صرافی غیرمتمرکز (DEX) چیست و چگونه کار می‌کند؟
در صرافی غیرمتمرکز (Decentralized Exchange) با نام اختصاری (DEX)، همان گونه که از نامش پیداست، کاربران بدون نیاز به‌واسطه، ارزهای رمزنگاری شده را به‌صورت همتا به همتا با یکدیگر معامله می‌کنند.
مقدمه
برای درک بهتری از تعریف صرافی غیرمتمرکز، شاید یک مقایسه کوتاه با صرافیهای متمرکز کار را ساده کند. در صرافیهای متمرکز یک فرد یا واسطه معتبر برای کمک به رسیدگی انجام معاملات وجود دارد و بر معاملات کاربران نیز نظارت می‌کند. به بیان ساده‌تر، صرافیهای متمرکز مانند بانک عمل می‌کنند.
با این تعریف میتوان حضور یک ناظر را در صرافیهای متمرکز درک کرد. اکنون، می‌خواهیم درباره صرافی غیرمتمرکزی صحبت کنیم که هیچ‌کس (فرد یا نهاد) نظارتی روی آن ندارد. ممکن است پرسش‌ها و ابهاماتی برایتان ایجاد شود. مثلاً اینکه چگونه میشود به یک صرافی اعتماد کرد که هیچ‌کس عملکردش را رصد نمی‌کند؟ تا پایان این مقاله از آکادمی دانایان همراه ما باشید.
تعریف صرافی غیرمتمرکز
همان‌طور که در ابتدای مقاله گفته شد، در صرافیهای غیرمتمرکز کاربر بدون واسطه با کاربر دیگری معامله می‌کند. همچنین، در این صرافی‌ها قراردادهای هوشمند مبتنی بر بلاک‌چین جایگزین نهاد تسهیل‌کننده یا ناظر میشود و از این طریق مبادلات صورت می‌گیرد.
حالا اگر اطلاعاتی هرچند مختصر، درباره بلاک‌چین و قراردادهای هوشمند داشته باشید، به‌راحتی تأثیر قراردادهای هوشمند در ایجاد امنیت و شفافیت در صرافیهای غیرمتمرکز را متوجه خواهید شد.
بلاک‌چین چیست؟
بلاک‌چین مجموعه‌ای از بلاک‌ها است که به‌صورت یک زنجیر به هم وصل شده‌اند. هر یک از بلاک‌ها در این ساختار شامل اطلاعات تراکنشها در شبکه است که توسط کاربران شبکه تأیید و اطلاعات جدیدتری به آن اضافه شده است. نکته مهم اینکه از یک دستورالعمل و راه‌حل برای توافق همه اعضا در اضافه‌کردن تراکنشها استفاده میشود تا احیاناً یکی از کاربرها بلاک‌چین را به‌صورت عمدی با اطلاعات اشتباه به‌روز نکند.
قراردادهای هوشمند مبتنی بر بلاک‌چین نیز، برنامه‌هایی هستند که در صورت اجراسازی شرایط و ضوابط از پیش تعیین شده توسط طرفین قرارداد، روی شبکه بلاک‌چین ثبت و به‌صورت اتوماتیک پیاده‌سازی می‌شوند. کاربرد اصلی قراردادهای هوشمند (Smart Contract) توافق‌ها بین اشخاص و سازمان‌های مختلف بدون دخالت شخص ثالث است.
شفافیت صرافیهای غیرمتمرکز
در مقایسه با تراکنش‌های مالی سنتی که غیرشفاف هستند و از طریق واسطه‌ها انجام می‌شوند، DEXها شفافیت کاملی را در مورد جابه‌جایی وجوه و مکانیسم‌های تسهیل‌کننده مبادله ارائه می‌دهند. علاوه بر این، ازآنجایی‌که وجوه کاربران در طول معاملات از طریق کیف پول رمزنگاری شخص ثالث عبور نمی‌کند، صرافیهای غیرمتمرکز به‌راحتی قادر هستند ریسک زیان کاربران و خطرات تمرکز سیستمی را در اکوسیستم ارزهای دیجیتال کاهش داده یا به حداقل برسانند.
پرکاربردترین صرافیهای غیرمتمرکز کدام‌اند؟
چندین نوع صرافی غیرمتمرکز وجود دارد که هر کدام مزایا و نحوه مبادلات متفاوتی را از نظر مجموعه ویژگی‌ها، مقیاس‌پذیری (توانایی یک ارز دیجیتال برای مقابله با هجوم تعداد زیادی از تراکنشها در یک‌زمان) و عدم تمرکز ارائه می‌دهند.
دو نوع متداول از این صرافی‌ها عبارت‌اند از:
- DEXهای کتاب سفارش: سوابق مربوط به سفارش‌های بازخرید و فروش جفت دارایی‌های خاص را جمع‌آوری می‌کند.
- بازارسازان خودکار (AMM): مشکلات مربوط به حجم معاملات صرافیهای غیرمتمرکز را حل می‌کند.
صرافیهای غیرمتمرکز و احتمال هک آنها
در صرافیهای غیرمتمرکز امکان ثبت‌نام و احراز هویت از طریق اتصال کیف پول دیجیتال کاربران وجود دارد و به‌این‌ترتیب احتیاجی به انتقال دارایی به کیف پول صرافی نیست؛ بنابراین، در این سیستم‌ها احتمال هک‌شدن حساب صرافی یا بلوکه‌شدن دارایی کاربر کمتر خواهد بود. این پلتفرم‌ها به دلیل اینکه خارج از نظارت یک نهاد واحد هستند، فقط از ویژگی‌های بلاک‌چین و قراردادهای هوشمند برای کنترل پلتفرم خود بهره‌مند می‌شوند.
موتور تطبیق داخلی در صرافی غیرمتمرکز؟
منظور از موتور تطبیق داخلی آن است که این موتورها، مهم‌ترین بخش صرافیهای ارز دیجیتال هستند و تمام سفارش‌های کاربران را نگهداری می‌کنند. دارندگان ارزهای دیجیتال می‌توانند با استفاده از موتور تطبیق، حاشیه سود خود را در خریدوفروش دارایی‌ها با بیشترین قیمت ممکن در بازار، افزایش دهند.
مزایا و معایب صرافیهای غیرمتمرکز
صرافیهای غیرمتمرکز مزایای متعددی دارند که از جملهی آنها میتوان به موارد زیر اشاره کرد.
حضانت: صرافیهای غیرمتمرکز برای اتصال به کیف پولهای دیجیتال و انجام تراکنشها احتیاجی به کلیدهای خصوصی کاربران ندارند.
تنوع: در صرافیهای غیرمتمرکز طیف وسیعتری از رمزارزها قابلیت معامله دارند و از این نظر تنوع بیشتری در معاملات آنها نسبت به صرافیهای متمرکز وجود خواهد داشت.
کارمزد پایین: در صرافیهای غیرمتمرکز میزان کارمزد دریافتی صرافی باتوجه‌به میزان کاربرانی که در حال معامله هستند تغییر می‌کند، اما بازهم پایین‌تر از میزان کارمزد در صرافیهای متمرکز است.
همچنین برخی از معایب این صرافی‌ها نیز موارد زیر را شامل میشود.
حجم کم معاملات: ازآنجایی‌که صرافیهای غیرمتمرکز جدیدتر هستند معمولاً حجم معاملات کمتری در مقایسه با پلتفرم‌های متمرکز دارند.
سرعت محدود: پروسه بررسی و اعتبارسنجی تراکنشها در شبکه بلاک‌چین طولانی است.
کارکرد معاملاتی محدود: باتوجه به اینکه صرافیهای غیرمتمرکز اخیراً قابل‌اجرا شده‌اند، تمایل دارند بر اجرای سفارش‌های خریدوفروش ساده تمرکز کنند.
۴ پلتفرم صرافی غیرمتمرکز
در ادامه ۴ نوع از صرافیهای غیرمتمرکز را مثال میزنیم که عبارت‌اند از:
- صرافی غیرمتمرکز یونی‌سواپ (UniSwap): در سال ۲۰۱۸ بر بستر اتریوم تأسیس شد و برای کاربران امکان معامله رمزارزها را با هزینه‌های کمتر، سرعت بیشتر و بدون واسطه‌های معمول صرافیهای سنتی فراهم کرده است.
- پنکیک سواپ (PancakeSwap): یکی از ویژگی‌های مهم پنکیک سواپ، حجم بالای معاملات آن است. کاربران می‌توانند رمزارزهای خود را به‌عنوان آورده وارد صرافی غیرمتمرکز کرده و به‌عنوان پاداش درآمد کسب کنند.
- سوشی سواپ (Sushi Swap): یکی از ویژگی‌های بااهمیت Sushi Swap، “عایق‌ها” است که به کاربران امکان می‌دهد تا با ارائه وجوه خود از جفت‌ارزها، درآمد ثابتی کسب کنند. جفت‌ارز به ترکیب دو ارز گفته میشود. در بازار جفت‌ارزها، ارزش یک ارز در مقابل ارز دیگر اندازه‌گیری میشود. یعنی آنچه معامله میشود، ناشی از رشد یا افت نرخ برابری میان دو ارز (دیجیتال) است.
- تراست والت: در بخش صرافی غیرمتمرکز تراست والت، میتوان بدون واسطه به صرافیهای غیرمتمرکز مانند پنکیک سواپ متصل شد و به مبادله یا معامله کوین موردنظر پرداخت.
چشم‌انداز صرافیهای غیرمتمرکز
ایده ساخت بسیاری از صرافیهای غیرمتمرکز داشتن زیرساخت زنجیره‌ای بدون مجوز و سرتاسری بدون نقاط ضعف و مالکیت غیرمتمرکز در میان جامعه‌ای از سهام‌داران توزیع شده است. این به طور معمول به این معنی است که حقوق اداری پروتکل توسط یک سازمان مستقل غیرمتمرکز (DAO)، متشکل از جامعه‌ای از سهام‌داران که در مورد تصمیمات پروتکل کلیدی رأی می‌دهند، اداره میشود.
ابتدای مقاله، در تعریف صرافیهای غیرمتمرکز توضیح دادیم که این نوع از صرافی‌ها بدون واسطه هستند و از قوانین خاص دولت یک کشور پیروی نمی‌کنند.
جمع‌بندی
در این مقاله توضیح داده شد که صرافی غیرمتمرکز و معایب و مزایای آن چیست. همچنین در خلال مقاله اشاره شد که یکی از مهم‌ترین معایب صرافیهای غیرمتمرکز مسئله حجم معاملات است. از سوی دیگر باید این نکته را نیز ذکر کرد که برآورد گزارش‌ها و اظهارنظرهای کارشناسان اقتصادی حکایت از آن دارد که در سال جاری میلادی، استفاده از این نوع صرافی‌ها چندان ایمن نخواهد بود، چرا که برخی مشکلات پلتفرم‌های غیرمتمرکز از جمله عدم امکان ردیابی و تعیین قوانین همواره حواشی زیادی را حول صرافیهای غیرمتمرکز ایجاد کرده است. اما در حالت کلی تصمیم به انجام مبادلات در صرافیهای متمرکز و غیرمتمرکز بستگی به کاربر و نیازهای شخصی او دارد.
