شاخص هم‌وزن چیست؟ چه تفاوتی با شاخص کل دارد؟

در امر سرمایه‌‌‌‌گذاری یکی از موضوعات بسیار بااهمیت انتخاب محل سرمایه‌‌‌‌گذاری است. در خصوص انتخاب بهترین محل برای سرمایه‌‌‌‌گذاری عوامل متعددی مؤثر و تأثیرگذارند که یکی از آن‌‌‌‌ها میزان تخصص و مهارت فرد سرمایه‌‌‌‌گذار در بازار انتخاب شده برای سرمایه‌‌‌‌گذاری است. این مسئله تا حدودی مستقل از نوع سرمایه‌‌‌‌گذاری مستقیم و غیرمستقیم است و حتی در صورت سرمایه‌‌‌‌گذاری غیرمستقیم، شایسته است تا اطلاعات حداقلی در خصوص نحوه‌‌‌‌ی پیگیری روند بازارها در اختیار داشته باشیم. ازاین‌جهت در این مقاله تلاش خواهیم کرد تا شما را با یکی از عناوین و پارامترهای مهم در خصوص پیگیری روند بازارها آشنا کنیم. برای این منظور به سراغ شاخص هم‌‌‌‌وزن رفته و آن را تعریف کرده و وجوه افتراق و مزایا و معایب آن را نسبت به دیگر شاخص‌‌‌‌ها و خصوصاً شاخص کل بیان خواهیم کرد.

ابزارهای کمک‌کننده در سرمایه‌‌‌‌گذاری

برای فعالیت در هر بازار و کسب‌‌‌‌وکاری معیارهایی وجود دارد که میزان عملکرد و به طور عمده شرایط عمومی بازار را نسبت به سایر بازارها می‌‌‌‌سنجد. در خصوص سرمایه‌‌‌‌گذاری غالباً بازارها به وسیله‌‌‌‌ی بازدهی نسبی که دارند با یکدیگر مقایسه می‌‌‌‌شوند. این امر برای مقایسه‌‌‌‌ی بازارهای مختلف اعم از طلا، سکه، ارز و … موضوعیت پیدا خواهد کرد و بازدهی آن‌‌‌‌ها را باتوجه‌به قیمتشان در نظر خواهند گرفت. اما در خصوص بازار ناهمگنی مثل بازار مسکن می‌‌‌‌توان به سراغ میانگین قیمتی رفت چرا که به طور مثال برخلاف بازار طلا یا سکه، در بازار مسکن با یک نرخ مواجه نیستیم و به دلیل ناهمگن بودن محصولات موجود در این بازار قیمت‌‌‌‌های مختلفی وجود خواهد داشت.

میانگین‌گیری و ارتباط آن با شاخص‌ هم‌وزن

حال ممکن است در برخی از بازارها امر میانگین‌گیری هم چاره‌‌‌‌ی کار نباشد. به طور مثال بازار سرمایه را در نظر بگیرید. آیا میانگین‌گیری از قیمت تمام نمادهای موجود در آن و پیگیری روند تغییرات آن جلوه‌‌‌‌ی خوبی از تغییرات بازار سهام است و شرایط آن را به‌خوبی به تصویر می‌‌‌‌کشد؟

واقعیت آن است که چنین معیارهایی خصوصاً در شرایطی که به وزن شرکت‌‌‌‌ها نیز توجهی نشود، برای پیگیری وضعیت بازار سهام دارای انحرافاتی هستند و بنابراین برای پیگیری روندهای مربوط به این بازار بهتر است تا شاخصی مخصوص به آن تعریف شود تا به‌مثابه‌ی نماینده‌‌‌‌ای از کل بازار تغییرات آن مورد تحلیل و بررسی قرار گیرد. همچنین برای مقایسه‌‌‌‌ی با سایر بازارها می‌‌‌‌توان تغییرات درصدی شاخص را به‌عنوان نماینده‌‌‌‌ی کل بازار در نظر گرفت.
حال سؤالی که به وجود میاید آن است که چنین شاخصی چگونه تعریف و محاسبه می‌‌‌‌شود و چه پارامترهایی بر روی آن تأثیرگذار خواهند بود؟ این مسئله درست وجه افتراق شاخص‌‌‌‌های مختلفی است که در بازار سرمایه تعریف شده‌‌‌‌اند.

قیمت پایانی در بورس به چه معنا است؟

شاخص‌‌‌‌های بازار سرمایه از مواردی هستند که در کنار فنون تحلیلگری، کمک‌‌‌‌های قابل‌‌‌‌توجهی را به سرمایه‌‌‌‌گذاران برای داشتن دیدگاهی مناسب‌‌‌‌تر در خصوص بازار‌‌‌‌ها و اجتناب از تحلیل‌‌‌‌های اشتباه ارائه می‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌ ‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌دهند. شناخت این شاخص‌‌‌‌ها صرف‌نظر از روش سرمایه‌‌‌‌گذاری که ممکن است مستقیم یا غیرمستقیم باشد، از اهمیت بالایی برخوردار بوده و چه‌بسا بر روی تصمیم‌‌‌‌گیری اولیه در بازار سرمایه صرف‌نظر از روش انجام آن اثر بگذارد.

انواع شاخص‌‌‌‌های بورسی

به‌طورکلی می‌‌‌‌توان شاخص‌‌‌‌های بورسی را در ۸ مورد زیر خلاصه کرد.

1. شاخص کل
2. شاخص کل هم‌‌‌‌وزن
3. شاخص صنعت و شاخص مالی
4. شاخص ۳۰ شرکت بزرگ‌‌‌‌تر
5. شاخص ۵۰ شرکت برتر
6. شاخص بازار اول و بازار دوم
7. شاخص آزاد شناور
8. شاخص قیمت

هر یک از این شاخص‌‌‌‌ها به فراخور فلسفه‌‌‌‌ی وجودی‌شان برای تحلیل‌‌‌‌های مختلف کاربرد دارند.

شاخص هم‌‌‌‌وزن چیست؟

همان‌‌‌‌طور که اشاره کردیم، شاخص کل هم‌‌‌‌وزن معیاری برای سنجش وضعیت بازار سرمایه است که در راستای رصد تغییرات بازار به شکل روزانه و حتی در بازه‌‌‌‌های طولانی‌مدت کمک‌‌‌‌کننده خواهد بود. وجه تسمیه‌‌‌‌ی این شاخص به‌عنوان شاخص هم‌‌‌‌وزن در آن است که تأثیرات شرکت‌‌‌‌ها و نمادهای مختلف بر روی آن مستقل از کوچک یا بزرگ بودن شرکت‌‌‌‌ها است. به عبارت بهتر تأثیرپذیری این شاخص از شرکت‌‌‌‌های کوچک و بزرگ به یک اندازه است و این‌‌‌‌گونه نیست که شرکت‌‌‌‌هایی که ارزش بالایی دارند بتوانند در این شاخص اثر بیشتری بگذارند. فرمول محاسبه‌‌‌‌ی این شاخص مطابق تصویر زیر است:

تفاوت شاخص هم وزن و شاخص کل چیست؟

تفاوت شاخص کل و شاخص هم‌‌‌‌وزن در آن است که در شاخص هم‌‌‌‌وزن همان‌طور که اشاره شد میزان ارزش بازار شرکت‌‌‌‌ها و بزرگ یا کوچک بودن آن‌‌‌‌ها اهمیتی ندارد و تأثیر شرکت‌‌‌‌ها بر روی شاخص به یک اندازه خواهد بود. این در حالی است که در شاخص کل اوضاع متفاوت بوده و متناسب با اندازه‌‌‌‌ی شرکت‌‌‌‌ها به آن‌‌‌‌ها وزن داده شده است به‌‌‌‌طوری که شرکت‌‌‌‌های بزرگ تأثیر بیشتری بر روی آن دارند. این امر سبب می‌‌‌‌شود تا اگر در یک روز معاملاتی، تغییرات قیمتی چند شرکت بزرگ بالا باشد، شاخص‌کل تصویری برگرفته از تغییر آن‌‌‌‌ها را در هر جهتی که اتفاق افتاده است انعکاس دهد و بدین ترتیب اثر تحولات شرکت‌‌‌‌های کوچک‌‌‌‌تر چندان به چشم نخورد.
تاکنون در فضای بورسی، احتمالاً با اصطلاح سهم‌‌‌‌های شاخص ساز مواجه شده‌‌‌‌اید. در واقع سهم‌‌‌‌های شاخص ساز همان شرکت‌‌‌‌های بزرگی هستند که اوضاع آن‌‌‌‌ها و مثبت یا منفی بودنشان اثر بسزایی بر روی شاخص کل بورس خواهد گذاشت؛ بنابراین از این شرکت‌‌‌‌های بزرگ به‌عنوان سهم‌‌‌‌های شاخص ساز در بازار سرمایه یاد می‌‌‌‌شود.
گاهی اوقات ممکن است شاخص کل تصویر مثبتی از بازار را ارائه دهد اما سبد سهام شما و یا پرتفوی سرمایه‌گذاری‌تان شرایطی منفی را تجربه کند. در چنین شرایطی باتوجه‌به فرمول محاسبه‌‌‌‌ی شاخص کل حتی اگر اتفاق چندان مثبتی در سهام شرکت‌‌‌‌های بزرگ رخ نداده باشد ممکن است بر اثر کد به کد در سهم شرکت‌‌‌‌های بزرگ و معامله شدن آن‌‌‌‌ها شاخص کل مثبت گزارش شود درحالی‌که عملاً وضعیت بازار چندان صعودی نبوده است.

شاخص کل یا شاخص هم‌‌‌‌وزن، کدام یک موردتوجه قرار می‌‌‌‌گیرد؟

در شرایطی که هر دوی این شاخص‌‌‌‌ها در یک سو و با مقادیری نسبتاً متناسب حرکت کنند چندان جای ابهام باقی نمی‌‌‌‌ماند و وضعیت بازار به‌طورکلی تا حدودی مشخص است. این سؤال زمانی موضوعیت پیدا می‌‌‌‌کند که جهت تغییرات درصدی دو شاخص در دو راستای مختلف است. در چنین شرایطی تحلیل و تفسیر هر یک از شاخص‌‌‌‌ها اهمیت پیدا می‌‌‌‌کند. شرایطی را تصور کنید که شاخص کل عددی منفی و شاخص هم‌‌‌‌وزن عددی مثبت را نشان می‌‌‌‌دهند.

واقعیت آن است که چنین شرایطی حکایت از اوضاع نسبتاً مطلوب در سهام شرکت‌‌‌‌های کوچک دارد. علت چنین استنباطی آن است که اگر وزن‌‌‌‌دهی به شرکت‌‌‌‌ها بر اساس میزان ارزش بازار و بزرگی آن‌‌‌‌ها را کنار بگذاریم و شاخص را محاسبه کنیم، با وضعیتی مثبت مواجه می‌‌‌‌شویم اما با وزن‌‌‌‌دهی اوضاع تغییر کرده و منفی می‌‌‌‌شود. این امر به معنای آن است که نمادهایی که وزن بالایی داشتند به‌قدری اوضاعشان منفی بوده که ضمن جبران اثر مثبت شرکت‌‌‌‌های کوچک‌تر، تأثیری را در جهت منفی بر شاخص بازار هم گذاشته‌اند. طبیعتاً در چنین شرایطی شاخص هم‌‌‌‌وزن تصویر مناسب‌‌‌‌تری را از کلیت بازار ارائه می‌‌‌‌دهد.

در شرایط عکس این حالت، یعنی زمانی که شاخص کل مثبت است اما شاخص هم‌‌‌‌وزن منفی گزارش می‌‌‌‌شود به معنای آن است که صرف‌نظر از وزن‌‌‌‌دهی به شرکت‌‌‌‌ها در یک نگاه کلی اوضاع بازار چندان مطلوب نبوده و جریان نزولی در بازار بر روند صعودی چربیده است و شاخص کل مثبت گزارش شده صرفاً به دلیل برخی بهبودهای نسبی در سهام شرکت‌‌‌‌های شاخص ساز است که ارزش بیشتری دارند؛ بنابراین در صورت تکرار چند روزه و متوالی چنین شرایطی ممکن است اقدام به سرمایه‌‌‌‌گذاری چندان مطلوب نباشد.

ضریب بتا چیست و چگونه محاسبه می‌شود؟

سخن پایانی پیرامون شاخص‌ هم‌وزن

در این مقاله به بیان تعریف شاخص کل هم‌‌‌‌وزن پرداختیم و وجوه تمایز آن با شاخص کل را ارائه کردیم. واقعیت آن است که هر یک از ابزارها و روش‌‌‌‌ها در تحلیل دارای مزایا و معایب خاص خود هستند و نباید دیدگاهی صفر و صدی نسبت به آن‌‌‌‌ها داشت. هرکدام از ابزارها و شاخص‌‌‌‌های موجود کاربردهای مخصوص به خود را دارند و بهتر است تا برای داشتن دیدگاه‌‌‌‌های بهتر و جامع‌‌‌‌تر نسبت به وضعیت بازار و تحلیل‌‌‌‌های مربوط به آن، آشنایی نسبی با اغلب ابزارها داشته باشیم تا بتوانیم از آن‌‌‌‌ها در موارد درست استفاده کنیم.

برای دسترسی به سایر مقالات و محتواهای آموزشی وارد شوید.