شاخص یا index، به معنای معیار است. با کمک این معیار، می‌توان وضعیت و تغییرات یک متغیر را در یک بازه‌ی زمانی خاص بررسی کرد. بنابراین شاخص بورس، معیاری است که از طریق آن می‌توان به ارزیابی بورس پرداخت. سرمایه‌گذاران و تحلیل‌گران اقتصادی، با کمک این شاخص‌ها، می‌توانند وضعیت بورس را بررسی کرده و در خصوص نوسانات آن در آینده، پیش‌بینی انجام دهند. شاخص‌های بورس، انواع مختلفی دارد. شاخص کل بورس، یک نمونه از مهم‌ترین شاخص‌هایی است که به منظور ارزیابی بورس، به کار می‌رود. اگر پیگیر اخبار بورس باشید، به احتمال زیاد اصطلاح «شاخص کل بورس» را شنیده‌اید. در این مطلب، به معرفی این شاخص و چگونگی محاسبه‌ی آن پرداخته‌ایم.

بورس و شاخص‌های بورس

بورس یک بازار است! در این بازار، سهام شرکت‌های مختلف، به خرید و فروش گذاشته می‌شود. برای سرمایه‌گذاران و تحلیل‌گران اقتصادی، این موضوع بسیار اهمیت دارد که وضعیت بازار بورس چگونه است؟ به عبارت دیگر، آن‌ها باید بفهمند که قیمت سهام در حال افت است یا خیزش؟ بنابراین معیارها و شاخص‌هایی نیاز است تا بتوان این بازار را ارزیابی کرد. شاخص‌ها و معیارهای زیادی وجود دارد که عملکرد بازار بورس را به صورت یک عدد نشان می‌دهد. بنابراین، با این شاخص‌ها می‌توان وضعیت کلی بازار بورس را بررسی و تحلیل نمود.
برای درک بهتر لزوم وجود شاخص‌ها، به ارزیابی نمرات و وضعیت تحصیلی یک دانش‌آموز، یک کلاس و یا یک مدرسه فکر کنید. نمره‌ی درسی، معیار خوبی برای ارزیابی دانش‌آموز است، هرچند در این پارامتر، ضعف‌هایی نیز وجود دارد. یا به عنوان مثال، میانگین نمرات کلاسی، شاخص خوبی برای ارزیابی کلی کلاس است. این ارقام، به شما کمک می‌کند تا رفتار دانش‌آموزان و کلاس را به طور کلی بهتر بسنجید. بنابراین اگر قصد دارید تا فرزند خود را در یک مدرسه‌ی بهتر و در کنارِ دانش‌آموزان در‌س‌خوان‌تری بنشانید، این پارامترها می‌تواند در انتخاب به شما، کمک‌کننده باشد.

انواع شاخص‌های بورس

برای ارزیابی بازار بورس، معیارهای فراوانی وجود دارد. در این بخش، قصد داریم تا گذری مختصر بر معرفی پرکاربردترین شاخص‌های بورس داشته باشیم.

• شاخص کل بورس
• شاخص قیمت
• شاخص قیمت هم‌وزن
• شاخص ۵۰ شرکت فعال‌تر
• شاخص ۳۰ شرکت بزرگ
• شاخص صنعت

شاخص آزاد شناورهمان‌طور که گفته شد، شاخص کل بورس، یکی از معیارهایی است که برای ارزیابی بازار بورس استفاده می‌شود. در ادامه، با این شاخص بیش‌تر آشنا خواهید شد.

شاخص کل بورس تهران

شاخص کل یا Tehran Exchange price index که به صورت اختصار با TEDPIX نشان داده می‌شود، یکی از معیارهای ارزیابی بورس است. نام دیگر شاخص کل بورس، شاخص قیمت و بازده نقدی است. در این شاخص، تغییرات (افزایش یا کاهش) قیمت سهام در کل بازار دیده می‌شود. شاخص کل، از پرکاربردترین شاخص‌ها در میان سرمایه‌گذاران و فعالین این حوزه است. در اخبار و رسانه‌ها، از شاخص کل بورس، به عنوان شاخص بورس تهران یاد می‌شود. در رسانه‌ها، شاخص کل، نمادی از رشد و افت بازار خواهد بود. البته این موضوع صددرصد صحیح نیست!
همان‌طور که بیان کردیم، در شاخص کل، تغییرات قیمت سهام دیده می‌شود. به زبان ساده‌تر، شاخص کل نشان می‌دهد که سبد سهام سرمایه‌گذار (سهام‌دار) چه تغییراتی (سود و زیان) خواهد داشت. فرض کنید که در طی یک سال شاخص کل بورس از عدد ۸۰ هزار به ۱۲۰ هزار برسد. در این صورت، گفته می‌شود که میانگین بازدهی بورس در طی این سال، ۵۰ درصد بوده است. یعنی اگر سرمایه‌گذاری، در سبد سهام خود از تمام شرکت‌های بورسی، سهام خریده باشد؛ ۵۰ درصد بازدهی کسب کرده است.

حداقل مبلغ برای سرمایه‌گذاری در بورس چه قدر است؟

آیا شاخص کل بورس، معیار مناسبی برای ارزیابی بورس است؟

در مقدمه‌ی این مطلب بیان کردیم که شاخص‌های بورسی برای ارزیابی بورس به کار می‌روند. لذا باید به این نکته توجه داشته باشیم که شاخص مورد نظر، ارزیابی صحیحی را ارائه دهد. برخی از کارشناسان بازار سرمایه، بر این اعتقاد هستند که شاخص کل بورس، نمی‌تواند معیار مناسبی برای سنجش و ارزیابی شرکت‌های بورسی باشد. آن‌ها علت این امر را تأثیرات قوی شرکت‌های با ارزش بازار بالاتر، می‌دانند.
برای روشن‌تر شدن این موضوع، باید بدانید که شاخص کل بورس، از طریق فرمولی محاسبه می‌شود. در این فرمول، هرچقدر که شرکت‌ها بزرگ‌تر و با سرمایه‌ی بیش‌تری باشند، شاخص کل را بیش‌تر تحت تأثیر قرار می‌دهند. بنابراین این امکان وجود دارد که نتیجه‌ی بازار با این معیار، به صورت معکوس تعیین شود. یعنی اگر روند کل بازار کاهشی باشد، افزایش قیمت سهام در شرکت‌های بزرگ می‌تواند این شاخص کل را مثبت نشان دهد!
موضوع اثرپذیری شاخص کل بورس از شرکت‌های بزرگ، می‌تواند منجر به اشتباه در تصمیم‌گیری شود. به طوری که سرمایه‌گذار به دلیل مثبت بودن این شاخص، اقدام به سرمایه‌گذاری کند. در حالی که وضعیت کلی بازار در اصل رقم منفی داشته و تنها به دلیل افزایش قیمت سهام شرکت‌های با ارزش بازار بالا، شاخص به مقدار مثبت رسیده است. قدیمی‌های بازار قانون نانوشته‌ای دارند. آن‌ها می‌گویند اگر شاخص کل بورس، مثبت باشد؛ ممکن است زیان کرده باشی. اما اگر این شاخص، منفی باشد؛ حتماً زیان کرده‌ای!

فرمول شاخص کل بورس

چنان‌که اشاره شد، برای محاسبه‌ی شاخص کل بورس، از یک فرمول خاص استفاده می‌شود. این فرمول در ادامه‌ی مطلب آورده شده است.
همان‌طور که در این فرمول دیده می‌شود، افزایش یا کاهش (به طور کلی نوسانات) قیمت سهام به صورت میانگین توسط شاخص کل بورس بیان می‌شود. تاریخ مبدأ معمولاً سال ۱۳۶۹ در نظر گرفته می‌شود. این سال به عنوان مبدأ تغییرات و نوسانات قیمتی بورس در نظر گرفته می‌شود.

کانسلیم چیست؟ راز یک استراتژی سودآور

نکات شاخص کل بورس

اولین نکته‌ای که در شاخص کل بورس اهمیت دارد، میزان تغییرات شاخص است نه عدد شاخص. به عنوان مثال اگر شاخص در طی یک سال از عدد ۲۰ هزار به ۳۰ هزار برسد، این رقم ۵۰٪ رشد اهمیت دارد نه ۳۰ هزار!
نکته‌ی دیگری که در خصوص شاخص کل بورس مطرح می‌شود، این است که مثبت بودن آن به معنای سودآوری سهام تمام شرکت‌های بورسی نیست! همان‌طور که اشاره کردیم، شرکت‌های با ارزش بازار کلان می‌توانند تأثیر بیش‌تری بر روی این شاخص داشته باشند. به عبارت دیگر در شاخص کل بورس، شما یک میانگین کل در اختیار دارید. برای وضوح بیش‌تر به میانگین نمرات یک کلاس توجه کنید. گرچه میانگین می‌تواند عدد قبولی (یک رقم بالای ۱۰) را نشان دهد، اما به معنای قبولی کل دانش‌آموزان یک کلاس نیست! بلکه امکان دارد برخی از دانش‌آموزان نمرات تک‌رقمی کسب کرده باشند اما تعدادی از دانش‌آموزان، این وضعیت را در میانگین کل، با نمرات بالای خود، خنثی خواهند کرد.
نکته‌ی آخری که در این مقوله می‌توان گنجاند، وضعیت سبد سهام سرمایه‌گذار است. همان‌طور که می‌دانید، سرمایه‌گذار می‌تواند در سبد سهام خود، از شرکت‌های مختلفی، سهام خریداری کند. یکی از اصول مهمی که در بازار بورس نیز مطرح می‌شود، همین تنوع در سبد سهام سرمایه‌گذار است. هر چقدر که سرمایه‌گذار، تنوع بیش‌تری را در سبد خود لحاظ کند، بازدهی سبد وی انطباق بیش‌تری با شاخص کل بورس خواهد داشت. تنوع در سبد سهام، هم‌چنین از نظر جبران خسارات وارده در سهام یک شرکت به‌خصوص، بهتر عمل می‌کند.

جمع‌بندی آکادمی دانایان

شاخص کل بورس، معیاری است که می‌تواند برای ارزیابی بورس استفاده شود. با این معیار، می‌توان وضعیت بازار بورس را از نظر تغییرات و نوسانات قیمتی، بررسی نمود. برای محاسبه‌ی شاخص کل بورس، فرمولی وجود دارد که به صورت تقسیم ارزش جاری بازار سهام در زمان محاسبه بر ارزش جاری بازار سهام در تاریخ مبدأ و حاصل‌ضرب نتیجه‌ی تقسیم در عدد ۱۰۰ تعریف می‌شود.
شرکت‌هایی که سرمایه‌ی کلانی دارند، بر شاخص کل بورس تأثیر می‌گذارند. همین امر می‌تواند سبب شود تا نتیجه‌ی این شاخص، چندان واقعی و صحیح نباشد. به طوری که بازار روند کاهش قیمتی را دنبال کرده باشد، اما به دلیل رشد سهام در شرکت‌های با سرمایه‌ی عظیم، شاخص کل بورس، مثبت دیده شود.

برای دسترسی به سایر محتواهای آموزشی و تحلیلی وارد شوید.

مقالات مرتبط

شاخص سهام آزاد شناور چیست؟ اثر نرخ بهره بر بورس چگونه است؟ بهترین کارگزاری بورس کدام است و چه ویژگی‌هایی دارد؟