سرمایه‌گذاران و افرادی که مشغول فعالیت در بازار سرمایه هستند از روشهای متفاوتی برای بررسی عملکرد شرکت‌های مختلف استفاده می‌کنند و همواره به دنبال راه‌های کاربردی‌تر و دقیق‌تری برای این کار می‌گردند تا بتوانند وضعیت شرکت‌های موردنظر را در آینده بررسی کرده و موقعیت‌های سرمایه‌گذاری مناسب را شکار کنند. یکی از روشهای پیداکردن ارزش سهام شرکت‌ها جریانات نقدی آزاد شرکت است. جریان نقدی موجود برای تمامی سرمایه‌گذاران شرکت اعم از سهام‌داران ممتاز و عادی را جریان نقدی آزاد شرکت می‌نامند. این جریانات نقدی دید بهتری نسبت به وضعیت عملکرد شرکت در زمان حال و آینده به سرمایه‌گذاران می‌دهد.
جریانات نقدی
جریانات نقدی شرکت‌ها به دو بخش جریان نقدی ورودی و جریان نقدی خروجی تقسیم‌بندی می‌گردد.
جریان نقدی ورودی شامل همه‌ی وجوه نقدی است که به شرکت موردنظر وارد می‌گردند. این واردشدن می‌تواند از طریق فروش محصولات تولیدی شرکت، فروش دارایی‌های شرکت همچون زمین، تجهیزات، ملک و… و همینطور سود حاصل از سرمایه‌گذاری‌های شرکت باشد.
جریان نقدی خروجی نیز شامل پول‌هایی است که از شرکت خارج می‌گردند و می‌تواند شامل هزینه‌ی تهیه‌ی موارد اولیه شرکت، حقوق کارمندان و کارگران، وام‌های شرکت و… شود.
بنابراین جریان نقدی آزاد شرکت برابر با مابه‌‌‌‌‌‌‌‌التفاوت جریانات ورودی و خروجی شرکت است.
انواع روشهای ارزشگذاری
در حالت کلی روشهای ارزشگذاری سهام شرکت‌ها به دودسته‌ی ارزشگذاری نسبی و ارزشگذاری بر اساس ارزش فعلی جریان‌های نقدی آتی تقسیم‌بندی میشود. روش دوم این‌گونه تعبیر میشود که مالک هر سهام شرکت، مالک بخشی از جریانات نقدی آینده شرکت نیز خواهد بود.
- تنزیل جریانات نقدی یا همان DCF که مخفف Discounted Cash Flow است یکی از روشهای بسیار محبوب در دنیای علوم مالی، جهت ارزشگذاری و برآورد دارایی‌های مالی شرکت یا استارتاپ موردنظر شناخته میشود. با استفاده از DCF می‌توان موقعیت‌های جذاب سرمایه‌گذاری روی شرکت‌ها، سهام و… را بررسی کرد. جریان‌های نقدی، به ورود یا خروج نقدینگی از یک شرکت، یا کسب‌وکار گفته میشود که در دوره‌های زمانی موردنظر محاسبه می‌گردد.
- دومین مدل پرکاربرد ارزشگذاری سهام شرکت‌ها روش تنزیل سود تقسیمی یا DDM است. DDM مخفف Dividend Discount Model بوده و جریانات نقدی را با سود تقسیمی شرکت برابر در نظر می‌گیرد. به تعبیر ساده این روش ارزش فعلی شرکت را با محاسبه ارزش فعلی سود‌های نقدی که شرکت در آینده تقسیم می‌کند، به دست می‌آورد. روش DDM معمولاً هنگامی به کار می‌رود که شرکت سودآوری خوبی داشته باشد و سود نقدی نیز پرداخت کند و لازمه‌ی آن، سیاست‌های منطقی تقسیم سود و تناسب آن با سودآوری شرکت است.
- ارزشگذاری بر اساس جریان نقدی آزاد یا FCF نیز که مخفف Free Cash Flow است، عموماً زمانی مورداستفاده قرار می‌گیرد که سرمایه‌گذار مالکیت کنترلی روی شرکت داشته و بر روی سیاست‌های شرکت از جمله تقسیم سود تأثیرگذار باشد. جریانات نقدی آزاد از بهترین شاخص‌های محاسبه و پیش‌بینی سوددهی شرکت است. این روش بیشتر در شرکت‌هایی که سود نقدی سهام پرداخت نمی‌کنند یا سودی که پرداخت می‌کنند متناسب رشد شرکت نیست، مورداستفاده قرار می‌گیرد و خود به دو بخش FCFF و FCFE تقسیم می‌گردد.
انواع روش ارزشگذاری جریان نقدی آزاد
در ادامه در خصوص انواع روشهای ارزشگذاری جریان نقدی آزاد توضیحاتی ارائه خواهیم کرد.
- جریان نقدی آزاد صاحبان سهام
جریان نقدی آزاد صاحبان سهام یا جریان نقدی آزاد اهرمی یا FCFE که برگرفته از Free Cash Flow to Equity است، از محاسبه جریان نقدی آزاد شرکت و کسر مخارج بدهی همچون پرداخت‌های بهره و اصل بدهی به دست می‌آید. روش FCFE روشن‌کننده وجه نقد در دسترس سهام‌داران شرکت است.
جریان نقد آزاد صاحبان سهام = سود خالص بعد از کسر بهره و مالیات + هزینه استهلاک – سرمایه‌گذاری در دارایی‌های ثابت – سرمایه‌گذاری در سرمایه در گردش غیرنقدی + افزایش خالص در اصل تسهیلات مالی دریافتی - جریان نقدی آزاد شرکت
جریانات نقدی آزاد شرکت‌ها که با FCFF (Free Cash Flow to The Firm) نیز بیان میشود، جریان نقدی باقی‌مانده قابل‌توزیع پس از پرداخت هزینه‌های عملیاتی شرکت می‌باشد که میان تمام سرمایه‌گذاران شرکت شامل وام‌دهندگان و سهام‌داران تقسیم می‌گردد. این روش به دلیل آنکه پرداخت‌های بهره اثرات اهرمی در محاسبه آن بی‌تأثیر است جریانات نقدی غیر اهرمی نیز نامیده میشود.
جریان نقدی آزاد شرکت = سود خالص + هزینه استهلاک + هزینه‌های مالی (نرخ مالیات -۱) – سرمایه‌گذاری در دارایی‌های ثابت – سرمایه‌گذاری در سرمایه در گردش
نکته‌ی جالب‌توجه آن است که چنانچه در شرکتی تنها منبع سرمایه، سهام عادی باشد، FCFF و FCFE آن با یکدیگر برابر میشود.
تحلیل بنیادی شرکت با استفاده از جریانات نقدی آزاد
جریان نقدی آزاد می‌تواند درک خوبی از تغییرات سرمایه‌ی در گردش شرکت، برای تحلیل‌گران حاصل نماید. این جریانات می‌توانند به‌عنوان معیاری جهت ارزیابی ارزشمندی و سلامت یک شرکت باشند و نشان‌دهنده‌ی وجه نقد مازاد شرکت پس از کسر هزینه‌های شرکت خواهند بود. این به آن معنا است که شرکت تا چه میزان از مازاد منابع نقدی برخوردار است یا در صورت منفی بودن جریان آزاد نقدی، تا چه میزان کمبود وجه نقد دارد. فعالیت‌های عملیاتی شرکت‌ها عامل مهمی است که در تحلیل جریانات نقدی به آن توجه شود. جریانات نقد آزاد عملیاتی شرکت‌ها که از کسر هزینه‌های عملیاتی از درآمد شرکت محاسبه میشود معیار بهتری نسبت به سود خالص برای بررسی وضعیت شرکت می‌باشد. اینکه چند درصد از جریان نقدی آزاد شرکت از این فعالیت‌های عملیاتی حاصل شده، در تصمیم‌گیری و پیش‌بینی وضعیت آینده شرکت تأثیر بسزایی خواهد داشت.
مزیت‌های استفاده از جریان نقدی آزاد شرکت
از روشهای اصلی تشخیص ارزش ذاتی سهام شرکت‌ها روش FCF است که یکی از مزیت‌های آن پی‌بردن به‌سلامت مالی شرکت و میزان بدهی‌های شرکت از طریق بررسی صورت‌های مالی آن و محاسبه جریانات آزاد نقدی شرکت می‌باشد.
جریانات نقدی آزاد با مقادیر مثبت و بالاتر نشان‌دهنده‌ی سوددهی و توانایی شرکت در پرداخت بدهی‌ها و هزینه‌های خود است و می‌توان از آن برای بررسی چشم‌انداز آینده شرکت و همچنین مقایسه وضعیت سودآوری و آینده شرکت‌های مختلف استفاده نمود. معمولاً سرمایه‌گذاران حرفه‌ای‌تر به دنبال شرکت‌ها و موقعیت‌هایی می‌گردند که جریان‌های آزاد نقدی آن‌ها بالا و در حال افزایش باشد و چنانچه قیمت سهام شرکتی کمتر از جریان نقدی آزاد آن به‌ازای هر سهم باشد، آن را موقعیت خرید خوبی در نظر می‌گیرند.
محدودیت‌های استفاده از جریان نقدی آزاد شرکت
هزینه‌های سرمایه‌ای صنایع مختلف در طول سالیان متفاوت برای شرکت‌ها متغیر بوده و بنابراین می‌بایست جریان نقدی آزاد در دوره‌های مختلف زمانی را برای صنایع یکسان یا مشابه استفاده نمود. همچنین لازم به ذکر است که جریان نقدی مثبت همیشه به معنای وضعیت مثبت شرکت نبوده و گاهی زنگ خطر سرمایه‌گذاری اشتباه یک شرکت می‌باشد به عنوان‌مثال شرکتی که به‌جای سرمایه‌گذاری یا به‌روزرسانی تجهیزات یا درنظرگرفتن روشهای توسعه، پول نقد نگهداری کند و همینطور برعکس این مورد یعنی جریان نقدی منفی نیز همیشه به معنای بد بودن شرکت یا وضعیت زیان‌آور آن نیست چرا که شرکتی ممکن است سرمایه‌گذاری بزرگی روی یک موقعیت مناسب انجام داده باشد و علی‌رغم صرف نقدینگی روی سرمایه‌گذاری‌اش، در آینده رشد خوبی داشته باشد.
سخن پایانی پیرامون جریان نقدی آزاد شرکت
یکی از روش‌هایی که افراد حرفه‌ای برای تعیین ارزش شرکت‌های مدنظرشان و مشخص نمودن میزان ارزندگی سهام آن‌ها استفاده می‌کنند پیداکردن جریانات نقدی آزاد بنگاه اقتصادی موردنظر می‌باشد. این ارزشگذاری می‌تواند به دو روش ارزشگذاری نسبی و ارزشگذاری بر اساس ارزش فعلی جریان‌های نقدی آتی تقسیم‌بندی گردد. جریان نقدی باقی‌مانده قابل‌توزیع پس از پرداخت هزینه‌های عملیاتی شرکت را جریانات نقدی آزاد می‌نامیم که میان تمام سرمایه‌گذاران شرکت شامل وام‌دهندگان و سهام‌داران تقسیم می‌گردد. این روش در تحلیل بنیادی شرکت‌ها و تشخیص میزان بدهی یا مبالغ نقدی مازاد آن‌ها نیز بسیار پرکاربرد است.
