همه‌ی فعالان بازار سرمایه همواره در پی راه‌هایی برای افزایش دارایی خود و کاهش ریسک ازدست‌رفتن سرمایه‌شان هستند. ازاین‌رو، مسیرهایی را برای رسیدن به سود بیشتر انتخاب میکنند که پرطرف‌دارترین آنها معمولاً خرید سهام در بازار سرمایه است. اما این بازار پرسود ابزارهای متنوع دیگری را نیز برای کسب بازدهی در سرمایه‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌گذاری‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌ها در اختیار ما قرار داده است که عموماً از توجه ما نهان می‌ماند.
«صندوق کالایی» یکی از این ابزارهای به‌صرفه و مطلوب برای کسب سود در بازارهای مالی است که در بورس کالا به سرمایهگذاران ارائه می‌شود، تا مشتریان با خرید ارزش هر کالا، بدون نگرانی درباره‌ی نگهداری کالای فیزیکی و ریسکهای آن، از منافع رشد ارزش آن برخوردار شوند. در واقع، صندوقهای کالایی با ازبین‌بردن هزینه‌های مازادی که خرید فیزیکی کالا به سرمایهگذار تحمیل می‌کند، صاحبان خود را بی‌واسطه به سود سرمایه‌شان نزدیک می‌کند. اما صندوق کالایی چیست و چطور می‌توان از آن بهره برد؟ در این مقاله معرفی مختصری از این ابزار مالی خواهیم داشت.
صندوق کالایی چیست؟
صندوق کالایی یکی از انواع صندوقهای سرمایهگذاری به شمار می‌رود که منابع مالی آن به‌جای آنکه در سهام شرکت‌ها یا سپرده‌های بانکی سرمایهگذاری شود، در اوراق بهادار مبتنی بر سپردهی کالایی سرمایهگذاری می‌شود. دارایی این صندوق‌ها شامل «گواهی سپرده کالایی»، «قراردادهای آتی»، «قراردادهای سلف موازی استاندارد» و «قراردادهای اختیار معامله» است و این اوراق بهادار، در حقیقت نماد ارزش کالایی هستند که صندوقهای کالایی در آنها سرمایهگذاری میکنند.
صندوق کالایی به سرمایهگذاران این امکان را میدهد تا بدون خرید مستقیم و فیزیکی کالاها، در سود معاملات آن کالا در بازار سهیم شوند. به همین دلیل تحولات بازار کالایی که صندوق کالایی مبتنی بر آن است، بر روی قیمت واحدهای صندوق اثرگذار خواهد بود. هر یک از متقاضیان یا خریداران میتوانند با داشتن کد بورسی، مثل خرید سهام در بورس، این صندوق‌ها را در بازار بورس خریداری کنند و در کالاهایی همچون زعفران، طلا، فلزات گران‌بها یا محصولات کشاورزی سرمایهگذاری کنند.
برخی از صندوقهای کالایی مبتنی بر سهام صنایع هستند، به این معنا که در شرکت‌های مرتبط با منابع طبیعی یا صنعت و معدن سرمایهگذاری میکنند. اما پرطرف‌دارترین و محبوب‌ترین صندوقهای کالایی آن دسته از صندوق‌هایی هستند که بر اساس قیمت یک کالای خاص مانند نفت خام، طلا، نقره یا محصولات کشاورزی ارزش می‌یابند. این صندوق‌ها قیمت این کالاها را در بازار معاملات ردیابی و یک شاخص معین را دنبال میکنند تا به رشد سرمایه دست یابند.
انواع صندوق کالایی
صندوقهای کالایی بر اساس اینکه منابع مالی آنها صرف چه نوع سرمایهگذاری می‌شود به دودسته تقسیم میشوند:
صندوقهای تک کالایی: در این صندوق‌ها سرمایه‌ها و منابع مالی در یک نوع کالا و دارایی خاص نظیر طلا، نفت یا محصول کشاورزی خاصی سرمایهگذاری می‌شود. بیشتر صندوقهای کالایی فعال در بازار بورس ایران در حال حاضر از نوع صندوق تک کالایی هستند.
صندوق چند کالایی یا شاخصی: منابع مالی و داراییهای این صندوق‌ها در ترکیبی از داراییهای مبتنی بر کالا سرمایهگذاری میشوند. صاحبان سرمایه برای بهره‌بردن از سود معاملات کالاهای مختلف میتوانند با خرید صندوقهای چند کالایی داراییهای خود را در بخش‌های گوناگون سرمایهگذاری کنند.
مزایای سرمایهگذاری در صندوق کالایی
سرمایهگذاری در صندوق کالایی یکی از مسیرهایی است که از چند جنبه می‌تواند مزیت‌های بی‌شماری را به دنبال داشته باشد. خرید این صندوق‌ها علاوه بر حفظ سرمایهی صاحبان ثروت و کمک به رشد و سود بیشتر برای آنها، به نفع اقتصاد کشور نیز هست و از رکود بازار و تجمیع ثروت در مبادی پس‌اندازی جلوگیری می‌کند. همچنین این روش سرمایهگذاری با کاهش هزینه‌های معمول برای سرمایهگذاران، رسیدن به سود بیشتر در کوتاه‌مدت را برای آنان میسر می‌کند. این صندوق‌ها به دلیل نقدشوندگی بالا، کمک به تنوع پرتفوی و نیز پشتوانهی قوی، همواره یکی از انتخاب‌های مطمئن سرمایهگذاران برای خرید بوده‌اند. در ادامه، هر یک از این جنبه‌ها به تفکیک بررسی می‌شود.
ساعت معامله صندوقهای به چه صورت است؟
بازی دو سر برد برای اقتصاد کشور و سرمایهگذاران در صندوق کالایی
خرید صندوق کالایی و سرمایهگذاری در آن به‌عنوان یک ابزار مالی قدرتمند، به دلیل حفاظت از دارایی سرمایهگذاران در برابر نوسان قیمت‌ها و تورم، به سودرسانی به صاحبان ثروت کمک می‌کند. برای مثال، خرید طلای فیزیکی برای درامان‌ماندن از نرخ تورم، این سرمایه را از چرخه‌ی اقتصاد کشور خارج می‌کند. ضمن اینکه ریسک ازدست‌دادن کالای فیزیکی را برای دارنده‌ی آن به همراه دارد. راهکار جایگزین برای کاهش ریسکهای موجود این است که به‌جای خرید فیزیکی کالا و انبارکردن آن، واحدهای صندوق آن کالا خریداری شود. بدین ترتیب، خریدار صندوق می‌تواند مستقیماً از سود بازار طلا بر سرمایه خود بیفزاید و ریسک خرید و نگهداری طلای فیزیکی، تقلبی نبودن و غیره را کاهش دهد.
سرمایهگذاری در مسیری با پشتوانه اقتصادی در صندوق کالایی
همان‌طور که ذکر شد، خریدوفروش صندوقهای کالایی در بورس کالا انجام می‌شود و ازآنجاکه این فرایند کاملاً تحت نظارت سازمان بورس است، امکان هرگونه تقلب، کلاهبرداری یا ازدست‌رفتن سرمایه به دلایل عدم امنیت منتفی است. از سوی دیگر، سرمایهگذاری در قالب صندوقهای کالایی، گواهی سپردهی کالای موردنظر را به‌عنوان پشتوانهی سرمایهگذاری داراست و ازاین‌جهت برخی از ریسک‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌ها که در سرمایه‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌گذاری‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌های بدون پشتوانه مطرح میشوند، موضوعیت نخواهند داشت. بدین ترتیب، سرمایهگذاران و خریداران میتوانند با اطمینان کامل به این بازار و قوانین موجود در آن، اقدام به خرید صندوق‌ها و سرمایهگذاری در هر یک از آنها نمایند.
به حداقل رسیدن هزینه‌ی سرمایهگذاری در صندوقهای کالایی
برخی از سرمایهگذاران در بازارهای خارج از بورس اقدام به خرید کالاهای فیزیکی میکنند. این مدل سرمایهگذاری هزینه‌های بسیاری را بر سرمایهگذار تحمیل می‌کند. در این روش سرمایهگذاری جدای از هزینه‌های خرید کالاهای فیزیکی و هزینه‌ی حمل‌ونقل کالاها، هزینه‌ی نگهداری و انبارداری نیز سهم چشمگیری خواهند داشت. همچنین در برخی کالاها شرایط خاصی برای نگهداری و انبار آن باید رعایت شود که در غیر این صورت، خسارت‌های مادی فراوانی به اصل کالا وارد می‌شود. همه این هزینهها با جایگزین‌کردن صندوق کالایی، قابل حذف یا کاهش چشمگیر است و سرمایهگذار از صرف مبالغ اضافی و ریسک ازدست‌رفتن اصل فیزیکی کالا معاف خواهد بود. علت کاهش برخی از این هزینهها استفاده از صرفه‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌های ناشی از مقیاس است.
امکان بهره‌مندی از پرتفوی متنوع در صندوقهای کالایی
یکی از دغدغه‌های سرمایهگذاران در خریدوفروش سهام و صندوقهای سرمایهگذاری، بهره‌مندی از تنوع سبد دارایی به‌منظور کاهش و حذف ریسک غیرسیستماتیک است. این تنوع به سهام‌داران این امکان را میدهد که باتوجه‌به نوسان‌های بازار و تغییر در قیمت‌های دارایی‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌ها، ریسک از دست‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌رفتن اصل سرمایهی خود را حداقل نمایند. به بیان دیگر، هرچه تنوع سبد داراییهای شما بیشتر باشد، ریسک ازدست‌رفتن سرمایهی شما کمتر می‌شود. یکی از مزیت‌های صندوقهای کالایی این است که میتوانند چنین تنوعی را به گزینه‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌های سرمایهگذاری بازار بدهند و سرمایهگذاران میتوانند بنا به ارزش سهام هر صندوق در بازار، از سود چندین کالای متنوع بهرهمند شوند و دارایی خود را در سبدهای گوناگون تقسیم نمایند.
امکان نقدشوندگی دارایی در صندوقهای کالایی
یکی دیگر از مزایای صندوق کالایی، وجود فرایند بازارگردانی است در آنها است. بازارگردانی فرایندی است که خاصیت نقدشوندگی داراییهای سرمایهگذاران را افزایش میدهد. بازارگردانی همچنین باعث می‌شود صف خریدوفروش در بازارهای هیجانی مثبت و منفی این صندوق‌ها تشکیل نشود و در نتیجه، هر زمان که سرمایهگذاران بخواهند، میتوانند دارایی خود از این صندوق‌ها را نقد کنند یا برای سرمایهگذاری در صندوق اقدام نمایند.
مطلب پیشنهادی: بهترین صندوق سرمایهگذاری کدام است؟
یک صندوق کالایی چگونه کار می‌کند؟
صندوقهای کالایی معمولاً بر روی داراییهای فیزیکی و یا گواهی سپردهی داراییهای فیزیکی سرمایهگذاری میکنند. دارندگان واحدهای صندوق سرمایهگذاری کالایی مالک مستقیم کالا یا گواهی سپردهی کالایی سرمایهگذاری شده نیستند. اما به‌واسطه‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌ی سرمایهگذاری در صندوق کالایی از عواید ناشی از افزایش ارزش دارایی بدون پذیرش برخی از ریسک‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌ها بهرهمند خواهند شد.
نحوه سرمایهگذاری در صندوقهای کالایی
برای خرید و سرمایهگذاری در صندوقهای کالایی قابل معامله پیش از هر چیز می‌بایست کد بورسی را از سازمان بورس دریافت کنید. بعد از دریافت کد بورسی، دسترسی شما به سامانهی معاملات آنلاین کارگزاری خود برقرار می‌شود و از طریق آن سامانه، همانند خرید سهام که نماد موردنظر خود را جستجو می‌کردید، نماد صندوق کالایی مورد درخواست خود را جستجو می‌کنید و آن را در بازه‌ی قیمت مجاز برای خرید سفارش می‌دهید.
سازمان بورس این امکان را برای مشتریان در نظر گرفته که لیست صندوقهای کالایی فعال که مجوز لازم را از این سازمان دریافت کرده‌اند، در سایت بورس کالای ایران مشاهده کنند.
همچنین برای سرمایهگذاری در صندوقهای مبتنی بر ساختار صدور و ابطال می‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌توانید به دفاتر صندوق مدنظر یا سامانهی معاملاتی صندوق صدور و ابطالی مدنظر مراجعه نمایید.
دارایی موجود در صندوق کالایی
همان‌طور که از نام این ابزار مالی مشخص است، دارایی اصلی موجود در صندوق کالایی، اوراق بهادار مبتنی بر ارزش کالا است. اوراقی همچون: «گواهی سپرده کالایی»، «قراردادهای آتی»، «قراردادهای سلف موازی استاندارد» و «قراردادهای اختیار معامله» که میتوانند با اختیار معامله یا بدون اختیار معامله باشند. البته برای کاهش درصد ریسک صندوق، بخشی از این دارایی از سوی مدیریت صندوق به‌اجبار به اوراق درآمد ثابت اختصاص می‌یابد. همچنین در مواردی که صندوق حاوی اوراق بهادار این‌چنینی است، دیگر کالای فیزیکی همراه با صندوق خریداری و نگهداری نمی‌شود و به‌جای آن گواهی سپرده کالایی خریداری می‌شود. به این دلیل که ریسک خریدوفروش فیزیکی کالا از بین برود و معاملات در بازار بورس با تضمین و شفافیت بیشتری صورت گیرد.
گواهی سپرده کالایی چیست؟
گواهی سپرده کالایی در واقع اوراق بهاداری است که مالکیت سرمایهگذار بر مقدار معینی از کالا را نشان میدهد و این گواهی در حقیقت به‌جای خرید فیزیکی کالا صادر می‌شود و ضمانت و پشتوانه آن، انباری است که تأییدیه بورس را دارد و از سوی این سازمان اصالت کالا تضمین شده است. ازآنجاکه گواهی سپرده کالایی ورقی بهادار است، در معاملات بازار قابل‌استفاده بوده و ازاین‌جهت صادر می‌شود که خریدوفروش صندوق‌ها در فرایندی ساده‌تر و آسان‌تر صورت گیرد. در بازار سرمایهی ایران در حال حاضر، گواهی سپرده‌های زعفران، طلا و پسته شناخته‌شده‌ترین گواهی‌های قابل معامله هستند.
سرمایهگذاری در مسکن با پول بسیار کم!
ریسک خرید صندوق کالایی
همانند همه ابزارهای مالی دیگر، صندوقهای کالایی نیز ریسکهای خاص خود را دارند که در این بخش به‌صورت خلاصه به انواع ریسک موجود در خرید صندوقهای کالایی اشاره می‌شود:
- ریسک مربوط به متغیرهای کلان اقتصادی
- ریسک عملیاتی
- ریسک نظارتی
- ریسک بازخرید صندوق
- ریسک مدیریت غیرفعال صندوق
- ریسک خسارت به کالای صندوق
- ریسکهای معاملاتی صندوق در بازار
لیست صندوقهای سرمایهگذاری کالایی پذیرش شده
سخن پایانی پیرامون صندوق سرمایهگذاری کالایی
صندوق کالایی نوعی ابزار سرمایهگذاری در بازار بورس است که دارایی آن مبتنی بر کالاهای ارزشمند نظیر فلزات گران‌بها، محصولات کشاورزی و دیگر کالاهایی است که با نوسانات بازار ارزش آنها دچار تغییر می‌شود. صندوقهای کالایی محبوبیت زیادی میان سرمایهگذاران دارند و روزبه‌روز به تعداد آنها افزوده می‌شود. مزیت‌هایی که صندوق کالایی در اختیار سرمایه‌داران قرار میدهد، آن را به انتخابی مطلوب برای سرمایهگذاری تبدیل کرده است، تا جایی که بیشتر صاحبان ثروت به‌جای خرید کالای فیزیکی ترجیح می‌دهند صندوق کالایی آن را در بازار بورس خریداری کنند تا از سود آن کالا در جریان معاملات بهرهمند گردند.
