روزانه معاملات بسیاری در حجم و قیمت‌های مختلف در بازار بورس توسط معامله‌گران انجام می‌شود. این معاملات به‌صورت خریدوفروش سهام‌های بزرگ و کوچک است. لازم است که سرمایه‌گذاران این بازار اطلاعات کافی دررابطه‌با روش‌های صحیح شناسایی سهام ارزنده در جهت خریدوفروش سهام‌ها داشته باشند. یکی از این روش‌ها استناد به حجم و ارزش معاملات انجام شده در این بازار است. میتوان گفت ارزش معاملات خرد در بورس از انواع شاخص‌هایی است که به معامله‌گران در زمینه‌‌ی اتخاذ تصمیم مناسب در معاملاتشان کمک بسزایی می‌کند. در ادامه به این موضوع می‌پردازیم که مفهوم این معاملات خرد چیست؟ حجمی که این معاملات در بازار بورس به خود اختصاص داده‌اند به چه مقدار است؟ همچنین روش محاسبه‌ی ارزش این معاملات را هم خواهیم دانست.
انواع معاملات در بورس
معاملات در بورس را میتوان به دسته‌‌‌‌‌‌‌های مختلفی دسته‌‌‌‌‌‌‌بندی کرد که پیگیری معاملات هرکدام از این دسته-بندی‌‌‌‌‌‌‌ها نمایانگر برخی از اطلاعات بازار سرمایه است. پیش از پرداختن به کاربرد هر یک از این انواع معاملات و آمار و ارقام آنها لازم است تا ابتدا با خود انواع معاملات در بازار سرمایه آشنا شویم.
معاملات بلوکی
در ابتدا لازم است به انواع معاملات در بورس بپردازیم تا بتوانیم آنها را از یکدیگر تفکیک نماییم. همان گونه که مشخص است معاملات در بورس به ۳ شکل انجام می‌شود. معاملات خرد، بلوکی و عمده دسته‌‌‌‌‌‌‌های مختلفی هستند که معاملات مختلف در آنها گنجانده خواهند شد. افراد می‌توانند با تابلوخوانی بورس متوجه شوند که هر یک از این موارد ذکر شده چه حجمی از معاملات در بورس را به خود اختصاص دادند. ابتدا به مفهوم معاملات بلوکی می‌پردازیم. این معاملات زمانی رخ میدهند که حجم بسیار بزرگی از سهام یک شرکت البته در چارچوب قوانین و محدودیت‌های خاص معاملات بلوکی، مورد خریدوفروش قرار بگیرد.
به دلیل اینکه ممکن است این معاملات تأثیری بر روی قیمت سهام و همچنین بازار سرمایه داشته باشند، از انجام آنها در داخل بازار جلوگیری می‌شود و این معاملات خارج از بازار و در بستری متفاوت انجام خواهند شد. ازآنجایی‌که حجم معامله در معاملات بلوکی بسیار بالا است، انجام آنها در بستر اصلی معاملات میتواند سبب بروز صفوف خریدوفروش بسیار طولانی شده و در آن صورت تأثیرات سنگینی بر روی قیمت سهام خواهد گذاشت. به همین دلیل این معاملات در بستری جداگانه انجام خواهند شد. قیمت در اینگونه از معاملات به‌صورت توافقی تعیین شده. اما قیمت‌های تعیین شده در معاملات بلوکی، دیدگاه مناسبی نسبت به آینده‌‌‌‌‌‌‌ی قیمت سهم و روندهای صعودی و نزولی در آن به سهام‌داران خرد خواهد داد.
معاملات عمده چه معاملاتی هستند؟
دومین نوع از معاملاتی که در بازار بورس انجام می‌شود معامله‌ی عمده است. معامله‌ای در بورس معامله‌ی عمده خطاب می‌شود که دارای دو ویژگی باشد. اولین ویژگی این است که تعداد سهام مورد معامله بیشتر از درصد مشخصی از کل سهام شرکت موردنظر باشد. این میزان برای شرکت‌‌‌‌‌‌‌هایی که بیش از سه میلیارد برگه سهم دارند، برابر یک درصد کل سهام و برای شرکت‌‌‌‌‌‌‌هایی که کمتر از سه میلیارد برگه سهم دارند، ۵ درصد کل سهام است.
معاملات خرد در بازار بورس کدام‌اند؟
آخرین نوع از انواع معاملات در بازار بورس معاملات خرد است. معاملات خرد همان معاملات عادی هستند که توسط سهام‌داران خرد صورت می‌گیرد. این نوع از معاملات شامل محدودیت‌های قیمتی و حجمی هستند. این امر بر خلاف معاملات بلوکی است که هیچ‌گونه محدودیتی دررابطه‌با قیمت و حجم نداشتند. سرمایه‌گذارانی که به‌صورت حرفه‌ای در این بازار مشغول هستند در فرایند انتخاب بهترین سهام از ارزش معاملات خرد برای تصمیم‌گیری استفاده می‌کنند، زیرا حجم و ارزش معاملات خرد در بورس میزان نقدشوندگی روزانه‌ی این بازار را مشخص می‌کند و اطلاعاتی را دررابطه‌با خریدوفروش سهام به سرمایه‌گذاران ارائه می‌دهد. در واقع میتوان گفت در یک روز معاملاتی سهام هر نماد بورسی با قیمت‌های مختلف و حجم‌های متفاوت به فروش می‌رسد. توجه به همین اطلاعات حائز اهمیت است.
ارزش کل معاملات چیست؟
ارزش کل معاملات که در صفحه‌ی اول سایت tsetmc.com با عنوان ارزش معاملات نام‌برده‌شده است، عبارت است از مجموع ارزش کل معاملات تابلو عادی بورس و یا فرابورس. بنابراین در ارزش معاملات، ارزش معاملات بازار مشتقه، بازار اوراق بدهی و صندوق‌های قابل معامله در نظر گرفته نمی‌شوند و فقط ارزش معاملات سهام، حق‌تقدم سهام، معاملات بلوکی و معاملات عمده لحاظ می‌شوند.
اگر برای یک نماد معاملاتی، حاصل‌ضرب حجم هر سفارش در قیمت آن سفارش را به دست آوریم و حاصل آن را برای سفارش‌های مختلف طی یک روز معاملاتی با هم جمع کنیم، ارزش معاملات آن نماد به دست می‌آید. حال اگر ارزش معاملات شرکت‌های مختلف پذیرفته شده در بورس را با هم جمع کنیم، ارزش معاملات بورس به دست می‌آید و اگر ارزش معاملات شرکت‌های مختلف پذیرفته شده در فرابورس را با هم جمع کنیم، ارزش معاملات فرابورس به دست می‌آید.
ارزش معاملات خرد و نحوه‌ی محاسبه‌ی آن
درصورتی‌که از ارزش کل معاملات، ارزش معاملات بلوکی و معاملات عمده را کسر کنیم، ارزش معاملات خرد به دست می‌آید. برای رصد کردن بازار، باید ارزش معاملات خرد را بررسی کرده و ارزش کل معاملات را مدنظر قرار نداد. برای محاسبه‌ی ارزش معاملات خرد بازار، باید ابتدا ارزش معاملات بورس و فرابورس را از صفحه اول سایت tsetmc.com برداشت کنیم و با کم‌کردن دو معامله‌ی بلوکی و عمده به ارزش معاملات خرد دست یابیم. همچنین برای محاسبه‌ی ارزش معاملات بلوکی و عمده بهترین روش این است که از فیلترنویسی استفاده کنیم. با انجام این کار ما ارزش معاملات بلوکی و عمده را در اختیار داریم و تنها اقدامی که لازم است انجام دهیم کسر این مقدار از ارزش کل است.
ارتباط ارزش معاملات خرد با ورود نقدینگی به بازار
برای تعیین ورود نقدینگی به بازار سرمایه بهتر است که ورود و خروج پول افراد حقیقی را در نظر گرفت. اما اگر ارزش معاملات خرد نسبت به میانگین یک ماه اخیر خودش رشد خوبی داشته باشد و این رشد حداقل برای ۳ روز معاملاتی ادامه یابد میتوان اینگونه برداشت کرد که بازار سرمایه مورد استقبال سرمایه‌گذاران خود قرار گرفته است و نقدینگی جدیدی وارد بازار شده است. اما نکته‌ی مهمی که لازم است بدانیم این است که اگر ارزش معاملات خرد روزانه کم باشد به این معنی نیست که نباید نسبت به خرید سهام اقدام کرد و از طرفی اگر ارزش معاملات نسبت به میانگین یک ماه اخیر خود رشد خوبی داشته باشد به این معنی نیست که باید نسبت به خرید سهام اقدام کرد.
به همین دلیل لازم است که علاوه بر دنبال‌کردن ارزش معاملات خرد ورود و خروج پول افراد حقیقی را نیز در بازار در نظر گرفت. افزایش حجم معاملات و به‌تبع آن ارزش معاملات، میتواند نشانه‌ای از انتهای روند نزولی یا انتهای روند صعودی باشد. گاهی اوقات نیز به هنگام رویت شدن مقاومت‌های تکنیکال، حجم معاملات افزایش پیدا می‌کند که میتواند نشانه‌ای از شکست مقاومت و یا فروش تعداد کثیری از سهام‌داران باشد. برای اینکه بتوان به طور دقیق‌تر تأثیر افزایش حجم معاملات و به‌تبع آن ارزش معاملات را در روند قیمتی بررسی کرد، باید از ابزارهای تکنیکال و تابلوخوانی نیز استفاده کرد و نباید صرفاً باتکیه‌بر ارزش معاملات، اظهارنظر کرد.
جمع‌بندی پیرامون ارزش معاملات خرد
همان گونه که متوجه شدیم ارزش معاملات در بورس یکی از مهم‌ترین فاکتورها در جهت تصمیم‌گیری سرمایه‌گذاران برای خرید سهام است. دانستیم که معاملات در بورس به ۳ شکل انجام می‌شود. معاملات عمده و بلوکی در حجم زیاد و معاملات خرد در حجم کم، این سه دسته را تشکیل میدهند. افراد برای سرمایه‌گذاری باید به معاملات خرد توجه ویژه‌ای داشته باشند. چون این از نوع از معاملات در واقع رابطه‌ی مستقیمی با ورود سرمایه به بازار بورس را دارند.
همچنین دانستیم که معاملات خرد در واقع همان معاملاتی هستند که سرمایه‌گذاران عادی در روزهای معاملاتی در ساعت مشخص انجام میدهند و برخلاف معاملات بلوکی، این نوع از معاملات درون بازار صورت می‌گیرد. برای محاسبه‌ی ارزش این نوع از معاملات نیز تنها کافی است ارزش کل معاملات را که از حاصل‌ضرب حجم هر سفارش در قیمت آن سفارش و جمع سفارش‌های مختلف طی یک روز معاملاتی به دست می‌آید را داشته باشیم و با کسر معاملات بلوکی و معاملات عمده به ارزش معاملات خرد برسیم.
