هر شرکتی، دارایی‌هایی دارد که در ترازنامه‌ی آن درج و ثبت شده است. ارزش و قیمت دارایی شرکت‌ها در طی زمان، در حال تغییر خواهد بود. در روش افزایش سرمایه از روش تجدید ارزیابی دارایی‌ها، شرکت‌ها قادر خواهند بود تا با رعایت مقررات قانونی، دارایی‌های خود را ارزش‌گذاری مجدد کرده، مازاد آن را به حساب سرمایه منتقل سازند. در این مطلب، قصد داریم تا تمام آن‌چه که در این شیوه از افزایش سرمایه وجود دارد بررسی نماییم.
افزایش سرمایه چیست؟
شرکت‌ها برای اجرایی کردن اهداف خود، نیاز به «تأمین مالی» خواهند داشت. یعنی روش‌هایی که بتواند منابع مالی و سرمایه‌ای شرکت را ایجاد و تغذیه نماید. بدین صورت، شرکت قادر خواهد بود تا برنامه‌ها و اهداف توسعه‌ی خود را ارتقا بخشد. از جمله روش‌هایی که شرکت‌ها می‌توانند برای تأمین مالی خود، به کار بگیرند، افزایش سرمایه است. در این روش، هدف آن است که رقم و مبلغ حساب سرمایه‌ی شرکت ارتقا یابد؛ این امر سبب ارتقای شرکت از نظر قراردادهای تجاری و … خواهد شد.
روش‌های افزایش سرمایه و افزایش سرمایه از منبع تجدید ارزیابی دارایی‌ها
در حالت کلی، چهار روش برای افزایش سرمایه بیان می‌شود که در لیست زیر بیان شده‌اند:
- افزایش سرمایه از طریق سود انباشته
- افزایش سرمایه از طریق آورده‌ی نقدی و مطالبات حال‌شده
- افزایش سرمایه از طریق تجدید ارزیابی دارایی‌های شرکت
- افزایش سرمایه از طریق صرف سهام
در هر کدام از این روش‌ها، براساس روش خاصی به تأمین مالی شرکت می‌پردازند. همچنین در این مطلب، روش سوم یعنی « افزایش سرمایه از طریق تجدید ارزیابی دارایی‌های شرکت» را بررسی و تشریح خواهیم نمود. این روش به خصوص در اقتصاد تورمی و لزوم ارتقا نسبت به کفایت سرمایه، بسیار کاربردی و مورد توجه خواهد بود.
مفهوم دارایی و افزایش سرمایه از محل تجدید ارزیابی دارایی
دارایی یا asset به کلیه‌ی منابعی گفته می‌شود که ارزش اقتصادی داشته، فرد، شرکت یا دولت می‌تواند مالکیت آن را در اختیار داشته باشد. انتظار می‌رود که دارایی در آینده برای فرد منافعی را به‌دنبال داشته باشد. به عبارت دیگر، دارایی باید بتواند در آینده (در طی زمان) جریان نقدی ایجاد کند یا سبب کاهش هزینه‌ها و افزایش فروش شود؛ به عنوان مثال تجهیزاتی که برای یک کسب و کار تهیه می‌شود، چون می‌تواند سبب درآمدزایی گردد، جزو دارایی آن کسب و کار محسوب می‌شود. در هنگام ثبت و تأسیس یک شرکت، کلیه‌ی دارایی‌ها، در ترازنامه درج خواهد شد.
دارایی‌ها می‌توانند به صورت جاری یا ثابت باشند. دارایی‌های جاری، آن دسته از دارایی‌ها هستند که خاصیت نقدشوندگی بسیار بالایی دارند و به صورت یک ساله، مورد استفاده قرار می‌گیرند، مانند پول نقد. همچنین دارایی‌های ثابت، برخلاف دارایی‌های جاری، جریان نقدی بیش‌تر از یک سال، ایجاد خواهند کرد.
دارایی‌های ثابت، خود به دو گروه دارایی‌های مشهود و نامشهود تقسیم می‌شوند. مبنای این دسته‌بندی، فیزیکی بودن یا نبودن آن دارایی است. دارایی‌هایی مانند زمین، ساختمان و … که وجود فیزیکی دارند، در گروه دارایی‌های ثابت مشهود قرار می‌گیرند. از طرف دیگر، نرم افزارها، علائم تجاری و … که به صورت فیزیکی نیستند، دارایی ثابت نامشهود خواهند بود.
افزایش سرمایه از محل تجدید ارزیابی دارایی‌ها چگونه است؟
با افزایش تورم در یک کشور، قدرت و ارزش پول آن کشور، افت پیدا می‌کند. در نتیجه‌ی این امر، در قیمت کالاها و خدمات جهش روبه بالایی رخ می‌دهد و اصطلاحاً گرانی به وجود خواهد آمد. این موضوع، در جنبه‌های گوناگون خود را نشان می‌دهد؛ به عنوان مثال نرخ تمام‌شده برای یک ساختمان، بر طبق وضعیت اقتصادی به وجود آمده (ناشی از تورم) با ارزش جاری آن متفاوت خواهد بود. یعنی قیمت ساختمان در اقتصاد تورمی، قیمتی بسیار بالاتر خواهد داشت؛ در نتیجه‌ی این شرایط، نمی‌توان تصمیم اقتصادی درست را اتخاذ نمود، چرا که اطلاعات ناقص و نامربوط است.
یکی از راهکارهایی که در چنین شرایطی، می‌تواند نقص این اطلاعات را برطرف سازد، تجدید ارزیابی دارایی‌ها است. در این روش، دارایی ثابت که قبلاً از ارزش و بهای خاصی برخوردار بوده است دوباره تعیین ارزش می‌شود. روشن است که به دلیل تورم، این ارزش فعلی (ارزش جاری)، از ارزش قبلی آن بالاتر است. بنابراین یک مابه‌التفاوت قیمتی میان قیمت قبلی و قیمت تورم‌یافته وجود دارد که به نام «مازاد تجدید ارزیابی» شناخته می‌شود. برای درک بهتر موضوع، یک مثال می‌زنیم.
تصور کنید شرکتی در سال ۱۳۶۰ تأسیس شده باشد. این شرکت در زمان تأسیس خود، زمین، ساختمان و تجهیزاتی را فراهم آورده است که به طور مثال، تمام آن‌ها در حدود ۱۰۰ میلیارد تومان ارزش داشته است. حال اگر این شرکت قصد افزایش سرمایه از تجدید ارزیابی دارایی‌ها داشته باشد، بعد از طی مراحل قانونی، کارشناس دادگستری اقدام به ارزش‌گذاری دوباره‌ی دارایی‌های آن شرکت خواهد کرد. به عبارت دیگر، دارایی‌های شرکت با نرخ روز، ارزش‌گذاری می‌شوند. از آنجا که تورم وجود داشته، نرخ زمین و ساختمان و دارایی‌ها، روند صعودی یافته است؛ بنابراین با قیمت‌گذاری جدید، دارایی‌ها می‌تواند چندین برابر قیمت اولیه ارزش داشته باشد.
ویژگی‌های افزایش سرمایه از تجدید ارزیابی دارایی‌ها
هر یک از روش‌های مختلفی که برای افزایش سرمایه در نظر گرفته می‌شوند، مزایا و ویژگی‌های خاص خود را دارد که برحسب زمان و شرایط شرکت، می‌توان بهترین شیوه را برای افزایش سرمایه انتخاب نمود. بنابراین آشنایی با ویژگی‌ها و امتیازات روش‌های گوناگون افزایش سرمایه در اتخاذ تصمیم در این زمینه، بسیار مؤثر است. در این بخش، قصد داریم تا مهم‌ترین ویژگی‌های افزایش سرمایه از روش تجدید ارزیابی دارایی‌ها را بررسی کنیم.
اولین ویژگی که در شیوه‌ی افزایش سرمایه از روش تجدید ارزیابی دارایی‌ها دیده می‌شود، به‌روزرسانی و ایجاد انضباط در اطلاعات دارایی‌های شرکت است. به این صورت که بعد از تجدید ارزش دارایی، با لیست جدیدی از قیمت‌ها و ارزش‌ها روبه‌رو خواهیم بود که واقعی‌تر و به‌روزتر هستند؛ چرا که بعد از تورمِ به‌وجودآمده، نرخ‌های قدیمی دیگر اعتباری ندارند.
ویژگی مهم دیگری که در افزایش سرمایه از تجدید ارزیابی دارایی‌ها دیده می‌شود، آن است که مابه‌التفاوت به‌وجود آمده از ارزش و قیمت جدید دارایی‌ها، سبب ایجاد نقدینگی نخواهد شد! به عبارت دیگر این افزایش قیمتی که در خصوص دارایی‌های شرکت وجود دارد، ارزش آن شرکت را بالاتر نمی‌برد. این موضوع در ادامه‌ی مطلب اثبات شده است.
معایب افزایش سرمایه از تجدید ارزیابی دارایی‌ها
در روش افزایش سرمایه از طریق تجدید ارزیابی دارایی‌ها، مشکلاتی نیز وجود دارد. این مشکلات سبب می‌شوند تا بسیاری از شرکت‌ها، رغبتی برای اعمال افزایش سرمایه‌ی خود از این طریق نداشته باشند. در این بخش، به معرفی مسائل و مشکلات این روش می‌پردازیم.
افزایش هزینه‌ی استهلاک، یکی از مسائلی است که در تجدید ارزیابی دارایی‌ها وجود دارد. همان‌طور که می‌دانید، گذشت زمان سبب فرسوده شدن و استهلاک وسایل، ابزارها و دیگر دارایی‌های فیزیکی خواهد شد. به عنوان مثال، یک ساختمان با گذشت زمان دچار فرسودگی می‌شود. این امر سبب می‌گردد علی‌رغم افزایش ارزش زمین (که ساختمان در آن واقع شده است)، هزینه‌ی بنای ساختمان به شدت دچار افت شود.
مشکل دیگری که در افزایش سرمایه از روش تجدید ارزیابی دارایی‌ها دیده می‌شود، افزایش هزینه‌های نگهداری است. از هر دارایی فیزیکی و غیرفیزیکی باید نگهداری شود. اِعمال نکات مراقبتی سبب می‌شود تا ارزش دارایی حفظ شود. این در حالی است که خودِ مراقبت و نگهداری، نیازمند صرف هزینه خواهد بود.
چگونگی انجام افزایش سرمایه از طریق تجدید ارزیابی دارایی‌ها
در گام اول برای افزایش سرمایه از طریق تجدید ارزیابی دارایی‌ها، شرکت باید به صورت قانون مراجعه نماید و از این‌که مشمول ماده‌ی ۱۴۱ قانون تجارت می‌شود، اطمینان حاصل یابد؛ در صورت شمول، این شرکت می‌تواند برای افزایش سرمایه به روش تجدید ارزیابی دارایی‌ها، اقدام نماید. لازم به ذکر است که این روش در اقتصادهای تورمی انجام می‌شود؛ بنابراین در شرایط ثبات قیمت‌ها، انجام تجدید ارزیابی دارایی‌ها توجیهی نخواهد داشت. در مرحله‌ی بعد، می‌بایست گزارش توجیهی حسابرس تهیه شود. با استفاده از نظر کارشناس دادگستری، می‌توان کلیه‌ی دارایی‌های شرکت را ارزش‌گذاری و قیمت‌گذاری نمود.
مبلغ حاصل از مابه‌التفاوت قیمت روز دارایی‌های شرکت، می‌تواند به سرمایه‌ی اسمی شرکت افزوده شود. این کار منجر به افزایش سرمایه به عنوان مثال از ۱۰۰ درصد تا ۵۰۰ درصد خواهد شد. مازاد تجدید ارزیابی، به عنوان بخشی از حقوق صاحبین سرمایه در ترازنامه در نظر گرفته می‌شود. در این شیوه، سهام‌دار جدیدی ایجاد نمی‌شود و در حالت کلی، در ارزش دارایی سهام‌داران نیز تغییری به وجود نخواهد آمد، چرا که افزایش سهام هر سهام‌دار، با افت قیمت هر سهام همراه بوده و سهم به صورت رقیق شده در می‌آید.
جمع‌بندی آکادمی دانایان
تأمین مالی از طریق افزایش سرمایه، از مهم‌ترین اقداماتی است که هر شرکت می‌تواند برای پیشبرد اهداف توسعه‌ای خود، در نظر داشته باشد. افزایش سرمایه از روش تجدید ارزیابی دارایی، یکی از چهار روش بیان شده برای افزایش سرمایه است. در روش افزایش سرمایه از طریق تجدید ارزیابی دارایی‌ها، شرکت‌ها می‌توانند نسبت به قیمت‌گذاری دارایی‌های خود اقدام نمایند. در شرایط تورم اقتصادی که قیمت کالا و خدمات افزایش پیدا می‌کند، قیمت‌گذاری دوباره‌ی دارایی‌های شرکت نیز با افزایش همراه خواهد بود. بنابراین مبلغی به عنوان مازاد تجدید ارزیابی، حاصل از مابه‌التفاوت قیمت دارایی در ابتدای تأسیس شرکت (هزینه‌ی اصلی پرداخت‌شده) و قیمت‌گذاری جدید، حاصل خواهد شد؛ این مبلغ به عنوان حقوق سهام‌داران در نظر گرفته می‌شود.
