌شود که نقدشوندگی بسیار بالایی دارند و می‌توان در کم‌ترین زمان ممکن آن را به پول نقد تبدیل کرد. تعریف این اصطلاح در اقتصاد زمانی اهمیت پیدا کرد که اقتصاددانان با تأثیر نقدینگی، عرضه پول و پول در گردش آشنا شدند. برای بررسی و سنجش تمامی این شاخص‌ها باید با شبه پول آشنا شد و تأثیر افزایش یا کاهش شدید آن در اقتصاد را فراگرفت.
چه مواردی شامل شبه پول می‌شوند؟
پول نقد و حساب‌های بانکی جاری بیشترین میزان نقدشوندگی را دارند. یعنی شما درآن‌واحد می‌توانید به آن‌ها دسترسی داشته باشید و آن‌ها را خرج کنید. اما اگر میزان نقدشوندگی کم‌تر شود می‌توان شبه پول را تعریف کرد. شبه پول شامل حساب سپرده‌های مدت‌دار بلندمدتی است که تبدیل آن‌ها به پول نقد مستلزم زمان و صرف هزینه‌ای هر چند اندک است.
معمولاً میزان نقدشوندگی شبه پول کم‌تر از پول است؛ اما در زمان کوتاهی می‌شود آن‌ها را به پول نقد تبدیل کرد. به‌عنوان‌مثال با مراجعه به بانک می‌توانید سپرده پس‌انداز خود را بر اساس قراردادی که با بانک دارید خارج کنید.
کارکرد شبه پول
شبه پول کارکردهای زیادی در اقتصاد دارد که اهمیت بررسی و سنجش آن را چندین برابر می‌کند. از مهم‌ترین کارکردهای آن می‌توان به بررسی نقدینگی اشاره کرد.
در علم اقتصاد به مجموع پول و شبه پول موجود نقدینگی می‌گویند. زمانی که نقدینگی یک کشور به‌صورت فزاینده افزایش پیدا کند، جریان کالایی موجود توان پاسخگویی جریان نقدینگی را نخواهد داشت و اگر این افزایش به‌صورت مستمر صورت گیرد اقتصاد دچار تورم خواهد شد؛ بنابراین معمولاً دولت‌ها باید با اتخاذ سیاست‌هایی اقدام به جمع‌آوری نقدینگی کنند تا تورم کاهش یابد. از طرف دیگر اگر نقدینگی کم‌تر از ارزش کالاها و خدمات عرضه شده باشد، رکود بر بازار حاکم می‌شود چرا که مردم توانایی خرید آن محصولات را نخواهند داشت؛ بنابراین سنجش و کنترل پول و شبه پول برای فعالان اقتصادی و کشورها بسیار مهم است. کشورها برای کنترل نقدینگی اقدام به مدیریت عرضه پول می‌کنند.
بررسی تغییرات شبه پول از دو کانال حائز اهمیت است. شبه پول به‌عنوان بخشی از نقدینگی تأثیرات قابل‌توجهی بر روند تورم دارد و از سوی دیگر ترکیب آن با پول و سهم هر یک از نقدینگی می‌تواند بیانگر انتظارات تورمی باشد. این امکان وجود دارد که حتی با عدم تغییر مقداری نقدینگی و صرفاً به‌واسطه‌ی تغییر ترکیب اجزای تشکیل‌دهنده‌ی آن و کاهش شبه پول و افزایش سهم پول موج‌های تورمی ایجاد شود.
سخن پایانی درباره‌ی شبه پول
در این مقاله با شبه پول و پول و اثرات تغییرات مقداری آن‌ها در اقتصاد آشنا شدید. از طرف دیگر سیاست‌های معمول دولت‌ها در مواجهه با تغییرات شدید آن‌ها را دانستید؛ بنابراین اگر در متن خبری مشاهده کردید که فدرال رزرو اقدام به افزایش نرخ بهره کرده است باید متوجه شوید که این اقدام در راستای کاهش تورم اتخاذ شده است. از طرف دیگر اگر بانک مرکزی، نرخ سود سپرده‌های بلندمدت را افزایش و سپرده‌ی کوتاه‌مدت یک‌ساله را کاهش می‌دهد، هدف از این کار تغییر ترکیب نقدینگی به سود شبه پول است. این فرایند از طریق ایجاد تغییر در انگیزه‌های سپرده‌گذاران و به‌واسطه‌ی دست‌کاری نرخ سود انجام می‌شود.
