افزایش سرمایه هدف و آرزوی هر سرمایه‌داری است. تمام فعالیت‌های اقتصادی و تجاری افراد و شرکت‌ها در راستای تحقق این هدف انجام می‌شود. به علاوه توسعه‌ی تجارت و فعالیت یک شرکت و فرد به همین موضوع وابسته خواهد بود؛ یعنی باید سرمایه‌ی اختصاص‌داده‌شده به‌یک فعالیت رشد داشته باشد تا با تکیه بر آن افراد و شرکت‌ها بتوانند قراردادهای جدید و رتبه بالا امضا کنند. بنابراین این مسأله بسیار اهمیت دارد که روش‌های افزایش سرمایه را بشناسیم. نکته‌ی مهمی که وجود دارد این است که بتوانیم تشخیص دهیم بهترین روش افزایش سرمایه برحسب شرایط و موقعیت فعلی چیست.
افزایش سرمایه‌ی شرکت چیست؟ – بهترین روش افزایش سرمایه
در قانون تجارت ایران هر شرکتی می‌بایست به ازای هر سهم ۱۰۰۰ ریال پشتوانه داشته باشد. بر اساس این قانون هرچقدر سرمایه‌ی یک شرکت بالاتر رود، رقم پشتوانه‌ی مالی آن نیز بالاتر می‌رود.
فرض کنید شرکتی تأسیس شده است و در زمان تأسیس مبلغی را به عنوان سرمایه‌ی خود اعلام کرده است. فرض می‌کنیم این شرکت مبلغ ۱۰ میلیارد ریال سرمایه‌ی اولیه داشته باشد؛ این رقم (یعنی ۱۰ میلیارد ریال) به عنوان سرمایه‌ی شرکت در نظر گرفته می‌شود. حال این شرکت وارد فعالیت می‌شود و در فعالیت‌های تجاری خود سود و زیان‌هایی را تجربه می‌کند؛ بنابراین بعد از مدتی، در صورت کسب سود سرمایه‌ی شرکت افزایش پیدا می‌کند. روشن است که کسب زیان نیز سبب کاهش رقم سرمایه‌ی شرکت خواهد شد. درنتیجه بعد از سپری شدن مدتی، سرمایه‌ی شرکت با مقدار اولیه‌ی آن برابر نخواهد بود.
شرکت‌ها برای ادامه‌ی فعالیت خود نیاز به تأمین مالی دارند که افزایش سرمایه یکی از راه‌های آن است. زمانی که شرکت از تکنیک‌های مختلف برای افزایش سرمایه‌ی خود استفاده می‌کند و نتیجه‌ی مطلوب حاصل می‌شود، در حقیقت تأمین مالی برای تحقق اهداف تجاری و توسعه‌ی آن شرکت انجام شده است. کل این فرآیند را به نام «افزایش سرمایه» می‌شناسند که از طریق مراحل قانونی ممکن خواهد بود. در ادامه راهکارهای مختلفی را که برای افزایش سرمایه‌ی شرکت‌ها استفاده می‌شود بررسی خواهیم کرد.
روش‌های افزایش سرمایه‌ی شرکت‌ها – بهترین روش افزایش سرمایه
در حالت کلی چهار روش برای افزایش سرمایه بیان می‌شود؛ این چهار روش در لیست زیر بیان شده‌اند:
- افزایش سرمایه از طریق سود انباشته
- افزایش سرمایه از طریق آورده‌ی نقدی و مطالبات حال‌شده
- افزایش سرمایه از طریق تجدید ارزیابی دارایی‌های شرکت
- افزایش سرمایه از طریق صرف سهام
در مقاله‌های مجزا به توضیح و تشریح کامل هر یک از این روش‌ها پرداخته‌ایم که می‌توانید مقالات مربوط به هریک را در سایت آکادمی دانایان مطالعه نمایید. در این مطلب، بعد از مروری مختصر بر هر یک از این روش‌ها به بیان بهترین روش افزایش سرمایه می‌پردازیم.
افزایش سرمایه از طریق سود انباشته (سهام جایزه)
شرکت‌ها زمانی قادر به ادامه‌ی فعالیت هستند که در اثر عملکرد خود سود خوبی دریافت کنند. تمام سود به‌دست‌آمده طی فعالیت یک سال شرکت صرف نمی‌شود. شرکت‌های سهامی بر طبق قانون تجارت موظف‌اند تا بخشی از سود سالانه‌ی خود را در حساب اندوخته پس‌انداز کنند. در نتیجه با گذر زمان مبلغ پول قابل توجهی در حساب اندوخته وجود دارد که می‌توان برای افزایش سرمایه از آن استفاده کرد.
در روش افزایش سرمایه از طریق سود انباشته، شرکت پولی را که در حساب اندوخته‌ی خود انباشته است، در قالب سهام جدید به حساب سرمایه‌ی شرکت منتقل می‌سازد. این سهام بین سهامداران فعلی شرکت تقسیم می‌شود؛ یعنی هر سهامدار بسته به درصد دارایی خود در آن شرکت سهام دریافت می‌کند. از آن‌جایی که سهامداران برای این سهام پولی را پرداخت نکرده‌اند، به آن «سهام جایزه» گفته می‌شود.
این کار سبب خواهد شد تا قیمت سهام شرکت پایین‌تر از قیمت قبلی شود؛ علت این کاهش قیمت به موضوع رقیق شدن ارزش سهام شرکت برمی‌گردد. در نتیجه‌ی این کاهش قیمت سهام، سرمایه‌گذاران جدید برای خرید آن ترغیب می‌شوند؛ بدین ترتیب شرکت به افزایش سرمایه دست پیدا کرده، تأمین مالی خواهد شد. از طرف دیگر، این کاهش قیمت سهام شرکت باعث می‌شود تا تغییری در دارایی سهامداران ایجاد نشود.
افزایش سرمایه از طریق آورده‌ی نقدی و مطالبات حال شده
همان‌طور که از نام این روش پیداست، افزایش سرمایه‌ی شرکت از طریق آورده‌ی نقدی سهامداران فعلی شرکت تأمین می‌شود. البته درخواست شرکت برای اخذ وام از بانک‌ها نیز روش دیگری است که می توان برای این منظور استفاده کرد؛ اما به دلیل لزوم پرداخت سود بانکی، بیشتر شرکت‌ها از این گزینه استقبال نمی‌کنند. تزریق نقدینگی در این روش سبب می‌شود تا شرکت بتواند افزایش سرامایه داشته باشد.
در این روش شرکت از سهامداران خود می‌خواهد که مبلغی را در قالب خرید سهام جدید به حساب شرکت واریز کنند (این مبلغ برطبق فرمول‌های خاص محاسبه می‌شود). این سهام جدید «حق تقدم» خوانده می‌شود. در این بین، عده‌ای از سرمایه‌گذاران این مبلغ را به حساب شرکت واریز می‌کنند، امّا گروهی ممکن است رغبتی به آوردن وجه نقد و خرید سهام جدید نداشته باشند. این دسته از سهامداران می توانند در مدت زمان پذیره‌نویسی (۶۰ روز)، اقدام به فروش گواهی حق تقدم خود در بورس نمایند. بعد از اتمام بازه‌ی مقرر، اوراق در اختیار شرکت قرار خواهد گرفت. همچنین گروه دیگری از سهامداران که از شرکت طلبکارند می‌توانند رقم درخواستی شرکت را با کسر از مطالبات خود، پرداخت نمایند و صاحب سهام جدید شوند. جزئیات بیشتر این روش را در مقاله‌ی «افزایش سرمایه از طریق آورده‌ی نقدی و مطالبات حال شده» مطالعه فرمایید.
افزایش سرمایه از طریق تجدید ارزیابی دارایی‌های شرکت
به‌روز رسانی قیمت دارایی‌های شرکت، روش دیگری است که شرکت‌ها به منظور افزایش سرمایه‌ی خود انجام می‌دهند. در این روش کلیه‌ی منابعی که شرکت مالک آن باشد، به نرخ روز قیمت‌گذاری مجدد می‌شوند. در اقتصادی که دچار تورم است، قیمت‌ها با گذشت زمان افزایش پیدا می‌کنند؛ لذا پس از به‌روزرسانی قیمت‌ها، برای منابع نرخ و ارزش بالاتری دیده می‌شود و عدد سرمایه‌ی شرکت بالاتر خواهد رفت، البته این مابه‌التفاوت ایجاد شده سبب ایجاد نقدینگی در شرکت نخواهد شد، اما با بزرگ‌شدن عدد سرمایه، پشتوانه‌ی مالی شرکت برای دریافت وام‌ها و بستن قراردادهای بزرگتر تجاری قوی‌تر خواهد بود.
در روش تجدید ارزیابی و به‌روزرسانی ارزش دارایی‌ها، به دلیل محاسبه‌ی هزینه‌های نگهداری دارایی و همچنین هزینه‌ی استهلاک این دارایی‌ها، متقابلاً از ارزش دارایی‌های شرکت درصدی کاسته می‌شود؛ درنتیجه بیشتر شرکت‌ها تمایلی به افزایش سرمایه از این طریق را نخواهند داشت؛ اما مؤسساتی مانند بانک‌ها و شرکت‌های بیمه به این روش توجه ویژه‌ای دارند. جزییات این روش را می‌توانید در مقاله‌ی « افزایش سرمایه از طریق تجدید ارزیابی دارایی‌های شرکت» مطالعه فرمایید.
افزایش سرمایه از طریق صرف سهام
صرف سهام به معنای اعلام ارزش بالاتر برای سهام شرکت در قیاس با قیمت اسمی آن است. در این روش سهام جدید شرکت با نرخی بالاتر از ارزش اسمی (که در هنگام تأسیس شرکت در اساسنامه درج شده) به فروش می‌رسد. صرف سهام می‌تواند سبب ایجاد قدرت سودآوری برای شرکت شود، به این صورت که هزینه‌ی حاصل از صرف سهام، در مدت چند سال به حساب اندوخته منتقل خواهد شد. پیشنهاد می‌کنیم مقاله‌ی «افزایش سرمایه از طریق صرف سهام» را در سایت آکادمی دانایان مطالعه نمایید.
بهترین روش افزایش سرمایه
باید همین ابتدا بیان کنیم که انتخاب بهترین روش افزایش سرمایه به‌عنوان راهکاری مفید برای همه مقدور نیست! در واقع هر کدام از این روش‌ها ویژگی‌های خود را دارند؛ بنابراین برحسب شرایط و موقعیت به وجود آمده، روش مناسب برای هر شرکت متفاوت خواهد بود. بگذارید مثالی ساده از زندگی روزمره بزنیم؛ دو رفیق را در نظر بگیرید که‌یکی از آن‌ها معلول حرکتی از ناحیه‌ی پاها است؛ برای انتخاب مسیر شغلی گزینه‌های متفاوتی پیش‌روی این دو فرد قرار دارد. این‌که بخواهیم تعیین کنیم که بهترین شغل کدام است، دشوار و ناممکن خواهد بود. فرد سالم می‌تواند در مشاغل فیزیکی مانند بنایی نیز اشتغال داشته باشد؛ امّا چنین انتخابی برای فرد معلول وجود نخواهد داشت؛ بنابراین به دلیل تفاوت شرایط، «بهترین شغل» برای هر یک متفاوت خواهد شد.
در مسأله‌ی انتخاب روش مناسب برای افزایش سرمایه نیز شرایط شرکت‌ها متفاوت است. سهامداران یک شرکت ممکن است سهام آن را به صورت کوتاه مدت یا بلندمدت خریداری کنند. در این صورت انتخاب روش افزایش سرمایه تأثیر متفاوتی خواهد داشت.
انتخاب روش افزایش سرمایه و بهترین روش افزایش سرمایه از نظر شرکت
اگر آموزش‌های مربوط به روش‌های افزایش سرمایه را دنبال کرده باشید، احتمالاً می‌دانید که شرکت‌ها بیشتر ترجیح می‌دهند تا برای افزایش سرمایه‌ی خود از روش آورده‌ی نقدی استفاده کنند؛ این در حالی است که سهامداران چندان علاقه‌ای به این روش ندارند. برای سهامداران روش سود انباشته و سهام جایزه ایده‌آل است، چرا که در این روش نیازی به آوردن سرمایه‌ی نقدی از سوی آن‌ها وجود نخواهد داشت! بنابراین انتخاب بهترین روش افزایش سرمایه از دید شرکت و سهامداران متفاوت است.
نکته‌ی دیگری که وجود دارد شرایطی است که هر کدام از روش‌های افزایش سرمایه برای شرکت‌ها به وجود می‌آورند؛ به عنوان مثال روش افزایش سرمایه از طریق سود انباشته، در دارایی شرکت و سهامداران تغییری ایجاد نمی‌کند؛ بنابراین چنانچه شرکت برای توسعه‌ی فعالیت خود نیاز به افزایش دارایی نقدی داشته باشد، این روش بهینه نخواهد بود.
بهترین روش افزایش سرمایه از نگاه سرمایه‌گذار کدام است؟
این سوال، سوال درستی نیست. نمی‌توان برای همه شرکت‌ها یک نسخه کلی پیچید. همچنین سهامدار باید ببیند که سهام شرکت را با دید کوتاه‌مدت خریداری کرده است یا بلندمدت؟ قطعاً دید سرمایه‌گذار روی این عوامل تأثیر زیادی دارد. هر کدام از روش‌های افزایش سرمایه ویژگی‌های خاص خودشان را دارند.
افزایش سرمایه از طریق آورده نقدی و صرف سهام پول جدید وارد شرکت می‌کنند. بنابراین شرکت ها به این دو نوع سرمایه‌گذاری (مخصوصا از طریق آورده نقدی) علاقه خاصی دارند. اما اثرات آن در بلندمدت خودشان را نشان می‌دهند.
سهامداران معمولاً افزایش سرمایه از طریق سود انباشته را بیشتر دوست دارند زیرا قرار نیست برای آن پولی پرداخت کنند. همچنین می‌توان متوجه شد که این شرکت سود خوبی دارد. اما با کمی دقت متوجه می‌شوید که عملا هیچ تغییری نه در شرکت به وجود می‌آید و نه در دارایی سهامداران.
افزایش سرمایه از طریق تجدید ارزیابی دارایی‌ها هم منجر به افزایش تعداد سهام و کاهش قیمت آن می‌شود. مثلاً یک سهم ۱۰۰۰ تومانی پس از افزایش سرمایه از محل تجدید ارزیابی ها به ده برابر سرمایه فعلی، به ده سهم ۱۰۰ تومانی تبدیل می‌شود.
تنها نکته جذابی که در این افزایش سرمایه وجود دارد، پایین آمدن قیمت سهم در بازار و اثر روانی آن می‌باشد، زیرا اینطور بیان می‌شود که سرمایه‌گذاران صرف نظر از عملیات شرکت‌ها یک سهم ۱۰۰ تومانی را راحت‌تر می‌خرند تا یک سهم ۱۰۰۰ تومانی را، وگرنه این نوع افزایش سرمایه تغییری در وضع شرکت به وجود نمی‌آورد.
جمع‌بندی آکادمی دانایان در رابطه با بهترین روش افزایش سرمایه
در الزام انتخاب راهکاری برای تأمین مالی و افزایش سرمایه‌ی شرکت‌ها جای هیچ بحثی نیست. شرکت‌ها موظف‌اند تا برنامه‌هایی را برای رشد و توسعه‌ی خود تعریف کنند و سرمایه‌ی خود را افزایش دهند. این افزایش سرمایه اعتبار شرکت را بالاتر می‌برد، در نتیجه شرکت در برنامه‌های توسعه‌ی خود عملکرد بهتری خواهد داشت. امضای قراردادهای رتبه بالاتر، مشارکت‌های پرسودتر و … برخی از اهدافی هستند که یک شرکت پس از افزایش سرمایه می‌تواند به آن‌ها دست یابد.
آورده‌ی نقدی، صرف سهام، سود انباشته و تجدید ارزیابی دارایی‌های شرکت چهار روشی هستند که به منظور افزایش سرمایه برای شرکت‌ها مطرح می‌شوند. هر کدام از این روش‌ها با تکیه بر ویژگی‌های خاصی به شرکت کمک می‌کند که سرمایه‌ی خود را افزایش داده، تأمین مالی شود.
انتخاب بهترین روش سرمایه‌گذاری به مدیریت شرکت، شرایط و اهداف، همچنین زمان اجرای پروژه‌ی افزایش سرمایه‌ی شرکت بستگی خواهد داشت؛ در حقیقت نمی‌توان یک روش خاص را به عنوان روش برتر معرفی کرد، چراکه روش برتری به‌عنوان نسخه‌ای همیشگی و مفید برای همه وجود ندارد! هر یک از روش‌های معرفی شده در شرایط خاص می‌تواند به عنوان روش برتر به کار برده شود. در کل، شرکت‌ها می‌بایست شرایط خود را به خوبی بسنجند و بهترین روش افزایش سرمایه‌ی را برای آن شرکت انتخاب کنند.
