افرادی که در بورس ایران و جهان معامله و خریدوفروش سهام می‌کنند. اغلب از دو روش تحلیلی تکنیکال و بنیادی بهره می‌برند که دارای معیارهای زیاد و متفاوتی است. یکی از معیارهایی که اکثر افراد با آن مواجه می‌شوند معیار نسبت قیمت به سود هر سهم یا P/E است. همهی افراد به دنبال شرکت‌هایی هستند که بهترین نسبت P/E را داشته باشد.
با استفاده از نسبت P/E میتوان به یک دیدگاه تحلیلی مطلوب و همچنین توان مقایسه‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌ی بین چند شرکت با یکدیگر، مقایسه‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌ی صنایع با یکدیگر و حتی مقایسه‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌ی یک شرکت با گذشته‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌ی خود دست پیدا کرد. در این نسبت از دو فاکتور بسیار مهم قیمت و سودسازی شرکتها به‌ازای هر سهم به طور هم‌زمان استفاده شده و داشتن درک مناسبی از مفهوم آن، به بهبود وضعیت تحلیل‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌ها و صحت آنها کمک خواهد کرد. ابتدا مروری بر مفهوم نسبت P/E و نحوه محاسبه آن داشته و سپس به بررسی آن می‌پردازیم که مقدار P/E چقدر باید باشد و آیا P/E بالا بهتر از P/E پایین است یا بلعکس.
P/E چیست؟
نسبت P/E که در فارسی به آن نسبت قیمت بر درآمد هر سهم price/earning per share گفته میشود. مفهومی است که نشان‌دهنده انتظارات سهام‌داران و سرمایه‌گذاران بازار از آینده‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌ی سودسازی شرکت است. این نسبت بیانگر آن است که یک سرمایهگذار حاضر است به‌ازای هر ۱ ریال سود و بازدهی که به دست بیاورد. چقدر پرداخت کند. به عبارتی دیگر شخصی که اقدام به سرمایهگذاری در بانک می‌کند. انتظار دارد که بانک به طور حدودی مبلغی معادل ۲۰ درصد سرمایه را به‌صورت سود سالیانه به وی پرداخت کند.
برای مثال اگر فرض کنیم شخصی ۱۰ میلیون تومان در بانک سرمایهگذاری کند. و مبلغ ۲۰۰۰۰۰۰ تومان سود سالیانه دریافت کند. برای محاسبه P/E سرمایهگذاری وی کافی است ۱۰ میلیون تومان را به سود وی که دو میلیون تومان است تقسیم که P/E=5 به دست خواهد آمد. این میزان از P/E برای سرمایه‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌گذاری‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌های بدون ریسک در نظر گرفته شده و اغلب برای مقایسه‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌ی سرمایه‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌گذاری‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌ها با یکدیگر از P/E سرمایهگذاری در بانک نیز استفاده میشود.
اگر بخواهیم مثال قبل را تفسیر کنیم می‌توانیم این‌طور عنوان کنیم که وقتی P/E سود بانکی برابر ۵ شود، شخص حاضر است ۵ ریال به‌ازای هر ۱ ریال سودی که دریافت می‌کند پرداخت نماید یا به عبارتی دیگر نسبت قیمت به سود ۵ یعنی حدود ۵ سال زمان لازم است تا اصل سرمایه شخص از طریق سود سرمایه‌گذاری‌اش به وی بازگردد.
محاسبه P/E و مشاهده P/E در بورس تهران
برای به‌دست‌آوردن و یا محاسبه P/E نیاز به دو فاکتور مهم قیمت روز سهم و نیز سود هر سهم یا EPS داریم.
روش‌های گوناگونی برای محاسبه انواع P/E وجود دارد که باید بر حسب نوع P/E مدنظر به روش محاسبه EPS دقت کنیم. اما به‌صورت کلی میتوان با مراجعه به صورت‌های مالی شرکت EPS آن را مشاهده کرد. همچنین در سایت مدیریت فناوری بورس تهران tsetmc نیز یکی از انواع P/E و EPS نمادی که مدنظر داریم قابل‌مشاهده است. برای مثال در تصویر زیر که مربوط به نماد بانک دی در سایت شرکت مدیریت فناوری بورس است. قیمت روز معامله سهام ۶۳۴ ریال و EPS برابر (۴۳۹-) ریال نشان‌داده‌شده است. از تقسیم این دو فاکتور عدد ۱.۴۵- به‌عنوان P/E به دست خواهد آمد. این P/E گذشته‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌نگر یا TTM محسوب میشود. برای روشن‌تر شدن موضوع در ادامه انواع P/E را بررسی خواهیم کرد.
انواع نسبت P/E – بهترین نسبت P/E
همان‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌طور که پیش‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌تر اشاره کردیم، نسبت P/E وابسته به نوع سودی که در محاسبات به کار گرفته شود. میتواند انواع مختلفی را تجربه کند. هرکدام از انواع این نسبت کاربردهای خاص خود را دارند.
نسبت P/E گذشته‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌نگر یا TTM
یکی از رایج‌ترین نسبت‌های قیمت به سود هر سهم، روش دنباله‌رو است که در آن از سود هر سهم یا همان eps تحقق‌یافته‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌ی سال مالی گذشته شرکت استفاده میشود. به‌این‌ترتیب با استفاده از سود سال گذشته‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌ی سهام، در نهایت P/E گذشته‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌ی سهم را نشان خواهد داد و کاربرد آن در پیشبینی سهم محدود بوده و چندان قابل‌استفاده نیست.
نسبت P/E برآوردی یا forward
نسبت قیمت به سود برآوردی به‌نوعی نقطه مقابل بهترین نسبت P/E گذشته‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌نگر است. در روش برآوردی از سود هر سهم یا همان eps پیش‌بینی‌شده و تحلیلی استفاده می‌کنیم و این نوع از P/E گزینه‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌ی مناسبی برای پیشبینی درباره وضعیت آینده و سودسازی سهام شرکت خواهد بود. پیشبینی eps آینده شرکت کار چندان راحتی نیست و برای برآورد این مقدار باید فروض و اصول متعددی را در نظر گرفت. درگذشته و تا سال ۱۳۹۶ شرکتها خود نیز اطلاعاتی درباره‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌ی پیش‌بینی‌شان از روند سودسازی سال آینده منتشر می‌کردند که در سال ۱۳۹۶ ارائه این گزارش‌ها لغو گردید.
نسبت P/E میانگین
نسبت قیمت به سود هر سهم به‌صورت میانگین نیز محاسبه میشود. برای به‌دست‌آوردن این فاکتور از سود تحقق‌یافته ۶ ماه اخیر شرکت و EPS پیش‌بینی‌شده ۶ ماه آینده به‌صورت هم‌زمان استفاده میشود. این روش گزینه مناسبی برای تحلیل وضعیت کلی سهام شرکت و نیز روند سودسازی آن در آینده است. زیرا که نگاه به گذشته و آینده هم‌زمان انجام شده است.
P/E بالای یک سهم نشانه چیست؟
برای توضیح این بخش به مثالی که در ابتدای این مقاله زدیم رجوع می‌کنیم. در این مثال شخصی ۱۰ میلیون تومان در بانک سرمایهگذاری کرده بود و سود ۲ میلیون‌تومانی دریافت می‌کرد که نسبت قیمت به سودی معادل ۵ برای وی به ارمغان می‌آورد.
از آخرین جزئیات سرمایهگذاری در بانک مطلع باشید.
این مقدار معادل آن است که ۵ سال طول خواهد کشید تا اصل سرمایه شخص از طریق این سرمایهگذاری به وی بازگردد.
همچنین فرض می‌کنیم P/E سهام بورسی که او برای سرمایهگذاری مدنظر داشت معادل ۷ باشد. در این شرایط سرمایهگذار میتواند باتوجه‌به بیشتر بودن P/E سرمایهگذاری در سهام مدنظرش، نتیجه‌گیری کند که سرمایهگذاری در بانک برای وی صرفه بیشتری داشته و منطقی‌تر است. گاهی افزایش قیمت سهام شرکتها نه به‌خاطر خود فعالیت اقتصادی آنها که در اثر مجموعه‌ای از عوامل مختلف اتفاق می‌افتد و سرمایهگذاری در آنها میتواند به‌خاطر دلایل دیگر و نه صرف شریک شدن در فعالیت تجاری اقتصادی آنها باشد که باید این نکته مهم را در نظر داشت.
P/E پایین یک سهم به ما چه می‌گوید؟
پیرامون بهترین نسبت P/E احتمالاً تا الان متوجه شده‌اید که نسبت P/E پایینتر جذابیت بیشتری برای سرمایه‌گذاران خواهد داشت. به‌عنوان‌مثال چنانچه در مقایسه P/E شرکتها شرکت A نسبت قیمت به درآمد ۴ و شرکت B نسبت قیمت به درآمد ۵ داشته باشد. شرکت A از لحاظ P/E جذابیت بیشتری برای سرمایهگذاری خواهد داشت. این به آن معناست که در شرکت B باید پول بیشتری برای به‌دست‌آوردن سود یکسان با شرکت A بپردازید. نکته‌ای که باید در نظر داشته باشیم آن است که در مقادیر بسیار پایین P/E باید دقت و تامل بیشتری داشته باشیم. چراکه طبیعتاً بازدهی‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌های احتمالی بیشتر در آینده، حامل ریسک‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌های احتمالی بیشتری نیز خواهد بود.
P/E منفی – ریسک بالا
باتوجه‌به آنکه قیمت منفی سهم ناممکن است. منطقی است که مقدار منفی نسبت قیمت به سود، از سود منفی سهم ناشی میشود. EPS منفی شرکت نشان‌دهنده‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌ی زیان‌ده بودن شرکت است. سرمایهگذاری در شرکت‌هایی که EPS یا P/E منفی دارند نیازمند تأمل و مهارت تحلیل بالاتری است. پیشنهاد میشود افرادی که از تجربه کافی برخوردار نیستند. به سراغ این شرکتها نروند. این شرکتها تنها در صورتی برای سرمایهگذاری جذاب هستند که پارامترهای مربوط به آنها به‌نوعی باشند که پیشبینی شود آنها از زیان خارج خواهند شد و می‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌توانند برای دوره‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌ی مالی آتی سودسازی کنند.
آیا ارزش‌گذاری شرکت تنها با استفاده از P/E منطقی است ؟
در سایت tsetmc علاوه بر P/E شرکتی که مدنظر دارید می‌توانید P/E گروه صنعتی که شرکت متعلق به آن است را هم مشاهده کنید. P/E شرکتها به‌تنهایی نمی‌تواند بیانگر همهی رفتارهای آینده و سودسازی یا عدم سودسازی شرکت در آینده باشد. به‌طورکلی P/E شرکتها تمایل به حرکت به سمت P/E گروهشان را دارند. همچنین علاوه بر نسبت قیمت به سود موارد و فاکتورهای مهم بی‌شمار دیگری نیز برای تحلیل شرکتها وجود دارد.
P/E بالا بهتر است یا پایین در یک‌کلام!
به‌طورکلی نسبت P/E نشان‌دهنده انتظارات سهام‌داران از آینده سودسازی شرکت است. این نسبت همچنین بیان می‌کند برای به‌دست‌آوردن یک ریال به‌عنوان بازدهی حاضر به پرداخت چه مبلغی هستیم و به طبع هرچقدر این مبلغ کمتر باشد برای سرمایهگذاری ما بهتر خواهد بود. به‌این‌ترتیب، مثلاً شرکتی که دارای نسبت قیمت به درآمد ۳ است به ما می‌گوید سه سال زمان برای بازگشت اصل پولمان لازم خواهد بود. به‌طورکلی مقایسه شرکتها تنها به‌وسیله P/E منطقی نخواهد بود همچنین باید به نحوه‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌ی به‌دست‌آوردن بهترین نسبت P/E که میتواند به روش‌های گذشته‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌نگر، برآوردی و … محاسبه گردد نیز دقت کنیم. اما در کل میتوان گفت P/E برآوردی پایینتر گزینه‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌ی جذاب‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌تری برای سرمایهگذاری خواهد بود.
